Przedsiębiorca

Przedsiębiorca (fr. entrepreneur) – w potocznym ujęciu to osoba podejmująca się przedsięwzięcia dla celów zarobkowych[1].

W polskim systemie prawa nie ma jednolitej definicji przedsiębiorcy. Funkcjonujące definicje sprowadza się do tego, że przedsiębiorcą jest podmiot prawa, który prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą (lub zawodową). W rozumieniu prawnym „przedsiębiorca” najczęściej nie jest synonimem przedsiębiorstwa[a], ani firmy[b].

Rys historyczny

Słowo entrepreneur pochodzi z języka francuskiego, pojawiło się po raz pierwszy w Dictionnaire de la langue francaise w 1437[2].

Kluczowe dla norm regulujących prawo gospodarcze jest określenie podmiotu prowadzącego taką działalność. W międzywojennej Polsce przyjęto to rozwiązanie, wprowadzając w art. 2 § 1 kodeksu handlowego pojęcie kupca. Po II wojnie światowej zastąpiono je pojęciem jednostki gospodarczej i wyróżniano jednostki gospodarki uspołecznionej oraz jednostki gospodarki nieuspołecznionej. Sens takiego rozróżnienia był związany z gospodarką planową, dlatego ustawa Wilczka uchyliła „jednostkę gospodarczą” i wprowadziła pojęcie podmiotu gospodarczego[3].

Definicja „podmiotu gospodarczego” budziła liczne wątpliwości – spółka cywilna bywała uznawana za podmiot gospodarczy, zaś osoby prowadzące działalność gospodarczą niekoniecznie były zaliczane do tej kategorii[4] – dlatego ustawa wprowadzająca przepisy o Krajowym Rejestrze Sądowym wprowadziła pojęcie przedsiębiorcy, nawiązujące do przedwojennego „kupca”[5].

Definicje w polskim systemie prawa

Definicje podstawowe

Zasadniczą rolę odgrywa definicja przedsiębiorcy zawarta w art. 431 kodeksu cywilnego: „osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, która nie jest osobą prawną, a której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową”[6]. „Lub zawodową” oznacza, że przedsiębiorcami są osoby wykonujące wolne zawody. Nie każda osoba fizyczna czy prawna jest przedsiębiorcą. Uzyskanie statusu przedsiębiorcy nie jest uzależnione od dokonania formalności (typu wpis do rejestru)[7].

Art. 4 ust. 1 Prawa przedsiębiorców (do 29 kwietnia 2018 r. art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) zawiera definicję sformułowaną na użytek tej ustawy, zbliżoną do definicji kodeksowej, nie zawiera jedynie elementu „działalności zawodowej”[8]. Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą[9], natomiast jej wspólnicy mają taki status „w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej”[10].

Do tych definicji odwołują się inne akty prawne, np. ustawa o informowaniu o cenach towarów i usług[11], ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów[12] czy ustawa o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych[13].

Inne definicje ustawowe

Niektóre akty prawne definiują pojęcie przedsiębiorca odmiennie, ale każda z tych definicji znajduje zastosowanie wyłącznie przy wykładni przepisów aktu, który ją zawiera.

Art. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji brzmi: „Przedsiębiorcami, w rozumieniu ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej”[14]. W tym przypadku kryterium to faktyczne uczestnictwo w działalności gospodarczej[15].

Najszersza definicja przedsiębiorcy znana prawu polskiemu znajduje się w art. 2 punkcie 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym: „osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które prowadzą działalność gospodarczą lub zawodową, nawet jeżeli działalność ta nie ma charakteru zorganizowanego i ciągłego, a także osoby działające w ich imieniu lub na ich rzecz”[16].

Art. 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów do definicji z Prawa przedsiębiorców dodaje:

  • „osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu Prawa przedsiębiorców,
  • osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,
  • osobę fizyczną, która posiada kontrolę nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu Prawa przedsiębiorców, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji,
  • związek przedsiębiorców – na potrzeby przepisów dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów”[12]. Te dodatkowe przepisy rozszerzają definicję przedsiębiorcy na niektóre stowarzyszenia, fundacje czy partie polityczne[17].

Według art. 3 ust. 1 pkt 3 przedsiębiorcą jest „osoba prowadząca w celach zarobkowych działalność wytwórczą, budowlaną, handlową lub usługową”[18]. Prawo geologiczne i górnicze zaś stanowi, że w rozumieniu tej ustawy przedsiębiorcą „jest ten, kto posiada koncesję na prowadzenie działalności regulowanej ustawą”[19].

Klasyfikacje

Wyróżnia się przedsiębiorców sensu stricto, czyli prowadzących działalność w celu zarobkowym, we własnym imieniu i zawodowo, oraz przedsiębiorców non for profit, którzy nie działają głównie w celu zarobkowym, ale mogą prowadzić działalność gospodarczą z przeznaczeniem zysków na cele statutowe. Poza tym dzieli się przedsiębiorców na rejestrowanych w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) i w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej [20] (CEIDG). Prowadzenie działalności wymaga wpisu w odpowiednim rejestrze (zależnie od tego, czy przedsiębiorca jest osobą fizyczną czy osobą prawną). Wpis do CEIDG może być dokonany zarówno elektronicznie, jak i papierowo, natomiast wpis do KRS od 2021 roku może być dokonany wyłącznie elektronicznie[21].

Zalecenie Komisji Europejskiej zawiera definicje mikroprzedsiębiorcy, małego i średniego przedsiębiorcy[22]. Te same pojęcia określa Prawo przedsiębiorców w art. 7 ust. 1 (do 29 kwietnia 2018 r. ustawa o swobodzie działalności gospodarczej w art. 104–106). Te trzy kategorie, składające się na tzw. sektor MŚP, obejmują ponad 98% przedsiębiorców i tworzą ponad połowę PKB państw członkowskich Unii Europejskiej. Przeciwstawia się dużym przedsiębiorcom[23].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ W prawie Unii Europejskiej występuje pojęcie przedsiębiorstwa, zob. np. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
  2. ↑ Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2022 r. poz. 1500) używa określenia „firma inwestycyjna”, natomiast ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz.U. z 2020 r. poz. 1415) - określenia „firma audytorska”.

Przypisy

  1. ↑ PRZEDSIĘBIORCA [Entrepreneur]. W: Krzysztof B. Matusiak: Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć. Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, 2011, s. 223–226. ISBN 978-83-7633-164-5.
  2. ↑ Hans Landström: Pioneers in entrepreneurship and small business research. Springer Science + Business Media, 2005, s. 8. ISBN 0-387-23633-3.
  3. ↑ Kidyba 2013 ↓, s. 21–22.
  4. ↑ Kidyba 2013 ↓, s. 22–23.
  5. ↑ Kidyba 2013 ↓, s. 25.
  6. ↑ Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 września 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1360).
  7. ↑ Kidyba 2013 ↓, s. 24–25.
  8. ↑ Art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162).
  9. ↑ Kidyba 2013 ↓, s. 233.
  10. ↑ Art. 4 ust. 2 Prawa przedsiębiorców.
  11. ↑ Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz.U. z 2019 r. poz. 178).
  12. ↑ a b Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2021 r. poz. 275).
  13. ↑ Ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 511).
  14. ↑ Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2022 r. poz. 1233).
  15. ↑ Kidyba 2013 ↓, s. 17.
  16. ↑ Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. z 2017 r. poz. 2070).
  17. ↑ Kidyba 2013 ↓, s. 30.
  18. ↑ Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 324).
  19. ↑ Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2022 r. poz. 1072).
  20. ↑ Kidyba 2013 ↓, s. 27.
  21. ↑ Elektroniczny dostęp do Krajowego Rejestru Sądowego. gov.pl. [dostęp 2022-07-04].
  22. ↑ Commission Recommendation of 6 May 2003 concerning the definition of micro, small and medium-sized enterprises (notified under document number C(2003) 1422) (1) (Dz. Urz. UE L 124 z 20.05.2003/0).
  23. ↑ Kidyba 2013 ↓, s. 32–35.

Bibliografia

  • Andrzej Kidyba: Prawo handlowe. Warszawa: C.H. Beck, 2013. ISBN 978-83-255-5419-4.