Przemysław Barthel de Weydenthal

Przemysław Barthel de Weydenthal

Borucki

Pułkownik
Data i miejsce urodzenia	13 czerwca 1893 Bądkowo, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	7 kwietnia 1919 Odessa, Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka
Przebieg służby
Lata służby	od 1914 (regularne oddziały)
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	1 pp Leg., 4 Dywizja Strzelców Polskich
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-ukraińska
Odznaczenia

Przemysław Marian Antoni Barthel de Weydenthal (ur. 13 czerwca 1893 w Bądkowie na Kujawach, zm. 7 kwietnia 1919) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego.

Przemysław Barthel de Weydenthal (rys. ppor. Kazimierza Włodarkiewicza

Życiorys

Młodość

Urodził się w ziemiańskiej rodzinie Zdzisława i Anieli z Róźańskich. Był bratem Jerzego, Jadwigi, Jana i Marii Barthel de Weydenthal – działaczki niepodległościowej, nauczycielki w gimnazjum sióstr urszulanek w Stanisławowie, zakonnicy sióstr urszulanek – matki Beaty (1885–1970). Początkowo naukę odbywał w domu, dopiero na 4 lata przed maturą rozpoczął naukę w polskiej szkole (obecnie I LO im. Ziemi Kujawskiej) we Włocławku, gdzie w 1910 uzyskał maturę. Potem po półrocznej nauce w Szkole Mechaniczno-Technicznej Wawelberga i Rotwanda w Warszawie zdał egzamin państwowy dający możliwość odbycia rocznej służby w armii rosyjskiej. W listopadzie 1911 wstąpił do konnej baterii w Suwałkach. Po roku uzyskał stopień chorążego rezerwy artylerii. W końcu 1912 wyemigrował do Galicji, gdzie jeszcze w tym samym roku zaciągnął się do Polskich Drużyn Strzeleckich w Krakowie. Z wyróżnieniem ukończył najwyższy kurs tej organizacji uzyskując stopień podchorążego. Z Drużyn Strzeleckich został wydelegowany na stypendium do Akademii Wojskowo-Technicznej (Oficerska Szkoła Artylerii) w Mödling. Aby być przyjętym na uczelnię musiał przyjąć poddaństwo austriackie.

I wojna światowa – Legiony Polskie, POW

Po wybuchu wojny znalazł się w armii austro-węgierskiej. Jego wielokrotne starania o przeniesienie do tworzonych Legionów Polskich były odrzucane. Przemysław Barthel de Weydenthal zdezerterował i na początku 1914 zaciągnął się do Legionów pod pseudonimem Borucki. Przydzielono go do 1 pułku piechoty Legionów. Do początku listopada był dowódcą 1 kompanii batalionu uzupełniającego Albina Fleszara. Przeniesiony do artylerii początkowo jako pierwszy oficer 5 baterii, a później objął jej dowództwo. Mianowany porucznikiem artylerii 20 czerwca 1915. W czasie walk na Wołyniu dowodził sformowanym przez siebie dywizjonem haubic. Mianowany kapitanem artylerii 1 grudnia 1916.

Po wycofaniu Legionów z frontu w kwietniu 1917 ukończył dwumiesięczny kurs Sztabu Generalnego i został mianowany szefem sztabu III Brygady. W czasie kryzysu przysięgowego odgrywał jedną z głównych ról. Zwolniony 20 sierpnia z Legionów jako obywatel monarchii został wcielony do armii austriackiej. Przydzielony do Specjalnej Grupy Artylerii przebywał w okolicach Hrubieszowa. Wkrótce wysłany na kurs artyleryjski na Węgry. Po ukończeniu kursu wysłano go na początku 1918 na front włoski, z którego w krótkim czasie zdezerterował.

Przedarł się do Krakowa i zameldował w Komendzie Polskiej Organizacji Wojskowej. Wkrótce został wysłany z misją na Ukrainę w celu skierowania przeciwko państwom centralnym tworzących się na wschodzie polskich formacji wojskowych. W kwietniu objął stanowisko szefa sztabu Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich na Ukrainie. Awansowany przez generała Aleksandra Osińskiego do stopnia pułkownika, dowodził III Korpusem Polskim w walkach pod Niemirowem i Gniewaniem.

Wobec zagrożenia likwidacją ze strony Niemców I Korpusu Polskiego, w maju 1918 przedostał się do komendy zgrupowania wojsk w Bobrujsku, aby stanąć na czele organizacji spiskowej, mającej wystąpić przeciwko spodziewanym postanowieniom jego dowódcy, generała Józefa Dowbor-Muśnickiego. Wobec przyjęcia 21 maja niemieckiego ultimatum (zakładającego m.in. pełne rozbrojenie i demobilizację polskich oddziałów), grupa spiskowców podjęła próbę realizacji planu przejęcia kontroli nad korpusem. W nocy z 21 na 22 maja 1918 grupie żołnierzy (wśród których znaleźli się m.in. kpt. Leopold Lis-Kula oraz kpt. Ignacy Matuszewski) udało się aresztować na kilka godzin dowódcę I Korpusu. Wobec kategorycznej odmowy wykonania rozkazów płk. Barthel de Weydenthala przez wiernych swojemu pierwotnemu dowódcy podkomendnych - nie doszło do realizacji dalszych planów emisariuszy POW. Zakładały one rozpoczęcie walki ze skoncentrowanymi w pobliżu Bobrujska wojskami niemieckimi, a następnie przebijanie się w kierunku Dniepru i na południe przez tereny kontrolowane przez bolszewików i zrewoltowane chłopstwo^[1].

W oczach oficerów i żołnierzy I Korpusu cała akcja płk. Przemysława Barthel de Weydenthala nie znalazła uznania, zatem opuścił on Bobrujsk i udał się do Kijowa. Dalej przedostał się na Kubań, gdzie w 4 Dywizji Strzelców Polskich pułkownika Lucjana Żeligowskiego zorganizował pułk artylerii. Był inicjatorem szkolnictwa artyleryjskiego w Polsce^[2].

W czasie odwrotu z Odessy, 5 kwietnia 1919 roku został ciężko ranny w walkach z Sowietami. Dwa dni później zmarł. Zwłoki pułkownika Przemysława Barthel de Weydenthala zostały sprowadzone do Polski i pochowane na cmentarzu w rodzinnym Bądkowie.

Upamiętnienie

Pośmiertnie 29 maja 1920 został zatwierdzony w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 kwietnia 1920 w korpusie oficerów artylerii^[3].

W dniu urodzin płk. Przemysława Barthel de Weydenthala 13 czerwca 1932 jego zwłoki zostały ekshumowane w Odessie, a następnie przewiezione przez Warszawę (tam Marszałek Józef Piłsudski udekorował trumnę Krzyżem Orderu Virtuti Militari), Włocławek do Bądkowa, gdzie zostały pochowane^[4].

Pamięć płk. Przemysława Barthel de Weydenthala uczcił 19 pułk artylerii lekkiej, który przyjął jego szefostwo^[4].

W gmachu Szkoły Podchorążych Artylerii 15 sierpnia 1932 została odsłonięta tablica pamiątkowa z płaskorzeźbą przedstawiającą podobiznę Przemysława Barthel de Weydenthal, którą wykonała Jadwiga Barthel de Weydenthal^[4].

25 sierpnia 1938 Minister Spraw Wojskowych, gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki nadał koszarom Dywizjonu Artylerii Lekkiej KOP „Czortków” w Czortkowie nazwę „Koszary imienia pułkownika Barthla de Weydenthal-Boruckiego”^[5].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (pośmiertnie)^[4]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie)
• Krzyż Niepodległości z mieczami (pośmiertnie, 12 maja 1931)^[6]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie – pośmiertnie)^[4]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 (pośmiertnie)^[4]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (pośmiertnie)^[4]
• Krzyż Wojenny z palmami i gwiazdką (Francja, pośmiertnie)

Przypisy

Bibliografia

• Tadeusz Kasprzycki Kartki z dziennika oficera I Brygady Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1934.
• Wacław Lipiński Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905–1918 Oficyna Wydawnicza VOLUMEN, Warszawa 1990, ISBN 83-85218-00-9 (przedruk z 1935 roku).
• August Krasicki Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914–1926 Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1988.
• Wiktor KrzysztofW.K. Cygan Wiktor KrzysztofW.K., Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich, Warszawa: Gryf, 1998, ISBN 83-85209-54-9, OCLC 830286474 .
• JanJ. Konefał JanJ., Legiony Polskie w Lubelskiem 1914–1918, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1999, ISBN 83-228-0676-0, OCLC 750018563 .
• Adam W. Englert, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 312–313. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0
• M. Ars: Przemysław Barthel de Weydenthal. W: Szkoła Podchorążych Artylerii. Ku uczczeniu dziesięciolecia 1923–1933. Toruń: 1933, s. 99–116.