Przedlitawia

Herb cesarskiej części Austro-Węgier od 1915 roku

Austro-Węgry po aneksji Bośni i Hercegowiny. Przedlitawia widoczna w kolorze czerwonym.

     Przedlitawia

     Zalitawia

     Bośnia

Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane (niem. Die im Reichsrat vertretenen Königreiche und Länder, od 1915 roku Österreichische Länder – Kraje austriackie), Przedlitawia, Cislitawia (niem. Cisleithanien, węg. Lajtántúl) – nazwy (oficjalna i potoczne) używane na określenie „austriackiej”, cesarskiej części Austro-Węgier. Stolicą Przedlitawii był Wiedeń.

Określenie pochodzi od rzeki Litawy, wzdłuż której biegła częściowo granica pomiędzy Cesarstwem Austrii a Królestwem Węgier.

Przedlitawia posiadała dwuizbowy parlament, Radę Państwa (niem. Reichsrat). Na czele rządu stał premier, powoływany przez cesarza i rządzący w oparciu o większość tworzoną w zróżnicowanym nie tylko politycznie, ale też narodowo parlamencie.

Stosowany najpowszechniej w administracji język niemiecki nigdy nie uzyskał statusu oficjalnego języka państwowego – odpowiedni projekt z 14 grudnia 1880 został odrzucony przez Radę Państwa w styczniu 1884^[1].

Kraje koronne

Przedlitawia dzieliła się na 15 krajów koronnych.

Herb	Nazwa potoczna	Pełna nazwa	Ośrodek adm.	Powierzchnia w km²	Ludność w 1910
	Górna Austria Oberösterreich	Arcyksięstwo Austrii za Anizą Erzherzogtum Österreich ob der Enns	Linz	11.982	853.006
	Dolna Austria Niederösterreich	Arcyksięstwo Austrii przed Anizą Erzherzogtum Österreich unter der Enns	Wiedeń Wien	19.825	3.513.814
	Styria Steiermark	Księstwo Styrii Herzogtum Steiermark	Graz	22.425	1.444.157
	Karyntia Kärnten	Księstwo Karyntii Herzogtum Kärnten	Klagenfurt	10.326	396.200
	Salzburg	Księstwo Salzburga Herzogtum Salzburg	Salzburg	7.153	214.737
	Tyrol Tirol	Książęce Hrabstwo Tyrolu Gefürstete Grafschaft Tirol	Innsbruck	26.683	946.613
	Vorarlberg	Kraj Vorarlberg Das Land Vorarlberg	Bregencja Bregenz	2.602	145.408
	Kraina Krain	Księstwo Krainy Herzogtum Krain	Lublana Laibach	9.954	525.995
	Pobrzeże Küstenland w tym: – Triest – Gorycja i Gradyska Görz und Gradisca – Istria Istrien	Pobrzeże Austriackie Österreichisches Küstenland w tym: – Wolne cesarskie miasto Triest Die Reichsunmittelbare Stadt Triest und ihr gebiet – Książęce Hrabstwo Gorycji i Gradyski Gefürstete Grafschaft Görz und Gradisca – Margrabstwo Istrii Markgrafschaft Istrien	Triest – Triest – Gorycja Gorizia – Poreč	7.969 95 2.918 4.956	893.797 229.510 260.721 403.566
	Dalmacja Dalmatien	Królestwo Dalmacji Königreich Dalmatien	Zadar Zara	12.831	645.666
	Czechy Böhmen	Królestwo Czech Königreich Böhmen	Praga Prag	51.947	6.769.548
	Morawy Mähren	Margrabstwo Moraw Markgrafschaft Mähren	Brno Brünn	22.222	2.622.271
	Śląsk Austriacki Schlesien	Księstwo Górnego i Dolnego Śląska, Księstwo Śląska Herzogtum Ober- und Niederschlesien, Herzogtum Schlesien	Opawa Troppau	5.147	756.949
	Galicja i Lodomeria Galizien und Lodomerien	Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwami Oświęcimskim i Zatorskim Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator	Lwów Lemberg	78.497	8.025.675
	Bukowina	Księstwo Bukowiny Herzogtum Bukowina	Czerniowce Czernowitz	10.441	800.098

Ludność

W roku 1910 Przedlitawia liczyła 28 571 900 mieszkańców. Największą grupą narodową (według deklarowanego języka ojczystego) byli Niemcy stanowiący 35,6% ogółu ludności. Do grupy tej spis zaliczał również Żydów deklarujących język niemiecki jako ojczysty. W dalszej kolejności plasowali się Czesi, Polacy i Ukraińcy (Rusini).

Pomiędzy wieloma narodami występowały konflikty, z których wiele wybuchło z całą mocą po rozpadzie monarchii.

Zobacz też

• Austro-Węgry
• Zalitawia
• Dziennik ustaw państwa

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Batowski, Rozpad Austro-Węgier 1914–1918: sprawy narodowościowe i działania dyplomatyczne, Wyd. II poprawione i uzupełnione, Kraków 1982, Wydawnictwo Literackie, ISBN 83-08-00581-0

Historia Austrii

Państwo austriackie	Marchia Austriacka (976–1156) Księstwo Austriackie (1156–1359/1453) Arcyksięstwo Austriackie (1359/1453–1804/1918) Monarchia Habsburgów (1526–1804) Cesarstwo Austrii (1804–1867/1918) Przedlitawia Austro-Węgry Republika Niemieckiej Austrii (1918–1919) Republika Austriacka (1919–1934) Federalne Państwo Austriackie (1934–1938) Anschluss (1938) Okupacja aliancka Austrii (1945–1955) Austria
Pozostałe	Naród austriacki Władcy Austrii Ustrój polityczny Austrii Stosunki polsko-austriackie

Podział administracyjny Austro-Węgier (1867–1918)

Królestwa i Kraje Reprezentowane w Radzie Państwa (Przedlitawia)	Arcyksięstwo Austrii za Anizą Arcyksięstwo Austrii przed Anizą Księstwo Salzburga Księstwo Styrii Księstwo Karyntii Księstwo Krainy Książęce Hrabstwo Tyrolu Vorarlberg Królestwo Czech Margrabstwo Moraw Księstwo Górnego i Dolnego Śląska Królestwo Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwem Oświęcimia i Zatora Księstwo Bukowiny Królestwo Dalmacji Pobrzeże Austriackie Książęce Hrabstwo Gorycji i Gradyski Margrabstwo Istrii Wolne cesarskie miasto Triest
Kraje Korony Świętego Stefana (Zalitawia)	Królestwo Węgier z Wielkim Województwem Siedmiogrodu Królestwo Chorwacji i Slawonii Fiume
Kondominium	Bośnia i Hercegowina (anektowana w 1908)