Przedwczesny pogrzeb

Przedwczesny pogrzeb
Premature Burial
	; Ilustracja Przedwczesnego pogrzebu, autor Harry Clarke, 1919
Autor	Edgar Allan Poe
Typ utworu	nowela
	Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Data wydania	1844

Przedwczesny pogrzeb (ang. Premature Burial) – jest to nowela amerykańskiego pisarza Edgara Allana Poego, której tematem jest pogrzebanie żywcem. Została opublikowana w 1844 roku na łamach The Philadelphia Dollar Newspaper. Strach przed byciem pochowanym żywcem był dość powszechnym zjawiskiem w tym okresie i Poe wykorzystał owo publiczne zainteresowanie.

Opis fabuły

W Przedwczesnym pogrzebie, pierwszoosobowy anonimowy narrator opisuje jego zmagania z atakami pewnego schorzenia, które lekarze określali mianem katalepsji, stanu w którym zapada on losowo w transy przypominające śmierć. To prowadzi do strachu bycia pogrzebanym żywcem. Podkreśla on swoje obawy wspominając kilka osób, które zostały w ten sposób pochowane. W pierwszym przypadku, tragiczne zdarzenie zostało odkryte dużo później, kiedy krypta ofiary została ponownie otwarta. Innym razem poszkodowani się budzili i byli w stanie zwrócić uwagę innych na czas, dzięki czemu zostali uwolnieni z ich upiornych potrzasków.

Narrator opisuje te przykłady aby dostarczyć kontekst do jego niemal wyniszczającej fobii bycia pogrzebanym żywcem. Jak wyjaśnia, jego stan czyni go podatnym na zapadanie w stany nieświadomości, schorzenie to narasta sukcesywnie z biegiem czasu. Ma obsesję na punkcie tego, że mógłby zapaść w ów trans daleko od domu i że zostałby ów trans pomylony z prawdziwą śmiercią. Wymusza na przyjaciołach obietnice, iż ci nie pochowają go przedwcześnie, nie zgadza się na to aby opuścić dom i buduje misterny grobowiec z wyposażeniem, pozwalającym zawiadomić pomoc w razie gdyby „powstał z martwych”. Punktem kulminacyjnym historii jest moment, kiedy narrator zdaje sobie sprawę z tego, że budzi się w trumnie, w czarnej niczym smoła ciemności. Został pogrzebany żywcem, a wszystkie jego zabezpieczenia poszły na marne. Zaczyna płakać, ale po chwili nagle się uspokaja. Spostrzega, że znajduje się on w koi małej łodzi, a nie w grobie. To wydarzenie leczy go z jego panicznej obsesji.

Analiza

Strach przed pochowaniem żywcem był głęboko zakorzeniony w XIX wieku^[1] i Poe wykorzystał publiczną fascynację wokół tej sprawy^[2]. Setki przypadków były zgłaszane, gdzie doktorzy mylnie uważali pacjentów za martwych^[3]. W tym okresie, trumny były okazjonalnie zaopatrzone w urządzenia alarmujące, pozwalające „ciału” na wezwanie pomocy, jeśli miałoby się okazać, że nie jest martwe^[1]. Było to na tyle brane na poważnie, że ludzie z czasów wiktoriańskich nawet zorganizowali stowarzyszenie w celu zapobiegania grzebania ludzi żywcem (Society for the Prevention of People Being Buried Alive)^[3]. Wiara w wampiry, ożywione ciała, które pozostawały w grobie za dnia i pojawiały się nocą aby modlić się za żywych, były również przypisywane atrybutom przedwczesnego pogrzebu. Folklorysta Paul Barber argumentował, że wypadki pogrzebania żywcem były przesadzone i że normalne objawy rozkładu były mylone z oznakami życia^[4]. Nowela podkreśla ową fascynację, w odniesieniu do stanu narratora, że prawda może być bardziej przerażająca niż fikcja, a przedstawianie rzeczywistych przypadków miało na celu przekonanie czytelnika, aby ten uwierzył w fabułę dzieła^[5]. Narrator żyje pustym życiem. Unika rzeczywistości przez jego katalepsję, lecz także z powodu jego fantazji, wizji i obsesji wokół śmierci. Zmienia się on jednak – lecz tylko wtedy, gdy staje się świadom jego największego strachu^[6].