Prytan

Prytan (gr. πρύτανις lm. πρυτάνεις być może od πρῶτος „pierwszy”)[1] – wysoki urząd w wielu państwach starożytnej Grecji.

Urząd ten wywodził się z czasów królewskich, a spotykany był potem w wielu państwach. W Koryncie w królewskim rodzie Bakchiadów wybierano każdego roku najwyższego urzędnika zwanego prytanem; podobnie było na Korkyrze. W państwach demokratycznych było dwóch prytanów, na przykład na Rodos dwaj prytani zastąpili jednego wybieranego poprzednio z rodu Eratydów, będącego odgałęzieniem rodu Heraklidów; każdy z nich sprawował władzę przez 6 miesięcy. Prytani występowali na Tenedos, Kos, Astipalei, w Milecie, Efezie, Smyrnie, Teos. Byli często urzędnikami eponimami, np. w Mitylenie czy Pergamonie.

Najbardziej znana jest instytucja prytanii w Atenach. Po reformach Klejstenesa nazwą tą oznaczano urzędującą w danym okresie część rady. W ramach bule 1/10 jej członków, tzn. 50 członków z każdej fyli, to prytanowie urzędujący razem w prytanejonie przez dziesiątą część roku (okres ten nazywano prytaneją lub prytanią), czyli 35 lub 36 dni (a w latach przestępnych 38 lub 39 dni)[2]. W ten sposób reprezentanci każdej fyli, wyłonionej kolejno w drodze losowania, sprawowali funkcje prytanów. Posiłki spożywali wspólnie w Prytanejonie na koszt państwa, następnie przenieśli się do Tolosu na agorze. Kolegia prytanów pełniły swoje obowiązki w Tolosie przez cały dzień, a jedna trzecia prytanów pozostawała tam również na noc.

Każde kolegium prytanów wybierało spośród siebie drogą losowania przewodniczącego kolegium, epistatesa, który sprawował tę funkcję przez dobę i nie mógł być wybrany po raz drugi. Przechowywał pod swoją opieką pieczęcie oraz klucze do świątyń, gdzie znajdował się skarbiec państwowy i archiwa, i przez jeden dzień był swoistym szefem rządu, przewodniczył bule i eklezji.

Prytani przygotowywali oraz kierowali posiedzeniami bule i eklezji, wyznaczali przedmiot i porządek obrad, przyjmowali posłów zagranicznych. Mogli także przyznawać i otrzymywać wieńce.

W IV wieku p.n.e. odebrano prytanom prawo przewodniczenia zgromadzeniom, by nadać je proedrom.

Nazwę „prytan” nadawano też niekiedy niektórym tyranom, jak np. uczynił to Pindar w odniesieniu do Hierona z Syrakuz.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Etymologia: πρύτανις
  2. ↑ „Mała encyklopedia kultury antycznej”, red. Z. Piszczek, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988, s.623, ISBN 83-01-03529-3

Bibliografia

  • Krawczuk A. (red.) – "Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych", Oficyna Wydawnicza FOGRA, Warszawa 2005, s.79, ISBN 83-85719-84-9.
  • Włodzimierz Lengauer, Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 82, ISBN 83-7181-083-0, OCLC 749800661.
  • Guy Rachet, Słownik cywilizacji greckiej, Ewdoksia Papuci-Władyka (tłum.), Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 2006, s. 331-332, ISBN 83-7132-919-9, ISBN 978-83-7132-919-7, OCLC 749560502.