Przełomowe bitwy w historii świata

Bitwa pod Gaugamelą (Arbelą)
Bitwa pod Poitiers
Oblężenie Orleanu
Bitwa pod Połtawą
Bitwa pod Valmy
Bitwa pod Waterloo

Przełomowe bitwy w historii świata – umowna lista bitew, które zaważyły na losie ludzkości. Można zatem zaliczyć do niej dane starcie, jeśli możliwy odwrotny jego przebieg dokonałby gruntownego przewrotu w dziejach świata. Listę 15 przełomowych bitew stworzył Edward Shepherd Creasy w książce o takim tytule w 1851 roku, a o kolejne uzupełniali ją dalsi autorzy, m.in. o trzy bitwy uzupełnił ją brytyjski polityk, dyplomata i pisarz, Edgar Vincent D'Abernon. Można dodać do niej także walki z okresu II wojny światowej.

Zdaniem D'Abernona, 18. przełomową bitwą była Bitwa Warszawska, podczas której polskie wojska zatrzymały ofensywę Armii Czerwonej i zmusiły ją do odwrotu. Dzięki zwycięstwu Polaków rewolucja komunistyczna nie rozprzestrzeniła się na południową i zachodnią Europę.

Wyliczenia przełomowych bitew w historii świata są subiektywne i zależą w dużej mierze od poglądów i stanu wiedzy historycznej poszczególnych autorów. Oryginalna lista Creasy'ego prezentuje typowy dla brytyjskiej epoki wiktoriańskiej eurocentryczny, a zwłaszcza anglocentryczny punkt widzenia, ze szczególnym uwzględnieniem bitew z czasów nowszych dla piszącego. Lista Creasy'ego stanowiła punkt wyjścia dla wielu innych autorów, publikujących dalsze zestawienia.

Przełomowe bitwy

Podane przez Edwarda Shepherda Creasy'ego

Według książki Edwarda Sheparda Creasy'ego The Fifteen Decisive Battles of the World: from Marathon to Waterloo (z ang. Piętnaście przełomowych bitew świata: od Maratonu do Waterloo) opublikowanej w 1851 roku.

L.p.BitwaDataZwycięzcaPokonanyznaczenie
1Bitwa pod Maratonem490 p.n.e.Ateny, PlatejePersjazatrzymanie ekspansji Persów na Grecję
2.Wyprawa sycylijska413 p.n.e.SyrakuzyAtenyudaremnienie ekspansji Aten na Sycylię
3.Bitwa pod Gaugamelą331 p.n.e.MacedoniaPersjaupadek imperium Achemenidów
powstanie Imperium Aleksandra Wielkiego
4.Bitwa nad Metaurusem207 p.n.e.Republika rzymskaKartaginapoczątek rzymskiej hegemonii na Morzu Śródziemnym
5.Bitwa w Lesie Teutoburskim9 września 9 n.e.Cheruskowie (Germanie)Cesarstwo rzymskiezatrzymanie ekspansji Rzymu w Germanii
6.Bitwa na Polach Katalaunijskich20 czerwca 451Cesarstwo zachodniorzymskie
Wizygoci
Hunowie
Ostrogoci
zatrzymanie ekspansji Hunów
7.Bitwa pod Poitiers25 października 732FrankowieArabowiezatrzymanie ekspansji Kalifatu Arabskiego na Europę
8.Bitwa pod Hastings14 października 1066NormanowieAnglosasiNormanowie rządzą Anglią
9.Oblężenie Orleanu12 października 1428
– 8 maja 1429
FrancjaAngliaKoniec ekspansji Anglików
przełom w wojnie stuletniej
10.Klęska Wielkiej Armady8 sierpnia 1588 Anglia
 Zjednoczone Prowincje
 Hiszpania
 Portugalia
zakwestionowanie hegemonii hiszpańskiej na morzach
pierwszy krok na drodze do budowy Imperium Brytyjskiego
11.Bitwa pod Blenheim13 sierpnia 1704Wielka Koalicja:
Anglia Anglia,
Armoiries Charles VI de Habsbourg.svg Austria,
 Zjednoczone Prowincje
Blason France moderne.svg Francja,
Flag of Bavaria (striped).svg Bawaria
zatrzymanie ekspansji Francji Ludwika XIV
12.Bitwa pod Połtawą8 lipca 1709 Carstwo Rosyjskie Szwecjapunkt zwrotny w III wojnie północnej: koniec potęgi szwedzkiej a Rosja przejmuje inicjatywę strategiczną
13.Bitwa pod Saratogą17 września
– 8 października 1777
 Trzynaście kolonii Wielka BrytaniaUSA potwierdzają swoją niepodległość w wojnie z Wielką Brytanią
14.Bitwa pod Valmy20 września 1792Francja Francja Królestwo Prus
Flag of the Habsburg Monarchy.svg Austria-Habsburgowie
obrona rewolucyjnej Francji przed monarchiami interweniującymi
15.Bitwa pod Waterloo18 czerwca 1815 Królestwo Prus
 Wielka Brytania
 Niderlandy
Flag of Hanover 1837-1866.svg Królestwo Hanoweru
Francja Francjadefinitywny koniec panowania Napoleona Bonaparte i Cesarstwa Francuskiego

Dodane przez Edgara Vincentego D'Abernona[1]

L.p.BitwaData1 strona – zwycięzca2 strona – pokonanyznaczenie
16.Bitwa pod Sedanem1 września 1870 Królestwo PrusFrancja Francjakoniec panowania Napoleona III i Cesarstwa Francuskiego
powstanie II Rzeszy Niemieckiej
17.I bitwa nad Marną5–9 września 1914 Francja
 Wielka Brytania
 Cesarstwo Niemieckieobrona Paryża i zatrzymanie ekspansji niemieckiej w I wojnie światowej
18.Bitwa Warszawska12–25 sierpnia 1920 II Rzeczpospolita Rosyjska FSRR
 Ukraińska SRR
zatrzymanie ekspansji bolszewickiej w Europie przez Polskę na 21 lat → Traktat ryski

Dodane przez Josepha Mitchella

W 1964 amerykański historyk Joseph B. Mitchell opublikował książkę Twenty Decisive Battles of the World (z ang. Dwadzieścia decydujących bitew świata) z pięcioma dodatkami do listy Creasy'ego:

L.p.BitwaData1 strona – zwycięzca2 strona – pokonanyznaczenie
16.kampania na Missisipiluty 1862 –
lipiec 1863
 Stany Zjednoczone Stany Skonfederowaneprzełom w wojnie secesyjnej → początek upadku Stanów Południowych
17.Bitwa pod Sadową3 lipca 1866 Królestwo Prus Cesarstwo Austrii
Flag of Saxony.svg Saksonia
koniec dominacji Austrii w Związku Niemieckim → powstanie Związku Północnoniemieckiego pod hegemonią Prus
18.I bitwa nad Marną5–9 września 1914 Francja
 Wielka Brytania
 Cesarstwo Niemieckieobrona Paryża, zatrzymanie ekspansji niemieckiej w I wojnie światowej (także na liście d'Abernona)
19.bitwa pod Midway4–7 czerwca 1942 Stany Zjednoczone Japoniakoniec ekspansji japońskiej na Oceanie Spokojnym → USA przejmuje inicjatywę w II wojnie światowej na Pacyfiku
20.Bitwa stalingradzka23 sierpnia 1942 –
2 lutego 1943
 ZSRR III Rzesza
 Włochy
 Rumunia
 Węgry
 Chorwacja
definitywne zatrzymanie ekspansji niemieckiej → inicjatywę w II wojnie światowej przejmuje ZSRR

Zobacz też

Przypisy

  1. Edgar Vincent D'Abernon "Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata – pod Warszawą 1920 r.", PWN Warszawa 1990, ISBN 83-01-10255-1

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of England.svg
Flag of England. Saint George's cross (a red cross on a white background), used as the Flag of England, the Italian city of Genoa and various other places.
Flag of the German Empire.svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Germany (1867–1918).svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of the United States (1912-1959).svg
US Flag with 48 stars. In use for 47 years from July 4, 1912, to July 3, 1959.
Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
Flag of Italy (1861–1946).svg
Autor: F l a n k e r, Licencja: CC BY-SA 2.5
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of Hungary (1915-1918, 1919-1946).svg
Flag of Hungary from 6 November 1915 to 29 November 1918 and from August 1919 until mid/late 1946.
Flag of Oryol (variant).svg
Autor: Osipov Georgiy Nokka, Licencja: CC BY-SA 3.0
Предполагаемый проект рисунка флага корабля "Орёл"
Battle of Gaugamela.jpg
The Battle of Issus, formerly known as the Battle of Gaugamela
Prinsenvlag.svg
Prince's flag, orange, white, blue
Flag of Bavaria (striped).svg
Flag of Bavaria (striped)
Flag of Hanover 1837-1866.svg
Autor: User:Kalan, User:F l a n k e r (crown), Licencja: CC BY-SA 2.5
Flag of Hanover during 1837—1866.
Flag of the Confederate States of America (1865).svg
Aspect ratio: 2:3
Flag of the Confederate States of America (March 4, 1865). Used from March 4, 1865 until the Confederacy's disbandment.
Bataille de Poitiers.jpg
Detail from: Charles de Steuben, Bataille de Poitiers, en octobre 732
Blason France moderne.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of the United States (1861-1863).svg
U.S. flag with 34 stars. In use from 4 July 1861 to 3 July 1863. Created by jacobolus using Adobe Illustrator, and released into the public domain.
Flag of Cross of Burgundy.svg
Autor: Ningyou., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Flag with the cross of Burgundy (saltire). Also named Cross of Burgundy flag. It was used in the Catholic Monarchy and in its viceroyalties such as New Spain and Peru. It was also used by Spain as a military or king flag. Used by the Carlist movement.
Flag of Portugal (1578).svg
Flag of Portugal (1578-1640).
Sweden-Flag-1562.svg
Swallow-tailed flag used between the reign of Gustav I of Sweden until c. 1650, when it was succeeded by a triple-tailed flag.
Flag of Croatia (1941–1945).svg
The flag of the Independent State of Croatia
Flag of the Habsburg Monarchy.svg

↑ Civil flag or Landesfarben of the Habsburg monarchy (1700-1806)
↑ Merchant ensign of the Habsburg monarchy (from 1730 to 1750)
↑ Flag of the Austrian Empire (1804-1867)
↑ Civil flag used in Cisleithania part of Austria-Hungary (1867-1918)
House colours of the House of Habsburg
Flag of the United States (1776–1777).svg
Version 3.0 of the Grand Union flag (aka Continental Colors). This version rewritten from scratch using a text-editor; with colors from File:Flag of the United States.svg. Previous text: image was created using an image of the pre-1801 Union flag and the SVG of the Betsy Ross flag. The colors are based on information from here. I hope St. George's cross looks straight now.
Bataille de Valmy ag1.jpg
Bataille de Valmy
Lenepveu, Jeanne d'Arc au siège d'Orléans.jpg
Jeanne d'Arc at the Siege of Orléans by Jules Eugène Lenepveu, painted 1886–1890. The painting is a highly romanticized representation. Jeanne did not wear plate mail; according to the testimony at her trial [1]:
Jeanne put off and entirely abandoned woman's clothes; with her hair cropped short and round like a young fop's, she wore shirt, breeches, doublet, with hose joined together and fastened to the said doublet by 20 points, long leggings laced on the outside, a short mantle reaching to the knees, or thereabouts, a close-cut cap, tightfitting boots and buskins, long spurs, sword, dagger, breastplate, lance and other arms in the style of a man-at-arms, with which she performed actions of war and affirmed that she was fulfilling the commands of God as they had been revealed to her.

The banner matches the description given at her trial:

Asked whether, when she went to Orléans, she had a standard or banner and what color it was, she answered she had a banner, with a field sown with lilies; the world was depicted on it, and two angels, one at each side; it was white, of white linen or boucassin, and on it were written, she thought, these names, Jhesus Maria; and it was fringed with silk.