Przesiedlenia Niemców bałtyckich w czasie II wojny światowej

(c) Bundesarchiv, Bild 137-066679 / Bogner / CC-BY-SA 3.0

Przesiedlenia Niemców bałtyckich na tereny III Rzeszy i okupowanej Polski w 1939

(c) Bundesarchiv, Bild 183-E12315 / CC-BY-SA 3.0

Przesiedleni Niemcy bałtyccy otrzymują nowe domy w "Kraju Warty" po wysiedlonych Polakach.

(c) Bundesarchiv, Bild 183-E12311 / CC-BY-SA 3.0

Przesiedleni Niemcy bałtyccy oglądają opuszczone przez Polaków gospodarstwo w "Kraju Warty".

Przesiedlenia Niemców bałtyckich w czasie II wojny światowej – akcja przesiedleńcza i kolonizacyjna Niemców bałtyckich, będąca częścią większej akcji zwanej "Heim ins Reich" (pol. "Z powrotem Rzeszy") z terenów państw bałtyckich^[1] na tereny III Rzeszy i okupowanej Wielkopolski.

Przyczyny

Jednym z celów polityki nazistowskiej było utworzenie tzw. "Wielkiej Rzeszy Niemieckiej" (niem. Großdeutschland) jednolitej narodowo i zamieszkanej tylko przez czystych rasowo Niemców. Dla jej urzeczywistnienia deklarowano przesiedlenia ludności deklarującej niemieckie pochodzenie tzw. Volksdeutchów z innych państw do III Rzeszy. Jeszcze przed wojną niemieckie organizacje podporządkowane SS prowadziły rejestracje mniejszości niemieckiej mieszkającej na terenach innych państw - w Czechosłowacji, Polsce, krajach bałtyckich, ZSRR, Rumunii, Węgrzech i Bułgarii. Osoby te po aneksji Polski postanowiono przesiedlić na okupowane terytoria w ramach tzw. akcji "Heim ins Reich" (pol. "Dom w Rzeszy").

Kolejną przyczyną przesiedleń był tzw. Lebensraum, czyli zdobycie tzw. "przestrzeni życiowej" dla Niemców, które było jednym z deklarowanych przez Adolfa Hitlera celów II wojny światowej^[2]. Naziści planowali zdobycie dla Rzeszy terenów po Ural, gdzie po zwycięskiej wojnie miano osiedlić ludzi "krwi czysto nordyckiej". Aby urzeczywistnić tę ideę prowadzono dwutorowo przesiedlenia Volksdeutschów z terenów innych państw takich jak Rosja, Rumunia czy państwa bałtyckie oraz jednoczesne wysiedlenia ludności etnicznej z terenów państw podbitych i inkorporowanych do Niemiec jak część przedwojennej Polski czy Francji. Największą skalę działalność ta przybrała m.in. w okupowanej Polsce - w Kraju Warty oraz we Francji - Alzacja.

W wyniku ustaleń paktu Ribbentrop-Mołotow z 1939 państwa bałtyckie włączone zostały w sowiecką sferę wpływów. Niemcy zastrzegli sobie wtedy możliwość dokonania w przyszłości ewakuacji mniejszości niemieckiej z terenów anektowanych przez ZSRR. Ustalenia dotyczące transferu ludności poruszył także traktat o granicach i przyjaźni III Rzesza-ZSRR 1939, a na przełomie października i listopada 1939 roku Niemcy podpisali z ZSRR osobne umowy o przesiedleniach Niemców z terenów Łotwy i Estonii oraz okupowanego przez ZSRR Wołynia i Galicji wschodniej.

Przebieg akcji

Przesiedlenia odbyły się w dwóch głównych falach w latach 1939-1941. W sumie w okresie 1939-1941 Niemcy przesiedlili z Łotwy i Estonii według różnych szacunków między 69-76,9 tys. Niemców, z czego większość osób trafiło na tereny "oczyszczonego" z Polaków i Żydów Kraju Warty oraz Pomorza^[1]. Z Litwy natomiast w 1941 roku przesiedlono ok. 51-54 tys. Niemców, których większość zostało osiedlonych w Wielkopolsce (zwanej przez Niemców "Krajem Warty") na gospodarstwach odebranych polskim właścicielom.

"Kiedy otworzyliśmy drzwi, paliło się tam światło. Na stole stało jedzenie i szklanki z wystygłą herbatą, a w łóżeczkach dziecięcych była rozrzucona pościel. Domyśliliśmy się, że wysiedlenie musiało być bardzo gwałtowne, odbyć się wieczorem, kiedy dzieci już spały, a dorośli jedli kolację. Najchętniej byśmy stamtąd uciekli, ale dokąd?" - Jany Bosse, przesiedlony Niemiec bałtycki^[3].

Przypisy

Bibliografia

• Praca zbiorowa: Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1945. Atlas ziem Polski. Demart, 2008. ​ISBN 978-83-7427-391-6​