Przedludzie

Przedludzie albo Przedosoby (tyt. oryg. The Pre-persons) – opowiadanie Philipa K. Dicka opublikowane po raz pierwszy w czasopiśmie „Fantasy and Science Fiction” w październiku 1974 roku. W Polsce opowiadanie ukazało się m.in. w zbiorze Ostatni pan i władca[1] w tłumaczeniu Lecha Jęczmyka.

Opowiadanie było antyaborcyjną odpowiedzią na wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w sprawie Roe v. Wade. Dick opisuje wizję przyszłości, w której Kongres Stanów Zjednoczonych dopuszcza legalność aborcji, dopóki człowiek nie ma jeszcze duszy. Czas wejścia duszy w ciało zostaje określony jako czas opanowania prostej algebry, a wiek, w którym dziecko opanowuje odpowiednie umiejętności matematyczne, zostaje z kolei arbitralnie ustalony na 12. rok życia. Dzieci, których życia prawo jeszcze nie chroni, nazywane są przedludźmi. Przedczłowiek to istota ludzka, która z powodu młodego wieku nie posiada jeszcze pełni praw, w szczególności prawa do życia. Bliżej jej do przedmiotu niż do osoby. W opowiadaniu są wspomniane czasy, gdy wiek ten był niższy, jak i groźba ponownego podniesienia poprzeczki wieku dla „przedludzkości”. Na wniosek rodziców nieadoptowane w ciągu 30 dni są uśmiercane w specjalnych ośrodkach. Wywożone są do nich budzącymi grozę wśród innych dzieci ciężarówkami, kojarzącymi się z pojazdami hyclów. Jeden z głównych bohaterów – absolwent matematyki na Uniwersytecie Stanforda – żąda, żeby zabrano go do centrum aborcyjnego twierdząc, że stracił praktycznie wszystkie swoje umiejętności algebraiczne, a razem z nimi duszę.

W 1979 roku biolog i embriolog Clifford Grobstein zaproponował nazywanie embrionów ludzkich młodszych niż 14 dni „przedembrionami”, żeby – jak przyznał – zredukować status młodych płodów, które nazwał „przedludźmi”[2]. Choć przedembrion i przedczłowiek nie są oficjalnymi terminami medycznymi, to są używane w anglojęzycznych artykułach dotyczących nauki i etyki[3][4].

Terminy praczłowiek, istota pradludzka, istota przedludzka lub czasem przedczłowiek mogą też odpowiadać angielskim protohuman, prehuman i oznaczać ogniwa pośrednie w antropogenezie[5][6][7].

Przypisy

  1. Philip K. Dick: Ostatni pan i władca. Poznań: Amber, 1990. ISBN 83-85079-43-2.
  2. Grobstein C. External human fertilization. „Sci Am”. 6 (240), s. 57-67, czerwiec 1979. PMID: 472706. 
  3. Paige C. Cunningham: Embryo Adoption or Embryo Donation?: The Distinction and Its Implications. The Center for Bioethics and Human Dignity, 2003. [dostęp 05.05.08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-13)].
  4. Dianne N. Irving: Cloning: When word games kill. American Bioethics Advisory Commission, 1999. [dostęp 05.05.08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-05)].
  5. Człowiekowate w internetowej encyklopedii PWN – „istoty przedludzkie i praludzkie”
  6. Pitekantrop w encyklopedii Interii – „praczłowiek”
  7. Wynik wyszukiwania „australopithecus przedczłowiek”