Prototetyda

Prototetyda – prehistoryczny ocean istniejący we wczesnym paleozoiku.

Historia geologiczna

Prototetyda powstała po rozpadzie superkontynentu Pannocji. Ocean ten przylegał do północnoafrykańskiego i australijskiego obrzeża Gondwany, od zachodu granicząc z kontynentami Bałtyki i Syberii. Od północy łączył się z Panthalassą. Po wydarzeniach związanych z orogenezą kadomską u wybrzeża Gondwany, utworzonego przez mozaikę terranów, istniała granica zbieżna płyt, w której subdukcji ulegało dno Prototetydy. We wczesnym kambrze za łukiem kadomskim miała miejsce ekstensja i powstanie doliny ryftowej, co doprowadziło ostatecznie do otwarcia oceanu Reik, wraz z odłączeniem mikrokontynentu Awalonii od Gondwany. W środkowym ordowiku grzbiet śródoceaniczny Prototetydy został pochłonięty przez subdukcję, co oznaczało nieuchronne zamknięcie oceanu. W południowo-zachodniej części zamknęła go kolizja Awalonii z Bałtyką, zapoczątkowując kaledońskie ruchy górotwórcze[1]. W północno-wschodniej części zamknęło go zderzenie z Gondwaną wąskiego terranu Serindii[2], jego miejsce „zajął” Ocean Azjatycki, który rozwinął się w basenie załukowym u wybrzeży Syberii; zdarzenie to opóźniło oddzielenie azjatyckich terranów huńskich od Gondwany. Zderzenie europejskich, a następnie azjatyckich terranów huńskich z Laurosją i Syberią zamknęło Reik i Ocean Azjatycki, ich miejsce zajęła Paleotetyda[3].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Jürgen F. von Raumer, Gérard M. Stampfli. The birth of the Rheic Ocean—Early Palaeozoic subsidence patterns and subsequent tectonic plate scenarios. „Tectonophysics”.  1-4.1. 461, s.  9-20, 2008. DOI: 10.1016/j.tecto.2008.04.012. 
  2. ↑ Gérard M. Stampfli, Jürgen F. von Raumer, Gilles D. Borel. Paleozoic evolution of pre-Variscan terranes: From Gondwana to the Variscan collision. „Geological Societyof America Special Paper”. 364, s. 263-280, 2002. DOI: 10.1130/0-8137-2364-7.263. ISSN 0072-1077. 
  3. ↑ Jürgen F. von Raumer, Gérard M. Stampfli, Gilles D. Borel, F. Bussy. Organization of pre-Variscan basement areas at the north-Gondwanan margin. „International Journal of Earth Sciences”. 91 (1), s. 35-52, 2002. DOI: 10.1007/s005310100200. 

Linki zewnętrzne

  • Tethyan Plate Tectonics (ang.). Université de Lausanne, 2006-05-06. [dostęp 2014-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. – rekonstrukcje położenia kontynentów