Protostrator

Protostrator (gr. πρωτοστράτωρ, prōtostratōr) – bizantyński urząd dworski w ostatnich wiekach istnienia Cesarstwa przekształcony w jeden z wyższych urzędów wojskowych. Forma żeńska, odnosząca się do małżonki urzędnika, brzmiała prōtostratorissa (πρωτοστρατόρισσα).

Funkcja stratora (koniuszego) jest poświadczona w źródłach bizantyńskich od czasów najdawniejszych. Na przełomie VII i VIII wieku pojawia się stanowisko protostratora (pierwszego koniuszego), to znaczy przełożonego koniuszych cesarskich. Z upływem czasu nabierało ono coraz większego znaczenia z racji stałego i bezpośredniego przystępu do osoby władcy protostratora[1], który mu asystował, ilekroć dosiadał on konia. Za panowania Bazylego I należał już do najwyższych urzędów w państwie[2]. Zajmował wysokie miejsce podczas ceremonii cesarskich, podczas procesji jechał obok cesarza, wprowadzał na audiencję posłów zagranicznych[3]. W okresie pomiędzy IX a XI stuleciem podlegali mu cesarscy stratorzy, armofylakowie (nadzorcy uzbrojenia lub rydwanów) i stablokomeci (zarządzający stajniami)[4].

Pod koniec panowania Komnenów znaczenie urzędu wzrosło jeszcze bardziej. Protostrator stał się wówczas drugą osobą w armii po megadomestyku. Niketas Choniates przyrównuje go do marszałka w armiach zachodnich[5]. Po odzyskaniu Konstantynopola przez Michała VIII Paleologa (1261) i przywróceniu Cesarstwa protostrator zajmował 7 miejsce w hierarchii urzędów państwowych[6]. Urząd ten przetrwał do końca istnienia Cesarstwa zachowując wysoką rangę, chociaż od XIII w. bywał przyznawany jednocześnie kilku osobom, i to niekoniecznie przebywającym na dworze cesarskim[7]. Piastował go między innymi namiestnik cesarski w Epirze Teodor Synaden[8]

Przypisy

  1. ↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 195.
  2. ↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 259.
  3. ↑ J. Bury: The Imperial Administrative System. s. 117-118.
  4. ↑ J. Bury: The Imperial Administrative System. s. 118.
  5. ↑ A. Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. s. 1748.
  6. ↑ A. Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. s. 1330.
  7. ↑ A. Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. s. 1748-1749.
  8. ↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 370.

Bibliografia

  • John B. Bury: The Imperial Administrative System of the Ninth Century - With a Revised Text of the Kletorologion of Philotheos. Oxford University Publishing, 1911.
  • Alexander Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press, 1991. ISBN 978-0-19-504652-6.
  • Georg Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN 978-83-01-15268-0.