Przelot pospolity

Przelot pospolity
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

przelot

Gatunek

przelot pospolity

Nazwa systematyczna
Anthyllis vulneraria L.
Sp. pl. 2:719. 1753
Kwiatostan

Przelot pospolity, przelot uprawny (Anthyllis vulneraria L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Rodzimy obszar jego występowania to Europa, Azja Mniejsza, Afryka Północna, ale jest też uprawiany w wielu innych regionach świata[3]. W Polsce dość pospolity na niżu i w niższych położeniach górskich.

Morfologia

Łodyga
Wznosząca się, czasem, zwłaszcza u nasady – leżąca. Pęd zwykle tylko u nasady rozgałęziony, o wysokości 10…60 cm.
Liście
Liście odziomkowe niepodzielone, owalnie wydłużone lub złożone, o 1-4 parach listków bocznych i znacznie większym, wydłużonym listku szczytowym. Listki podłużnie jajowate, całobrzegie, zaostrzone. Liście łodygowe złożone z 3-7 par listków bocznych. U nasady liści czasem obecne małe przylistki.
Kwiatostan
Wielokwiatowa główka objęta dłoniasto wrębnymi podsadkami.
Kwiaty
Motylkowe o dużym, rozdętym i owłosionym kielichu. Włoski na kielichu do 11 mm długie, skośnie odstające. Dziesięć pręcików, zrośniętych nitkami w rurkę obejmującą słupek. Korona kwiatu w kolorze żółtym lub złocisto-żółtym, do 2 cm.
Owoce
Drobny jednonasienny strąk, prawie kulisty. Nasiona wydłużone, jajowate, dwubarwne (połowa nasienia zielona, reszta jasnożółta)
Korzeń
Wrzecionowaty, silny, do 1 m w głąb ziemi.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Występuje na niżu, na suchych łąkach, pastwiskach i w murawach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Anthyllido-Trifolietum montani (regionalnie)[4]. Kwitnie w okresie maj-sierpień.

Jest rośliną żywicielską larw motyli modraszka dorylasa i modraszka malczyka[5].

Zmienność

Gatunek zmienny morfologicznie, występuje w kilku podgatunkach[6]:

  • Anthyllis vulneraria L. subsp. vulneraria – podgatunek typowy.
  • Anthyllis vulneraria L. subsp. carpatica (Pant.) Nyman – występuje w Europie środkowej od Wysp Brytyjskich i Francji na zachodzie po Polskę na wschodzie i od Danii na północy, po Włochy na południu. Podgatunek uprawiany w całej Europie.
  • Anthyllis vulneraria L. subsp. maritima (Schweigg.) Corb. (syn. Anthyllis maritima Schweigg.) – występuje na wybrzeżu Morza bałtyckiego w pasie od Estonii i Szwecji, po Niemcy i Danię,
  • Anthyllis vulneraria L. subsp. polyphylla (DC.) Nyman – występuje w Europie wschodniej i południowo-wschodniej od Estonii, Łotwy, Litwy i Białorusi na północy po Turcję i region Kaukazu na południu.

Zastosowanie

  • Roślina lecznicza. Kwiaty (Flos Anthyllidis) używane były dawniej jako lek ściągający i przeczyszczający. Napar stosowany u dzieci działał pobudzająco na przemianę materii i przeciwwymiotnie. Świeże ziele stosowano jako środek gojący rany do okładów i zmywań. Surowiec jest rzadko stosowany per se, zwykle jako składnik mieszanek ziołowych i preparatów[7].
  • Przelot zwyczajny jest wartościową rośliną pastewną i łąkową zawierająca w sianie 12% białka i 3% tłuszczu.

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-26] (ang.).
  3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-22].
  4. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  5. Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, ss. 152 i 202
  6. Anthyllis vulneraria (ang.). USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2008-11-23].
  7. Aleksander Ożarowski, Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy, 1982 Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 68, ISBN 83-200-0640-6.

Bibliografia

  • Rośliny użytkowe, Wiedza Powszechna, W-wa, 1966
  • Zbigniew Podbielkowski, Słownik roślin użytkowych, Warszawa: Państ. Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1989, ISBN 83-09-00256-4, OCLC 69595653.
  • Leonidas Świejkowski: Rośliny lecznicze występujące w stanie dzikim. Kraków: Wydawnictwo Polskiego Związku Zielarskiego, 1950.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Anthyllis vulneraria inflorescence - Niitvälja.jpg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 4.0
Common kidneyvetch inflorescence
Illustration Anthyllis vulneraria clean.jpg
Name
Anthyllis vulneraria ;Family:Fabaceae Original book source: Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885, Gera, Germany Permission granted to use under GFDL by Kurt Stueber Source: www.biolib.de