Przemysł motoryzacyjny w Polsce

Przemysł motoryzacyjny w Polsce – część polskiej gospodarki[1]. W 2016 roku produkcja pojazdów samochodowych, przyczep, naczep oraz pozostałego sprzętu transportowego stanowiła 11,7% całej produkcji przemysłu w Polsce[2]. Polska jest jednym z największych producentów samochodów w Europie Środkowo-Wschodniej. W 2016 roku Polska zajmowała 21. miejsce wśród największych producentów samochodów w świecie[3].

Historia

Replika CWS T-1, pierwszego polskiego samochodu produkowanego seryjnie
Polski Fiat 508 – najpopularniejszy samochód w II RP

Jednymi z pierwszych przedsiębiorstw produkujących samochody w Polsce były założone w 1893 roku zakłady Ursus, znane z produkcji m.in. traktorów od 1922 roku[4] oraz Centralne Warsztaty Samochodowe założone w 1918 roku[5].

II Rzeczpospolita

Do najbardziej znanych producentów samochodów w okresie II RP zaliczały się: Centralne Warsztaty Samochodowe (w 1928 roku wchłonięte przez PZInż) produkujące m.in. pierwszy polski seryjny samochód CWS T-1, K. Rudzki i S-ka produkujący samochód Ralf-Stetysz, Lilpop, Rau i Loewenstein produkujący samochody na licencji koncernu General Motors, Państwowe Zakłady Inżynierii produkujące m.in. Polskiego Fiata 508 oraz autobusy i pojazdy ciężarowe, Towarzystwo Budowy Samochodów AS produkujące samochody AS S1 i S2, Ursus produkujący m.in. ciężarówki i autobusy Ursus A oraz kilka montowni zagranicznych marek[6]. Jednak w porównaniu z innymi krajami Europy takimi jak Francja, Wielka Brytania czy Czechosłowacja produkcja samochodów w Polsce była niewielka. Wynikało to początkowo z trudnej sytuacji gospodarczej po I wojnie światowej i wojnie polsko-bolszewickiej, a pod koniec lat 20. z kryzysu światowego, który także wpłynął negatywnie na rozwijający się małymi krokami przemysł samochodowy w Polsce.

Ponowny rozwój produkcji przypadł na drugą połowę lat 30. w konsekwencji podpisania przez polski rząd porozumienia z włoskim Fiatem dotyczącym produkcji na licencji w Państwowych Zakładach Inżynierii samochodów Fiat, m.in. Polskiego Fiata 508, najtańszego i najpopularniejszego samochodu końca lat 30. w Polsce.

W 1936 roku spółka „Lilpop, Rau i Loewenstein” podpisała umowę licencyjną z koncernem amerykańskim General Motors Corporation[7][8], która gwarantowała spółce wyłączność na sprzedaż i prawo produkcji w Polsce samochodów o następujących markach: Buick, Chevrolet oraz Opel.

W 1937 roku rząd polski chcąc pobudzić rozwój rodzimego przemysłu, zezwolił obywatelom na odliczanie od podatku dochodowego 20% ceny zakupionego samochodu osobowego produkcji krajowej.

W 1939 roku ruszył montaż samochodów niemieckich marek jak m.in. BMW i Mercedes-Benz, do wybuchu wojny zmontowano ok. 50 pojazdów. Do 1939 roku w wychodzącej z kryzysu Polsce produkcja samochodów zaczęła wzrastać, jednak skala nadal nie była wysoka w porównaniu do krajów zachodnich czy chociażby Czechosłowacji z racji skupienia się polskiej gospodarki na ważniejszych ówcześnie gałęziach przemysłu jak m.in. przemysł zbrojeniowy. Agresja Niemiec i ZSRR we wrześniu 1939 roku stały się przyczyną kolejnego zatrzymania rozwoju przemysłu samochodowego w Polsce. Po II wojnie światowej wszystkie zakłady produkujące samochody przed wojną były zniszczone i rozgrabione, na co wpływ miały działania wojenne w 1939 roku, rabunkowa okupacja niemiecka, a także celowe zniszczenia i rozgrabianie zakładów przemysłowych przez Niemców po powstaniu warszawskim (większość zakładów produkujących samochody w Polsce znajdowała się w Warszawie)[9].

Polska Rzeczpospolita Ludowa

FSO Warszawa – pierwszy samochód produkowany seryjnie po wojnie w Polsce (na zdjęciu model M20-57)
Polski Fiat 126p, 1973, jeden z najbardziej rozpoznawalnych samochodów produkowanych w Polsce

Po II wojnie światowej nie przywrócono żadnego przedwojennego producenta i marki prócz Ursusa, który zajął się po wojnie produkcją głównie ciągników, a wraz z nową rzeczywistością centralnie planowanej gospodarki PRL produkcją samochodów zajęły się nowe zakłady. Były to m.in. Fabryka Samochodów Osobowych, Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie, Zakład Samochodów Dostawczych w Nysie (od 1986 roku w składzie FSO), Fabryka Samochodów Małolitrażowych, Fabryka Samochodów Rolniczych w Poznaniu, Autosan, Jelczańskie Zakłady Samochodowe oraz Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”. Zakłady te wchodziły w skład Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego „Polmo” w latach 1952–1982, a po przekształceniu zjednoczenia w skład Zrzeszenia Producentów Samochodów „Polmo” do początków transformacji systemowej. W latach 1957–1960 także zakłady lotnicze WSK Mielec produkowały samochody Mikrus MR-300, a od 1971 roku pojazdy elektryczne Melex, a Huta Stalowa Wola dźwigi samojezdne pod marką Hydros.

W roku 1980 wyprodukowano 417 834 samochody co dawało Polsce 13. miejsce na świecie, 8. w Europie i 2. po ZSRR w bloku wschodnim[10]. Z najbardziej znanych modeli osobowych można wymienić: Warszawę, Syrenę, FSO/Polskiego Fiata 125p oraz Polskiego Fiata 126p i Poloneza[6][11]. Polski Fiat 126p, czyli „maluch” był najbardziej znanym samochodem z tego okresu oraz był najliczniej produkowanym samochodem w historii Polski (3 318 674 sztuk)[12].

III Rzeczpospolita

FSO Polonez Caro – jeden z najpopularniejszych samochodów w Polsce lat 90.

Po zmianie ustroju w 1989 roku rozpoczęła się prywatyzacja zakładów produkujących samochody.

W 1992 roku Fabryka Samochodów Małolitrażowych w wyniku umowy rządu Jana Olszewskiego z dnia 28 maja 1992 roku o utworzeniu spółki z przedsiębiorstwem Fiat SA, zmieniła nazwę na Fiat Auto Poland SA, a w 1994 roku w wyniku wygaśnięcia umowy licencyjnej wycofano z rynku markę Polski Fiat (126p), produkując nadal samochody pod marką Fiat. Zmieniono logo na jednolite w całym koncernie. Do dziś przejęcie FSM przez Fiata jest uważane za wrogie i kontrowersyjne[13][14][15].

W 1993 roku Fabryka Samochodów Rolniczych (w tym samym roku zmiana nazwy na Tarpan Sp. z o.o.) utworzyła spółkę joint venture z Volkswagenem o nazwie Volkswagen Poznań, już w 1996 roku przedsiębiorstwo Tarpan zlikwidowano, a spółka przeszła w 100% do koncernu Volkswagen AG[16].

W 1994 roku Sobiesław Zasada Centrum S.A. przejął zakłady Autosan, a w 1995 roku Jelcza i Stara, gdzie przejęcie tych zakładów jest również uważane za wrogie i kontrowersyjne, gdyż Autosan ogłosił bankructwo w 2013 roku, Star mimo planów rozbudowy został w 1999 roku sprzedany niemieckiemu koncernowi MAN, a w 2004 roku większość produkcji przeniesiono do Austrii i w 2006 r. wygaszono całkowicie produkcję w Polsce, następnie w 2009 roku ostatecznie zlikwidowano markę Star, zaś Jelcz upadał etapami – w 2004 roku Jelcz Samochody Ciężarowe Sp. z o.o. ogłosiły bankructwo, a w 2008 roku produkujące autobusy Zakłady Samochodowe Jelcz S.A.[17][18]

W 1995 roku Fabryka Samochodów w Lublinie została przejęta przez Daewoo, po czym utworzono spółkę Daewoo Motor Polska[19], w tym samym roku Daewoo przejęło także FSO w Warszawie[20], a rok później utworzono spółkę Daewoo-FSO.

W latach 90. powstawały także nowe przedsiębiorstwa jak m.in. Automet w 1990 roku, Neoplan Polska w 1994 roku, który został przekształcony w 2001 roku w Solaris Bus & Coach (marka Solaris od 1999 roku), oraz AMZ-Kutno w 1999 roku. Powstały także zagraniczne przedsiębiorstwa, m.in. polska Kapena w 1992 roku zawiązała spółkę joint venture ze szwedzką Scanią, a w 1998 roku podjęła współpracę z włoskim producentem autobusów, spółką Cacciamali, która w 2000 roku została głównym udziałowcem Kapeny. W 2003 roku Kapena stała się głównym przedstawicielem koncernu Irisbus w Polsce i rozpoczęła budowę nowego zakładu, jednocześnie Scania wykupiła wszystkie udziały w spółce Scania-Kapena i przekształciła się w Scania Production Słupsk[21][22]. W 1996 roku powstawały także fabryki Opla w Gliwicach, Volvo we Wrocławiu i MAN Bus w Sadach pod Poznaniem.

Produkcja wzrosła do 650 tys. około roku 1999 i spadła w kolejnych latach w wyniku m.in. bankructwa Daewoo do którego należały fabryki w Warszawie, Lublinie i Nysie (Daewoo-FSO wraz z Fiat Auto Poland były czołowymi producentami samochodów w kraju), a także w wyniku załamania się rynku nowych samochodów w Polsce po wejściu do UE i rozpoczęcia na masową skalę sprowadzania aut używanych z zachodu, które były tańsze[23][24]. We wczesnych latach 2000 Polska produkowała ok. 300 tys. pojazdów osobowych rocznie. Liczba ta podwoiła się krótko po wejściu Polski do Unii Europejskiej, a potroiła się ok. roku 2009[25]. W 2001 roku powstało przedsiębiorstwo Solbus, w 2002 roku produkcję samochodów po upadłym Daewoo Motor Polska w Lublinie przejął producent silników Andoria-Mot, który następnie w 2003 roku przekazał ją przedsębiorstwu Intrall Polska, które zbankrutowało w 2007 roku[26]. W 2003 roku zbankrutowały Zakłady Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”. W 2004 roku większość produkcji samochodów ciężarowych Star przeniesiono do Austrii, a w 2006 roku wygaszono ją całkowicie w Starachowicach, kończąc tym samym historię produkcji tych ciężarówek w Polsce, a w 2009 roku likwidując całkowicie markę[18]. W tym samym roku Daewoo-FSO powróciła do nazwy FSO i skupiła się na produkcji modeli FSO Lanos i Matiz[20]. W 2005 roku rozpoczęła się budowa zakładów MAN Trucks w Niepołomicach.

Ostatnie lata

Abarth 500C (2011) produkowany w Polsce

W latach 2007–2009 Polska była największym producentem samochodów osobowych w Europie Środkowo-Wschodniej po Czechach i Rosji[25]. Około roku 2010 Polski sektor motoryzacyjny stanowił 11% całej produkcji przemysłowej kraju i ok. 4% PKB. Zatrudniał 130 tys. osób, co przekładało się na produkcję 800–900 tys. samochodów rocznie[25]. Większość produkcji przeznaczona jest na eksport, przede wszystkim do krajów Unii Europejskiej[25]. W 2009 roku wartość eksportu z tego tytułu wynosiła 15,7 mld euro, co stanowiło 16% całego eksportu[25].

W następnych latach liczba produkowanych aut spadała, do 583 258 w 2013 roku[27]. Dzięki takiej produkcji Polska zajmowała 23. miejsce na liśce największych producentów samochodów w świecie[28].

Fabryki samochodów w Polsce
Fabryka Solarisa w Bolechowie-Osiedlu
Fabryka FCA Poland w Bielsku-Białej (do 1992 roku FSM)
Fabryka Opla w Gliwicach
Fabryka FSO w Warszawie
Autosan w Sanoku

W 2008 roku powstało przedsiębiorstwo Arrinera, które jako pierwsze w Polsce zajęło się produkcją tzw. supersamochodów sportowych, w tym samym roku przedsiębiorstwo DZT Tymińscy przejęło fabrykę po upadłym Daewoo Motor Polska w Lublinie, a następnie Intrall Polska i rozpoczęło w 2009 roku produkcję Honkerów.

W lutym 2011 roku wygasła licencja na produkcję Aveo w FSO i nie została tu wznowiona produkcja nowej wersji tego modelu Chevroleta. Na decyzję tę miał wpływ nie tylko kryzys światowy (do końca sierpnia 2010 r. FSO wyprodukowało tylko 27,1 tys. samochodów, czyli o 41% mniej niż w 2009 r.), ale także wchodzący w życie traktat o wolnym handlu, w wyniku którego samochody sprowadzane z Korei Południowej do Unii Europejskiej zwolnione są z 10% cła. Od tego czasu przedsiębiorstwo zajmuje się m.in. produkcją podzespołów motoryzacyjnych[29]. W 2017 r. Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej, występując w imieniu Skarbu Państwa, wytoczyła firmie AwtoZAZ proces za niewywiązanie się ze zobowiązań zawartych w umowie zakupu akcji FSO (14 października 2005 roku ukraiński AwtoZAZ kupił za 100 zł od Skarbu Państwa kontrolny pakiet 19,9% akcji FSO, które dawały 84,31% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Koncern zobowiązał się do inwestycji za 80 mln euro). Skarb Państwa domaga się od ukraińskiego przedsiębiorstwa odszkodowania w wysokości 250 mln zł. AwtoZAZ uznała stawiane jej zarzuty za bezpodstawne[30].

W 2012 roku Huta Stalowa Wola przejęła Jelcza, w efekcie zwiększona została produkcja ciężarówek oraz zatrudnienie[31].

W 2013 roku bankructwo ogłosił Autosan, jednak już w 2016 roku został przejęty przez dwie spółki należące do kontrolowanej przez Ministerstwo Skarbu Państwa Polskiej Grupy Zbrojeniowej i wznowił produkcję[32]. W 2015 roku powstała spółka akcyjna pod nazwą Ursus Bus z udziałem dwóch akcjonariuszy: AMZ-Kutno S.A. i Ursus S.A. Przedsiębiorstwo zajmuje się produkcją autobusów i trolejbusów. W 2018 roku Ursus wykupił wszystkie akcje od AMZ-Kutno[33].

W 2016 roku w sektorze motoryzacyjnym działało 614 podmiotów gospodarczych, zatrudniających 180 tys. osób[34]. W tym samym roku MAN Bus zamknął swój zakład w Sadach i skupił się tylko na produkcji w Starachowicach, a w 2017 roku zbankrutowała Kapena[35].

Największe marki samochodów produkowanych w Polsce to Fiat (FCA Poland, do 2015 roku Fiat Auto Poland, a do 1992 roku FSM), Volkswagen, Opel (w 2017 roku Opel kupiony przez francuski koncern PSA od amerykańskiego General Motors), MAN, Solaris, Ursus, Volvo i Melex[25]. Z tych przedsiębiorstw historycznie Fiat miał największe znaczenie w Polsce. Produkcja samochodów na licencji Fiata rozpoczęła się w Polsce przed wojną, a ponownie po wojnie w 1967 roku[36].

Większość sektora jest obecnie w posiadaniu zagranicznych przedsiębiorstw[25].

Niektóre modele produkowane w Polsce w ostatnich latach to: Opel Astra III, IV i V, Fiat Panda oraz Fiat 500, Lancia Ypsilon, Ford Ka, Chevrolet Aveo[25].

W 2017 roku wyprodukowano w Polsce 689 729 samochodów, co dawało 4. pozycję pod względem produkcji samochodów w Europie Środkowo-Wschodniej, po Czechach, Rosji i Słowacji[37].

Łączna produkcja pojazdów w Polsce

Produkcja samochodów w Polsce w tys.
Wyszczególnienie198019851990199520002001200220032004200520062007200820092010201120122013201420152016
Samochody osobowe w tys. szt.351283266366532364288334522540632698842819785741540475473535555
Pojazdy do transportu publicznego w tys. szt.13,183,91,421,61,71,84,25,46,13,64,64,94,65,144,255,15,3
Samochody ciężarowe i ciągniki drogowe do ciągnięcia naczep w tys. szt.53,749,13930,75925,52118,55967,776,490,499,455,479,992,1104111116121122

Źródło: GUS, Rocznik Statystyczny Przemysłu 2017 tablice[38]

Przedsiębiorstwa i zakłady

Aktywni producenci

Producenci
Honker
Jelcz P882D53
Opel Astra J
Solaris Urbino 12 Electric
Volkswagen Transporter T6
Autosan M12LE Sancity
Melex 391 72V
(c) Jan Oosterhuis, CC BY-SA 3.0
Solbus Solcity SM12
Ursus City Smile
nazwamiejscowośćspecjalizacjagłówny model/modelerok powstaniaroczna produkcjazatrudnienie
AMZ-KutnoKutnopojazdy specjalne, zabudowa pojazdów, autobusy (w spółce z Ursus Bus)1999kilkaset394 (2009)[39]
ArrineraWarszawasamochody sportoweArrinera Hussarya2008na zamówienie19 (2017)[40]
AutometSanokzabudowa pojazdówAutomet Apollo1990ok. 200250 (2016)[41]
AutosanSanokautobusyAutosan Sancity 121832ok. 100370 (2018)[42]
Fabryka Samochodów HonkerLublinsamochody dostawcze i terenoweHonker1948 (przejęcie tradycji FSC Lublin przez DZT Tymińscy)kilkaset170 (2013)[43]
FCA PolandTychy, Bielsko-Białasamochody osobowe i silnikiFiat 5001992 (przejęcie FSM)273,8 tys. (2016)[44]3091 (2016)[45]
Opel Manufacturing PolandGliwice, Tychysamochody osobowe i silnikiOpel Astra[46]1996165 tys.[47]3370 (2018)[48]
JelczJelcz-Laskowicesamochody ciężarowe1952400[49]500 (2015)[50]
MelexMielecpojazdy elektryczneMelex 4xx1971ok. 1 tys.[51]140 (2017)[52]
MAN BusStarachowice (po przejęciu fabryki Stara w 1999 r.), wcześniej także zamknięty w 2016 r. zakład w Sadachautobusy miejskieMAN Lion’s City1996pow. 10002500 (2018)[53]
MAN TrucksNiepołomicesamochody ciężarowe2005ok. 10 tys.444 (2015)[54]
Scania Production SłupskSłupskautobusy miejskie1992 (powstanie spółki Scania-Kapena)kilkaset300 (2014)[55]
Solaris Bus & CoachBolechowo-Osiedleautobusy, trolejbusy, tramwajeSolaris Urbino2001 (1999 powołanie marki w ramach Neoplan Polska)14002600 (2018)[56]
SolbusSolec KujawskiautobusySolbus Solcity 122001kilkadziesiąt200 (2015)[57]
Volkswagen PoznańPoznań i Wrześniasamochody dostawcze i osoboweVolkswagen Caddy1993 (przejęcie FSR)185 tys.11 000 (2018)[58]
Volvo Buses PolskaWrocławautobusy1996ok. 1000900 (razem z Volvo IT 1700) (2015)[59]

Byli producenci

Producenci
PZInż 403 Lux-Sport (prototyp)
Ralf-Stetysz
Chevrolet Master z LRL
Polski Fiat 125p i FSM Syrena 105
FSM Beskid (prototyp)
Daewoo-FSO Polonez Atu Plus
FSO Lanos
FSC Żuk A-07
ZSD Nysa 522
FSR Tarpan 237D
Star 266
Intrall Lublin 3Mi
nazwamiejscowośćspecjalizacjagłówny modelrok powstaniarok oraz powód likwidacjizatrudnienie
Andoria-MotLublinsamochody dostawcze i terenoweAndoria Lublin 32002, przejęcie przez producenta silników produkcji samochodów po Daewoo Motor Polska2003, przekazanie produkcji spółce Intrall Polska[26]400 (2002)[26]
ASWarszawasamochody osobowe i dostawcze, podwozia, przyczepkiAS S1/S219241939, II wojna światowa[60]
CWSWarszawasamochody osobowe, silniki, wozy pancerne, motocykleCWS T-119181928, włączenie CWS w struktury PZInż, 1931 likwidacja marki1000 (1926)[61]
Daewoo-FSOWarszawasamochody osobowe i dostawczeDaewoo-FSO Polonez i Daewoo Lanos19962004, bankructwo koncernu Daewoo[62]3300 (2002)[62]
Daewoo Motor PolskaLublinsamochody dostawcze, terenowe i osoboweDaewoo Lublin1995, przejęcie FS Lublin2001, bankructwo koncernu Daewoo[63]4550 (1999)
FSC/FSLublin, Węgrówsamochody ciężarowe i dostawczeFSC Żuk19481995, przejęcie przez Daewoo14 000 (1981)[64]
FSMBielsko-Biała, Tychysamochody osobowe i dostawczePolski Fiat 126p19481992, przejęcie przez Fiata25 tys. (początek lat 90)[65]
FSOWarszawasamochody osobowe i dostawczeFSO Polonez i Polski Fiat 125p19482011, zaprzestanie produkcji samochodów w wyniku kryzysu światowego i wejścia w życie traktatu o wolnym handlu, w wyniku którego samochody sprowadzane z Korei Południowej do UE zwolnione są z 10% cła; od tego czasu FSO zajmuje się m.in. produkcją podzespołów motoryzacyjnych[29]20 500 (1996)[29]
FSR/TarpanPoznańsamochody dostawcze i terenoweFSR Tarpan i Tarpan Honker19531996, przejęcie przez Volkswagena[66]3600 (lata 70.)[67]
Intrall PolskaLublinsamochody dostawcze i terenoweIntrall Lublin 3Mi2003, Andoria-Mot przekazała produkcję spółce Intrall Polska2007, bankructwo spółki Intrall[68]ok. 300 (2007)[68]
KapenaWłynkówkoautobusy i trolejbusyKapena Thesi1968, w 2000 roku przejęta przez włoski koncern Cacciamali SpA2017, bankructwo spółki[35]80 (2017)[35]
K. Rudzki i S-kaWarszawam.in. samochody osoboweRalf-StetyszOd 1924 r. produkcja w Paryżu, a w 1927 r. przeniesiona do zakładów K. Rudzki i S-ka1929, pożar fabryki[69]
Leopard Automobile ABMielec (fabryka, siedziba główna w Szwecji)samochody sportoweLeopard 6 Litre Roadster19952014, bankructwo przedsiębiorstwa[70]5 (2014)[71]
LRLWarszawam.in. samochody osobowe i ciężarowe koncernu GMChevrolet Master1866, produkcja samochodów od 19361944, zakłady zniszczone przez Niemców po powstaniu warszawskim3500 (1938)[72]
Neoplan PolskaBolechowo-OsiedleautobusyNeoplan N401619942001, przekształcenie w Solaris Bus & Coach[73]36 (1996)[73]
PZInżWarszawam.in. samochody osobowe i ciężarowePolski Fiat 50819281939, zbombardowane, a w 1944 r. całkowicie zniszczone przez Niemców[74]5422 (1935)[75]
StarStarachowicesamochody ciężaroweStar 200 i Star 26619482006, zakończenie przez koncern MAN produkcji ciężarówek, a w 2009 roku likwidacja marki Star[76]22 000 (1976)[76]
Ursus & Ursus BusLublinautobusy, trolejbusy, samochody osobowe, ciągniki rolniczeUrsus City Smile1893 (POL-MOT Warfama w 2012 roku przejął prawa do marki ZPC Ursus)2021, bankructwo794 (2016)
WSK MielecMielecm.in. samochody osoboweMikrus MR-300Od 1957 roku produkcja samochodów Mikrus w mieleckich zakładach lotniczychW 1960 roku zakończenie produkcji Mikrusów
ZSD/FSD/Nysa MotorNysasamochody dostawczeFSO Polonez Truck i ZSD Nysa1952, w 1986 r. ZSD wszedł w skład FSO2003, bankructwo koncernu Daewoo[77]ponad 2 tys. (lata 90)[77]

Produkcja kamperów, naczep, przyczep, pojazdów specjalnych i innych

Hydros T351
Przyczepa kempingowa Niewiadów N126b
Naczepa Wielton
  • Hydrocar – marka samochodu na wodór stworzonego w 2015 roku pod nazwą Hydrocar Premier przez Riot Technologies – firmę spin-off Akademii Górniczo-Hutniczej oraz Wojskową Akademię Techniczną[78].
  • Hydros – marka dźwigów samojezdnych produkowanych do lat 90. przez Hutę Stalowa Wola[79].
  • Niewiadów – producent wszelkiego rodzaju przyczep (w tym kempingowych) oraz kamperów z siedzibą w Niewiadowie, historia przedsiębiorstwa sięga 1920 roku, a produkcja przyczep trwa od 1966 roku[80].
  • Polski Fiat – początkowo polski oddział Fiata założony w 1920 roku i zajmujący się sprzedażą samochodów, a następnie marka produkowanych lub montowanych samochodów w Polsce na licencji włoskiego koncernu Fiat, używana przez PZInż w latach 1932–1939 oraz przez FSO w latach 1967–1983 i FSM (od 1992 r. Fiat Auto Poland) w latach 1973–1994[81][82][83].
  • Wielton – producent naczep, przyczep i zabudów samochodowych, spółka została założona w 1996 roku w Wieluniu. Należy do grona trzech największych producentów naczep, przyczep i zabudów samochodowych w Europie oraz znajduje się wśród dziesięciu największych przedsiębiorstw w branży na świecie[84].

Produkcja Silników

Produkcją silników w Polsce zajmuje się krajowa Wytwórnia Silników Wysokoprężnych Andoria, założona w 1945 roku w Andrychowie i produkująca silniki od 1947 roku, zatrudnia blisko 500 osób[85]. Oprócz tego silniki, a także skrzynie biegów produkuje od 1999 roku spółka Toyota Motor Manufacturing Poland, która w Wałbrzychu i Jelczu-Laskowicach zatrudnia ok. 2 tys. osób[86]. Produkcją jednostek napędowych w Polsce zajmują się także zakłady Fiata w Bielsku-Białej, Opla w Tychach oraz Volkswagena w Polkowicach.

Targi motoryzacyjne w Polsce

Przed II wojną światową samochody produkowane w Polsce prezentowane były podczas Międzynarodowych Targów Poznańskich oraz Targach Wschodnich we Lwowie (oba założone w 1921 roku). Po II wojnie światowej samochody krajowe prezentowano na Międzynarodowych Targach Poznańskich, od 1992 roku na MTP ruszyły Międzynarodowe Targi Motoryzacyjne, które w 2000 roku przyjęły nazwę Poznań Motor Show i do dziś pozostają największymi targami tego typu w kraju i Europie Środkowo-Wschodniej[87][88]. W 2015 roku ruszyła pierwsza edycja Międzynarodowych Targów Motoryzacyjnych Warsaw Moto Show w Nadarzynie pod Warszawą[89].

Zobacz też

Przypisy

  1. Łukasz Ambroziak i inni, Ile polskiego genu w polskim przemyśle motoryzacyjnym?, Agencja Rozwoju Przemysłu SA, 2017 [dostęp 2016-10-09].
  2. GUS, Rocznik Statystyczny Przemysłu 2017, 2017, s. 79. [Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (10,1) + Produkcja pozostałego sprzętu transportowego (1,6)].
  3. Organisation Internationale des Constructeurs d’Automobiles (OICA), WORLD MOTOR VEHICLE PRODUCTION BY COUNTRY AND TYPE 2015-16, oica.net [dostęp 2018-04-09] (ang.).
  4. Joseph Marcus: Social and Political History of the Jews in Poland, 1919–1939. Walter de Gruyter, 1 stycznia 1983, s. 118. ISBN 978-90-279-3239-6.
  5. George Bradford: 1914–1938 Armored Fighting Vehicles. Stackpole Books, 2010, s. 3–4, 49–50, 63–64, 67, 119–120. ISBN 978-0-8117-0568-4.
  6. a b Martin S. Nowak, Polish Automobile History, Polish Cars, lipiec 2007 [zarchiwizowane z adresu 2015-03-06] (ang.).
  7. Janusz Oleksiewicz: Warszawska Wola. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Warszawy Oddział Wola, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy i Warszawski Tygodnik Ilustrowany „Stolica”, 1974, s. 19.
  8. Była to druga próba General Motors podjęcia produkcji samochodów w Polsce, wcześniejsza montownia w budynkach wynajętych od firmy „Elibor” przy ul. Wolskiej 101/105 (założona w 1928) została zlikwidowana w 1931 podczas wielkiego kryzysu.
  9. Andrzej Jezierski, Cecylia Leszczyńska: Historia gospodarcza Polski. Key Text Wydawnictwo, 2003, s. 300–301. ISBN 978-83-87251-71-0.
  10. Krish N. Bhaskar: The future of the world motor industry. Nichols Pub. Co., 1980, s. 269. ISBN 978-0-89397-083-3. Cytat: Polish car capacity was to be doubled by 1980, growing to some 400,000 units per year.
  11. FSO History. Inception of Fabryka Samochodów Osobowych, FSO [zarchiwizowane z adresu 2015-05-11] (ang.).
  12. Michael Moran: A Country In The Moon. Granta Publications, 2 June 2011, s. 24. ISBN 978-1-84708-493-4.
  13. Marcin Dobski, „Przekręt wart 3 miliardy dolarów”, czyli jak sprzedawano FSM Fiatowi, Rzeczpospolita.pl [dostęp 2018-04-17] (pol.).
  14. Przekręt stulecia. Jak oddano polską fabrykę samochodów za złotówkę!, polmedia.pl, 18 sierpnia 2016 [dostęp 2018-04-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-18].
  15. FIAT i przekręty prywatyzacyjne FSM, mpolska24.pl [dostęp 2018-04-17] (pol.).
  16. Archiwum 2003. Volkswagen Poznań ma 10 lat, Volkswagen Poznań [dostęp 2021-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-18].
  17. Najpierw Jelcz, teraz Autosan. Osiągnięcia Zasady, motoryzacja.interia.pl [dostęp 2018-04-17] (pol.).
  18. a b Gdzie są nasze pieniądze? Byli pracownicy FSC domagają się rekompensaty od Skarbu Państwa, web.archive.org, 18 kwietnia 2018 [dostęp 2021-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-18].
  19. Historia, honker.com.pl [dostęp 2018-04-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-25] (pol.).
  20. a b Fabryka Samochodów Osobowych S.A. – Firma, web.archive.org, 16 sierpnia 2019 [dostęp 2021-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-16].
  21. Kalendarium, scania.com [dostęp 2018-04-17] (pol.).
  22. Kapena S.A. – Kapena – O firmie – Historia, web.archive.org, 18 kwietnia 2018 [dostęp 2021-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-18].
  23. Michał Grygier, Historia rynku dilerskiego w Polsce – złoty chaos transformacji, flota.com.pl [dostęp 2018-04-18] (pol.).
  24. Usa Ibp Usa: Poland Customs, Trade Regulations and Procedures Handbook. Int’l Business Publications, wrzesień 2009, s. 162. ISBN 978-1-4330-4007-8.
  25. a b c d e f g h Janusz Buliński, The Automotive Industry in Poland, Polish Information and Foreign Investment Agency, październik 2010 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (ang.).
  26. a b c Andoria-Mot – Prasa (pol.). andoria.com.pl. [dostęp 2018-04-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-01)].
  27. Production Statistics – OICA. [dostęp 2014-09-29].
  28. OICA: 2013 PRODUCTION STATISTICS (ang.). oica.net. [dostęp 2018-04-10].
  29. a b c FSO: 5 lat od wyprodukowania ostatniego samochodu (pol.). bankier.pl. [dostęp 2018-04-10].
  30. Izabela Kacprzak. Słony rachunek za fabrykę aut. „Rzeczpospolita”, s. A7, 24 listopada 2017. 
  31. Era Jelcza, Defence24.pl [dostęp 2018-04-18] (pol.).
  32. Autosan znalazł nowego właściciela. Producenta autobusów kupią spółki państwowe, money.pl [dostęp 2018-04-18] (pol.).
  33. Invest-Mot wykupił udziały AMZ w Ursus Bus, infobus.pl [dostęp 2018-04-18] (pol.).
  34. GUS, Rocznik Statystyczny Przemysłu 2017, 2017, s. 54.
  35. a b c Kapena podjęła decyzję: upadłość (pol.). plus.gp24.pl. [dostęp 2018-04-10].
  36. OECD: Trade and Structural Adjustment Embracing Globalisation: Embracing Globalisation. OECD Publishing, 21 września 2005, s. 270. ISBN 978-92-64-01097-0.
  37. 2017 PRODUCTION STATISTICS, OICA [dostęp 2018-07-26] (ang.).
  38. Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Roczniki statystyczne / Roczniki Statystyczne / Rocznik Statystyczny Przemysłu 2017, stat.gov.pl [dostęp 2018-03-17] (pol.).
  39. AMZ-Kutno – O firmie, amz.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  40. silesion.pl – Arrinera Hussarya GT, silesion.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  41. Automet ma już ponad 25 lat, infobus.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  42. Autosan: Nasz plan na rok 2018 to 150 autobusów, infobus.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  43. Lubelska fabryka honkera: Rozpoczęły się zwolnienia, kurierlubelski.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  44. Grupa FCA – Fakty i cyfry, fcagroup.pl [dostęp 2018-03-13] (pol.).
  45. FCA Poland S.A., fcagroup.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  46. Lokalizacje Opla | Opel Polska, opel.pl [dostęp 2018-03-13].
  47. Tąpniecie w fabryce Opla w Gliwicach. Produkcja aut w Polsce spada, w Czechach wciąż rośnie, wyborcza.pl [dostęp 2018-03-13] (pol.).
  48. Gliwicki Opel ratuje się przed zwolnieniami pracowników, businessinsider.com.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  49. Jelcz produkuje blisko 400 ciężarówek rocznie – Stalowka.NET, stalowka.net [dostęp 2018-03-13] (pol.).
  50. Jelcz dzisiaj, magnum-x.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  51. Melex potrzebuje przestrzeni, pb.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  52. NIP MELEX, money.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  53. Protest w Starachowicach. Załoga MAN Bus mówi dość!, motoryzacja.interia.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  54. Producent ciężarówek MAN zmodernizuje fabrykę w Niepołomicach, krakow.onet.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  55. 200 osób straci pracę w fabryce autobusów Scania w Słupsku, praca.interia.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  56. Solaris dostarczy 74 autobusy nowej generacji do Dusseldorfu, polsatnews.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  57. Solbus upadł. Autobusy będą jednak produkowane?, pozabydgoszcz.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  58. Volkswagen Poznań z rekordem produkcji samochodów, epoznan.pl [dostęp 2018-03-13] (ang.).
  59. Byliśmy we wrocławskiej fabryce autobusów Volvo, wyborcza.pl [dostęp 2018-03-26] (pol.).
  60. Towarzystwo Budowy Samochodów AS (pol.). oldtimery.com. [dostęp 2018-04-10].
  61. CENTRALNE WARSZTATY SAMOCHODOWE. ORGANIZACJA I ZDOLNOŚCI WYTWÓRCZE (pol.). polskie-auta.pl. [dostęp 2018-04-10].
  62. a b Spotkają się wierzyciele Daewoo/FSO Motor (pol.). wiadomosci.wp.pl. [dostęp 2018-04-10].
  63. Sąd ogłosił upadłość Daewoo Motor Polska w Lublinie (pol.). money.pl. [dostęp 2018-04-10].
  64. Szturm ZOMO na fabrykę. Tak było 36 lat temu w Lublinie (pol.). dziennikwschodni.pl. [dostęp 2018-04-10].
  65. FIAT i przekręty prywatyzacyjne FSM (pol.). mpolska24.pl. [dostęp 2018-04-10].
  66. Historia i nagrody | Volkswagen, web.archive.org, 11 października 2018 [dostęp 2021-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-11].
  67. Oczy jak pięciozłotówki – czym Kulczyk przekonał Niemców (pol.). poznan.wyborcza.pl. [dostęp 2018-04-10].
  68. a b Intrall. [w:] Samochody Świata 2007. Wyd. Media Connection, Warszawa, s. 220.
  69. Tomasz Borejza, Ralf-Stetysz. Stracona szansa na polską motoryzację, Onet.pl, 15 czerwca 2015 [dostęp 2018-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-24].
  70. SMUTNY KONIEC LEOPARDA (pol.). autostuff.pl. [dostęp 2018-04-10].
  71. FIRMA LEOPARD AUTOMOBILE MIELEC SP Z O O [W UPADŁOŚCI] (pol.). money.pl. [dostęp 2018-04-10].
  72. Karol Mórawski: Historia Woli. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 2000, s. 116. ISBN 83-7005-412-9.
  73. a b Solaris dostarczył już 10 tysięcy pojazdów, transport-publiczny.pl [dostęp 2018-04-10] (pol.).
  74. Przemysłowy Grochów przestaje istnieć. Kolejny zakład idzie pod kilof, twoja-praga.pl [dostęp 2018-04-10] (pol.).
  75. Dokumenty – Zakłady Ursus, tadeuszhennel.ovh.org [dostęp 2018-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-09] (pol.).
  76. a b Fabryka Samochodów Ciężarowych w Starachowicach, wmeritum.pl [dostęp 2018-04-10] (pol.).
  77. a b Niegdyś Nysy były ważne, robota i ludzie też byli ważni, nto.pl [dostęp 2018-04-10] (pol.).
  78. HYDROCAR PREMIER – samochód na wodór rodem z AGH, web.archive.org, 10 kwietnia 2018 [dostęp 2021-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-10].
  79. Hydros T351, dzwigiogorek.pl [dostęp 2018-04-10] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-10] (pol.).
  80. Historia, niewiadow.pl [dostęp 2018-04-30] (pol.).
  81. Fiat 501 przedwojenna legenda, bezpiecznapodroz.org [dostęp 2018-04-10] (pol.).
  82. Zdzisław Podbielski, Polski Fiat 125p/FSO 125p, ZP Grupa, 2009, ISBN 978-83-61529-15-6, s. 15–17.
  83. Zdzisław Podbielski: Polski Fiat 126p, czyli Maluch. Warszawa: ZP, 2011, s. 212. ISBN 978-83-61529-93-4.
  84. O grupie, wieltongroup.com [dostęp 2018-04-30] (pol.).
  85. Są jeszcze polskie silniki!, motoryzacja.interia.pl [dostęp 2018-04-30] (pol.).
  86. TOYOTA MOTOR MANUFACTURING POLAND w Wałbrzychu – Podstawowe dane, web.archive.org, 22 sierpnia 2018 [dostęp 2021-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-22].
  87. Historia Poznań Motor Show, moto.pl [dostęp 2018-04-30] (pol.).
  88. Aktualności: Międzynarodowe Targi Poznańskie liderem w Europie Środkowo-Wschodniej, web.archive.org, 28 kwietnia 2018 [dostęp 2021-07-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-28].
  89. Warsaw Motor Show 2015 – byliśmy!, motopodprad.pl [dostęp 2018-04-30] (pol.).

Media użyte na tej stronie

Budynek Autosan.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Siedziba firmy Autosan w Sanoku - widok z ulicy Lipińskiego wraz z przejeżdzającym autobusem miejskim Autosan A1010M.11 Medium (#242) z 2003 roku, należącym do firmy MKS Sanok.
Autosan M12LE Sancity - Transexpo 2009.jpg
Autor: Lukas 3z, Licencja: CC BY-SA 4.0
Premiera autobusu niskowejściowego Autosan M12LE Sancity z 2009 roku podczas targów Transexpo 2009 w Kielcach.
Melex 391 72V bagażowy SilesiaKomunikacja14.jpg
Autor: Travelarz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Melex 391 72V bagażowy podczas SilesiaKOMUNIKACJA 2014 w Sosnowcu.
FSO Warszawa M20-57, 200, 201 or 202 during the Oldtimer Show 2008.jpg
Autor: János Tamás, Licencja: CC BY 2.0
FSO Warszawa 201 or 202 during the Oldtimer Show 2008.
Abarth 500C front Poznan 2011.jpg
Autor: Peżot, Licencja: CC0
Abarth 500C na Motor Show 2011 w Poznaniu
PL Tarpan Honker MIL car.JPG
Autor: Hiuppo, Licencja: CC BY-SA 2.5
Polish military car - Honker, picture taken in centre of Warsaw during 15th August's Military Parade
Fabryka Samochodow Osobowych Warsaw.JPG
Autor: Cezary Piwowarski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Główna brama Fabryki Samochodów Osobowych w Warszawie.
20120804 FSM Beskid 6837.jpg
Autor: Jakub Hałun, Licencja: CC BY-SA 3.0
Prototyp FSM Beskid 106 w Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie
Jelcz P882 D53 skadrowany.JPG
Autor: PW2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Jelcz P882 D53 jako wóz amunicyjny 155-mm armatohaubic Krab
POLONEZ ATU PLUS Przyjazni.JPG
Autor: Lechita, Licencja: CC BY 3.0
Daewoo-FSO Polonez Atu Plus 1.6 GSI w Słubicach.
1939 Chevrolet 4-Door Sedan.jpg
(c) I, Lglswe, CC-BY-SA-3.0
1939 Chevrolet Master 85 4-Door Sedan 1939
Opel Astra J 1.4 ecoFLEX Edition front 20100725.jpg
Autor: M 93, Licencja: Attribution
Opel Astra J 1.4 ecoFLEX Edition
Stalowa Wola crane.jpg
Autor: LukaszKatlewa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dźwig samochodowy Hydros T351 Stalowa Wola
WieltonScrapMaster.jpg
Autor: Cekay, Licencja: CC0
Tipper semi-trailer by Wielton.
Fiat 125P i Syrena 105.JPG
Autor: Travelarz, Licencja: CC BY-SA 3.0
FSO Polski Fiat 125P z 1975 roku i FSM Syrena 105 z 1977 r.
Classic Moto Show 2014 (52).JPG
Autor: Dawid783, Licencja: CC BY-SA 4.0
Classic Moto Show 2014 in Kraków.
FSO Lanos Warszawa.jpg
Autor: Raf24
cropped of Lechita, Licencja: CC BY-SA 3.0
FSO Lanos w Warszawie.
Volkswagen T6 1.JPG
Autor: Travelarz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Volkswagen T6
STAR 266.jpg
Autor: SuperTank17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ciężarówka STAR 266 w Krakowie.
Zuk P1000094.jpg
Autor: Michal Derela (Pibwl), Licencja: CC BY-SA 3.0
Polish FSC Żuk A-07 van.
Tarpan front side.jpg
Autor: Ludek, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Tarpan 237D
Syntus 5500-IV.jpg
(c) Jan Oosterhuis, CC BY-SA 3.0
Solbus Solcity SM12 bus als Syntus 5500 van HyMove bij Internationale Automobil-Ausstellung (IAA) 2016 te Hannover. Deze bus was ook in 2018 op de IAA te Hannover aanwezig.
CWS T-1 torpedo (replika) w Gdańsku.JPG
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC BY-SA 4.0
Replika CWS T-1 torpedo w Gdańsku, zarejestrowany w Wejherowie (woj. pomorskie).
Opel Gliwice.JPG
GM Opel in Gliwice.
Bielsko-Biała, Fiat Auto Poland 2007.jpg
Autor: Marek Kocjan, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zdjęcie lotnicze zakładu Fiat Auto Poland (specjalna strefa ekonomiczna) w Bielsku-Białej. Zdjęcie z roku 2007.
Lublin3mi.JPG
Autor: Lechita, Licencja: CC BY 3.0
Intrall Lublin 3Mi 3524 w Słubicach.
Niewiadow N126n.jpg
Autor: Faraday16, Licencja: CC BY-SA 3.0
Lekko zmodyfikowana (tylne światła) przyczepa kempingowa marki Niewiadów N126b. Kostrzyn nad Odrą, lipiec 2009.
Ralf Stetysz 1928 prototyp.jpg
Prototyp Ralfa-Stetysza w Łazienkach warszawskich w 1928r.
FoS20162016 0625 150437AA (27902841425).jpg
Autor: Matthew Lamb, Licencja: CC BY-SA 2.0

Goodwood Festival Of Speed - 2016 Goodwood House England

Saturday 25th June 2016
Solaris Bolechowo (001).jpg
Autor: Solaris, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bolechowo, fabryka Solarisa.
Caroleszekfinal.jpg
Autor: Goldrs, Licencja: CC BY-SA 4.0
FSO Polonez Caro
Produkcja samochodow w Polsce.svg
Autor: Ra.sz., Licencja: CC0
Produkcja samochodów w Polsce w tys.
Polski Fiat 126p rocznik 1973.jpg
Polski Fiat 126p rocznik 1973 w rękach bydgoskiego kolekcjonera.
Nysa 522 T during „XXX lat motoryzacji PRL” exhibition at Bonarka City Center in Kraków.JPG
Autor: Dawid Skwarczeński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nysa 522 T during „XXX lat motoryzacji PRL” exhibition at Bonarka City Center in Kraków.