Przepiórka zwyczajna

Przepiórka zwyczajna
	Coturnix coturnix
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	kurowate
Podrodzina	bażanty
Plemię	Coturnicini
Rodzaj	Coturnix
Gatunek	przepiórka zwyczajna
Synonimy
	Tetrao Coturnix Linnaeus, 1758;
	Tetrao Coturnix Linnaeus, 1758;
Podgatunki
	C. c. coturnix (Linnaeus, 1758); C. c. conturbans Hartert, 1917; C. c. inopinata Hartert, 1917; C. c. africana Temminck & Schlegel, 1849; C. c. erlangeri Zedlitz, 1912;
	C. c. coturnix (Linnaeus, 1758); C. c. conturbans Hartert, 1917; C. c. inopinata Hartert, 1917; C. c. africana Temminck & Schlegel, 1849; C. c. erlangeri Zedlitz, 1912;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska

Przepiórka zwyczajna, przepiórka^[4]^[5] (Coturnix coturnix) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny kurowatych (Phasianidae), zamieszkujący niemal całą Europę, Azję Środkową i Południową oraz Afrykę. Przeloty w V i VIII – IX (wyjątkowo do XI). Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, Afryce i w Indiach.

Systematyka

Wyróżniono kilka podgatunków C. coturnix^[4]^[6]:

C. coturnix coturnix – przepiórka zwyczajna, przepiórka – zamieszkuje Europę, Afrykę Północną, Azję Środkową i północne Indie;
C. coturnix conturbans – zamieszkuje Azory;
C. coturnix inopinata – zamieszkuje Wyspy Zielonego Przylądka;
C. coturnix africana – przepiórka afrykańska – zamieszkuje Afrykę Subsaharyjską, Madagaskar i Komory. Populacja introdukowana na wyspy Mauritius i Reunion prawdopodobnie wymarła^[2].
C. coturnix erlangeri – zamieszkuje wschodnią i północno-wschodnią Afrykę; dawniej tę nazwę stosowano tylko w odniesieniu do populacji zamieszkującej Wyżynę Abisyńską.

Za podgatunek przepiórki zwyczajnej uznawano niekiedy przepiórkę japońską (C. japonica), ale występują one sympatrycznie w Mongolii. Proponowane podgatunki ragonierii (Toskania we Włoszech) i parisii (prawdopodobnie Sardynia) włączono do podgatunku nominatywnego. Podgatunki afrykańskie są niekiedy wydzielane do osobnego gatunku C. africana^[2].

Morfologia

Samica

Cechy gatunku: Upierzenie płowobrązowe z ciemnobrunatnym wzorem pokrywającym wierzch ciała, głowę i pierś. Wierzch ciała i boki pokryte są białawym kreskowaniem. Samice mają brudnobiałe gardło, u samców występuje czarna plama o zmiennym rozmiarze – niekiedy przypomina jedynie wąski pas^[7]. Samce wyróżnia też czarny wąs^[8]. W locie zwracają uwagę długie skrzydła^[7].
Wymiary średnie^[2]

Długość ciała ok. 16–20 cm
Rozpiętość skrzydeł 32–35 cm
Masa ciała: samce 70–140 g, samice 70–155 g

Ekologia i zachowanie

Biotop: Pola uprawne, pastwiska i łąki^[9]; szczególnie chętnie wybiera pola koniczyny. Na zimowiskach również przebywa na polach lub trawiastych równinach^[8]. Zasiedla także obszary inne niż pochodzenia antropogenicznego – od półpustynnych terenów trawiastych po górskie płaskowyże. Odnotowywana do wysokości 2400 m n.p.m. w Zimbabwe, 3000 m n.p.m. w Kenii, 2990 m n.p.m. w Tadżykistanie i 3600 m n.p.m. w Ladakhu. Przepiórki unikają obszarów zadrzewionych i mokradeł^[10].
Gniazdo: Na ziemi osłonięte roślinami. Ma formę płytkiego zagłębienia rzadko wyściełanego roślinami^[10].

Jaja podgatunku C. c. coturnix

Jaja: Zasadniczo jeden lęg w maju lub czerwcu. Samica składa przeważnie od 8 do 13 jaj^[11].
Wysiadywanie, młode: Jaja wysiadywane są przez okres 17–20 dni wyłącznie przez samicę. Pisklęta są zagniazdownikami. Klują się żółte, pokryte brunatnymi cętkami, z domieszką rdzawej barwy na głowie, jasną pręgą na wierzchu głowy i ciemną plamką uszną^[11]. Po około 19 dniach życia uzyskują zdolność lotu, w wieku 2 miesięcy są samodzielne^[12]. Do około 50 dnia życia przebywają w grupach rodzinnych^[11].
Pożywienie: Pokarm roślinny wzbogacony drobnymi bezkręgowcami^[11].
Głos: Przepiórki odzywają się trzysylabowym pit-pi-lit, intensywne i dobrze słyszalne. Ludowe podania tłumaczyły ten głos jako wzywanie chłopców do pracy („pójdźcie żąć”)^[8]. Spłoszone i zmuszone do lotu odzywają się przenikliwym, piskliwym trii-trii. Wydają z siebie również kilka innych dźwięków, miękkich lub niskich, lecz są one trudne do usłyszenia^[10].
Zachowanie: Przepiórki prowadzą bardzo skryty tryb życia, wolą uciekać piechotą, do lotu zrywają się w ostateczności^[8]. Zajmują niewielkie terytoria o powierzchni 0,7–1,5 ha^[11]. W sezonie lęgowym przepiórki widywane są parami, po wyprowadzeniu lęgów żyją w grupach rodzinnych, przed wędrówkami łączą się w większe grupy^[10].

Status i ochrona

IUCN klasyfikuje przepiórkę jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 15–35 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3].

W Polsce przepiórka jest objęta ścisłą ochroną gatunkową^[13]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek narażony (VU)^[14]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 krajowa populacja lęgowa liczyła 38–65 tysięcy samców, a trend liczebności jest silnie spadkowy^[15].

Zagrożeniem dla przepiórek jest stosowanie toksycznych środków ochrony roślin, które pozbawiają je pokarmu w obszarach rolniczych. Zdarzają się również kolizje z budynkami i łapanie przez koty^[12]. Przepiórka jest gatunkiem łownym w krajach Europy Południowej, legalny odstrzał szacuje się tam na 1,6 miliona osobników rocznie^[14].

Zobacz też

Przypisy

↑ Coturnix coturnix, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d McGowan, P.J.K., Kirwan, G.M., de Juana, E. & Boesman, P.: Common Quail (Coturnix coturnix). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
↑ ^a ^b Coturnix coturnix, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Coturnicini Reichenbach, 1848 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-16].
↑ Nazwy polskie za: P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999.
↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-17]. (ang.).
↑ ^a ^b Lars Svensson: Przewodnik Collinsa. Ptaki. Wyd. II. Warszawa: MULTICO, 2017, s. 56. ISBN 978-83-7763-406-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 58. ISBN 978-83-7845-983-5.
↑ przepiórka, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-04-20] .
↑ ^a ^b ^c ^d Steve Madge, Phil McGowan: Pheasants, Partridges, and Grouse: A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails, and Sandgrouse of the World. Princeton University Press, 2002, s. 235–236. ISBN 978-0-691-08908-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Andrzej Dombrowski: Coturnix coturnix (Przepiórka). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 281–284. ISBN 83-86564-43-1.
↑ ^a ^b Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 1. MULTICO, 2010, s. 91–92. ISBN 978-83-7073-945-4.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ ^a ^b Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Andrzej Dombrowski: Coturnix coturnix (Przepiórka). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 281–284. ISBN 83-86564-43-1.

[itis-1] Coturnix coturnix, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[hbwa-2] McGowan, P.J.K., Kirwan, G.M., de Juana, E. & Boesman, P.: Common Quail (Coturnix coturnix). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].

[iucn-3] Coturnix coturnix, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Coturnicini Reichenbach, 1848 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-16].

[mic-5] Nazwy polskie za: P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999.

[ioc-6] Frank Gill, David Donsker (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-17]. (ang.).

[collins-7] Lars Svensson: Przewodnik Collinsa. Ptaki. Wyd. II. Warszawa: MULTICO, 2017, s. 56. ISBN 978-83-7763-406-6.

[ptlist-8] Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 58. ISBN 978-83-7845-983-5.

[9] przepiórka, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-04-20] .

[pdf-10] Steve Madge, Phil McGowan: Pheasants, Partridges, and Grouse: A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails, and Sandgrouse of the World. Princeton University Press, 2002, s. 235–236. ISBN 978-0-691-08908-9.

[natura2000-11] Andrzej Dombrowski: Coturnix coturnix (Przepiórka). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 281–284. ISBN 83-86564-43-1.

[ak-12] Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 1. MULTICO, 2010, s. 91–92. ISBN 978-83-7073-945-4.

[13] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-14] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[biuletyn2019-15] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne