Przeczyca

Przeczyca

wieś
Dwór, obecnie szkoła podstawowa
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	dębicki
Gmina	Brzostek
Liczba ludności (2020)	688[1]
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	39-230[2]
Tablice rejestracyjne	RDE
SIMC	0814872[3]
Położenie na mapie gminy Brzostek Przeczyca
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Przeczyca
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Przeczyca
Położenie na mapie powiatu dębickiego Przeczyca
49°53′03″N 21°21′55″E/49,884167 21,365278

Przeczyca – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie dębickim, w gminie Brzostek^[3][4].

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej należącej do dekanatu Pilzno w diecezji tarnowskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnowskim.

Historia

Osada ma wiele walorów turystycznych: położona jest w pobliżu rzeki Wisłoki, otaczają ją lasy pełne grzybów i jeżyn, co sprzyja rozwojowi agroturystyki. Niedawno odkryto, że pod wioską znajdują się wody chlorkowo-siarczkowo-wapienne, takie jak w Busku-Zdroju. W pobliżu Przeczycy, w lesie, znajdują się ruiny zamku, prawdopodobnie z XIV w. Badania archeologiczne prowadzone na wzgórzu zwanym Zamczyskiem w latach sześćdziesiątych, potwierdziły istnienie w tym miejscu grodziska datowanego na IX-X w. n.e. Ślady pobytu człowieka są znacznie wcześniejsze - sięgają wczesnej epoki rzymskiej lub nawet epoki brązu. Przeczyca odnotowana jest w dokumentach pod koniec XIII wieku. Około 1300 roku przeszła z rąk opata tynieckiego do dóbr biskupa krakowskiego. Pod koniec XIV wieku utworzono tu parafię. Przeczyca w 1527 roku stała się ponownie własnością opactwa tynieckiego. Jana z Kijan w utworze Fraszki nowe Sowiźdrzałowe wydanym w 1615 roku w Krakowie, przy kulcie Matki Bożej wymienia Przeczyce. W 1786 roku A.E. Kuropatnicki, w przewodniku po Galicji pisał: "Przeczyca - w mizernym kościele, cudowny obraz Matki Boskiej słynie". W 1845 roku leśniczym w Przeczycy był Feliks Bolechowski pełniący funkcję komisarza powstańczego w cyrkule jasielskim. W styczniu 1846 roku został potem skazany na 7 lat więzienia w twierdzy za organizowanie na tych terenach oddziałów przeciw zaborcy. W czasach powstania styczniowego w 1863 r. obowiązki leśniczego pełnił brat poety Kornela Ujejskiego, który często bywał w tych stronach.

W czasie I wojny światowej toczyły się tu walki między zaborcami, czego dowodem jest cmentarz wojenny(nr 228) według projektu Gustawa Rossmana. Ks. Stanisław Konopacki pełniący zarazem urząd wicemarszałka Rady Powiatowej w Pilźnie, wybudował kościół parafialny i most na Wisłoce, oddany do użytku w 1910 roku jako pomnik bitwy grunwaldzkiej. We wrześniu 1914 roku wysadziły most wycofujące się przed Rosjanami wojska austriackie. 4 grudnia 1914 roku doszło do niemieckiego ataku na umocnione pozycje rosyjskie, walczyły wojska niemieckie dowodzone przez generała Mackensena, a rosyjskie przez generała Dymitriewa.

W czasie II wojny światowej w Przeczycy działał tu Ignacy Czech ps. "Barabasz" jeden z organizatorów placówki AK Brzostek. Pochodzący stąd nauczyciel Jan Gil ps. "Ptaś" uwięziony w czasie łapanki, dostał się do obozu zagłady w Oświęcimiu. Jest on autorem Wspomnienień z obozów. W Przeczycy istniał obóz pracy, od jesieni 1944 roku, w dworskich zabudowaniach gospodarczych dla około 250 więźniów, którzy wykonywali prace na zapleczu frontu. 10 lipca 1942 roku, na granicy Przeczycy oraz Jodłowej hitlerowcy rozstrzelali 167 osób głównie pochodzenia żydowskiego z pobliskiego getta istniejącego od 1941 r. Z miejsca egzekucji uciekło 2 Żydów: Hersz Gelb, Josek Lazur, którzy dzięki miejscowym przeżyli okupację. Grupka mieszkańców okolicznych miejscowości uczestnicząc w I kompanii 5.psp. AK, pod dowództwem por. Edwarda Przybyłowicza ps. Bem brała udział w dniu 17 sierpnia 1944 r. w walce pod Gilową Górą, w której zginęło 24 gestapowców, a kilku zmarło w wyniku odniesionych ran. Zniszczono 9 samochodów i zdobyto wiele amunicji. Dzięki tej zasadzce ocaleli mieszkańcy pacyfikowanej pobliskiej Żurowej.

W dniu ofensywy sowieckiej; 15 stycznia 1945 r., Niemcy dokonali łapanki w Przeczycy i w sąsiednich miejscowościach. Wywieziono około 400 mężczyzn do fortyfikacji Wrocławia. Dwudziestu zginęło tam w czasie radzieckiego natarcia. Po wojnie nastał czas represji względem AK. M.in. został aresztowany z tych okolic przez jasielski PUBP Mieczysław Frużyński i inni.

Galeria

• 

  Kościół parafialny
• 

  Dawny spichlerz plebański z Przeczycy z 1732 przeniesiony do skansenu w Sanoku
• 

  Cmentarz wojenny nr 228

Zabytki

Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej to sanktuarium ze względu na uznany za cudowny obraz Matki Boskiej Przeczyckiej. Obraz ma burzliwą historię, trzykrotnie okradano go z korony, a w 1975 r. w jego rekoronacji brał udział Karol Wojtyła, ówczesny biskup krakowski, potem papież. Przeczyckie odpusty, odbywające się rokrocznie 15 sierpnia, w wielu domach gminy Brzostek uznawane są za święto równe Wigilii Bożego Narodzenia czy Wielkanocy.

Według rejestru zabytków NID^[5] na listę zabytków wpisane są:

• kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, 1906, nr rej.: A-750 z 19.11.1985
• zespół dworski, 2 poł. XIX, ok. 1920, nr rej.: A-314 z 28.10.1987: dwór, park, spichlerz. Istniały również stajnia, piwnica i obora.
• spichrz plebański, drewn., 1732, nr rej.: A-322 z 11.02.1969 (przeniesiony do skansenu w Sanoku).

W dworze mieści się Szkoła Podstawowa im. ks. dr. Józefa Jałowego.

Przypisy

Bibliografia

• A.E. Kuropatnicki: Przewodnik po Galicji, Kraków 1786
• J. Mleczko: Jodłowa jej przeszłość i teraźniejszość, Jodłowa 1989
• Przewodnik turystyczny: Ziemia Dębicka, Dębica 2003

Linki zewnętrzne

• Przeczyca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 132 .
• Przeczyca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 521 .
• Przeczyca, trochę historii ... oraz kilka fotografii