Przełęcz Salmopolska

Przełęcz Salmopolska

Biały Krzyż
Państwo	Polska
Wysokość	934 m n.p.m.
Pasmo	Beskid Śląski, Karpaty
Sąsiednie szczyty	Biały Krzyż, Malinów
Położenie na mapie Beskidu Śląskiego Przełęcz Salmopolska
Położenie na mapie Karpat Przełęcz Salmopolska
49°39′54″N 18°57′38″E/49,665000 18,960556

Przełęcz Salmopolska (Przełęcz Salmopol, Biały Krzyż) – przełęcz położona na wysokości 934 m n.p.m. w paśmie Baraniej Góry zwanym także Wiślańskim, w Beskidzie Śląskim. Jest obok przełęczy Kubalonka istotną przełęczą komunikacyjną w tym paśmie – przebiega przez nią droga wojewódzka 942 z Wisły do Szczyrku i dalej do Bielska-Białej.

Zwyczajowa nazwa Biały Krzyż pochodzi od białego, drewnianego krzyża, znajdującego się tuż nad drogą na samej przełęczy. Zasadniczo odnosi się do miejsca w otoczeniu krzyża, jednak często jest odnoszona (niewłaściwie) do samej przełęczy.

Nazwa Salmopol dotyczy również osady, położonej poniżej przełęczy po stronie doliny Żylicy, tworzącej niegdyś osobną miejscowość, a obecnie należącą do Szczyrku. Salmopol mieli założyć ewangelicy ze Śląska Cieszyńskiego, uchodzący w te rejony przed prześladowaniami religijnymi.

W 1771 r. przez Przełęcz Salmopolską wycofywali się na Śląsk Cieszyński konfederaci barscy z litewskiej dywizji Szyca, ścigani po przegranej bitwie w Szczyrku przez przeważające siły rosyjskie.

W 1932 Rudolf Antoni wybudował drewniane, piętrowe schronisko turystyczne „Biały Krzyż”, nazywane także „Gospodą Antoniego” (od nazwiska gospodarza). W listopadzie 1932 urządzono w budynku stację turystyczną oddziału bielskiego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Obiekt spłonął 15 lutego 1945^[1]. Obecnie znajduje się tu zajazd „Biały Krzyż”, drewniany bar, parking oraz przystanek autobusowy.

W latach 1965-68 wybudowano przez przełęcz atrakcyjną krajoznawczo szosę, łączącą bezpośrednio Szczyrk z Wisłą. Szosa wspina się ze Szczyrku przez Salmopol w górę sześcioma zakosami, przechodzi przez przełęcz na stronę doliny Brennicy, po czym przekracza odgałęziający się tu grzbiet pasma Równicy i, trawersując zachodnie stoki Malinowa, śmiało opada do doliny Malinki. Drogę tę, długości 13 km, wybudowaną kosztem 30 mln ówczesnych złotych, oddano do użytku 22 lipca 1968 r. Obecnie droga ta jest fragmentem drogi wojewódzkiej 942 Bielsko-Biała – Wisła. Przełęcz Salmopolska stała się w ten sposób najwyższą dostępną komunikacyjnie przełęczą w Beskidzie Śląskim, zaś po Przełęczy Lipnickiej (Krowiarki) u stóp Babiej Góry – drugą w całych polskich Beskidach. Do przełęczy można dojechać komunikacją publiczną – od strony Szczyrku dojeżdżają busy przewoźników prywatnych i PKS w Bielsku-Białej (poza sezonem zimowym), od strony Wisły autobusy z Cieszyna (całorocznie).

W pobliżu przełęczy znajduje się Jaskinia Salmopolska, której korytarze osiągają długość ponad 100 metrów. Ze względu na zawaliskowy charakter korytarzy nie jest jednak oficjalnie udostępniona do zwiedzania (jako pomnik przyrody nieożywionej podlega ochronie prawnej).

Szlaki turystyczne

• na Klimczok – 4 godz., z powrotem 3 godz. 30 min.,
• do Brennej przez Stary Groń – 2 godz. 30 min., z powrotem 2 godz.,
• do Brennej przez Kotarz, szlakiem czerwonym na Kotarz, a później niebieskim, 2 godz., z powrotem 2 godz. 30 min.,
• na Przełęcz Karkoszczonka – 2 godz. 30 min., z powrotem 2 godz. 30 min.,
• na Malinowską Skałę przez Malinów – 1 godz. 30 min., z powrotem 1 godz.,
• do Szczyrku Górnego – 1 godz., z powrotem 1 godz. 15 min.,
• do Wisły przez Trzy Kopce Wiślańskie – 2 godz. 30 min., z powrotem 3 godz.,
• na Baranią Górę przez Malinowską Skałę – 4 godz. 30 min., z powrotem 4 godz.,
• na Kotarz – 1 godz. 30 min., z powrotem 1 godz.,
• na Skrzyczne przez Malinowską Skałę – 3 godz., z powrotem 2 godz. 15 min.

Przypisy