Przewodniczący (film 1964)

Przewodniczący (org. Председатель) – radziecki film obyczajowy z 1964 roku w reż. Aleksieja Sałtykowa. Adaptacja powieści Jurija Nagiblina pt. Stranicy żyzni Trubnikowa z 1962 roku^[1].

Opis fabuły

ZSRR tuż po II wojnie światowej. Zasłużony frontowiec i komunista Jegor Trubnikow powraca do rodzinnej wsi. Jest to twardy człowiek, nie uznający kompromisów. Wybrany przez mieszkańców na przewodniczącego, szybko odbudowuje życie kołchozowe. Trubnikow w swojej pracy stawia przede wszystkim "na ludzi" i na realne wyniki, a nie na stalinowskie frazesy i statystyki. To oraz jego "rogata natura" jest często powodem konfliktów z lokalnym kierownictwem partii. Jego drakońskie metody zarządzania, połączone z troską o byt zwykłego człowieka w końcu jednak przynoszą efekty – kołchoz "Trud" staje się jednym z przodujących w regionie.

Niestety w gruzach lega życie rodzinne przewodniczącego – żona porzuca go, a rodzony brat (najbardziej przeciwny jego metodom) w końcu opuszcza wieś wraz z całą rodziną "uciekając do miasta". Jednak po kilku latach efektem działań Trubnikowa jest świetnie prosperujące gospodarstwo rolne, z doskonałym zapleczem socjalnym dla jego pracowników. Biedne kołchozowe chałupy zastąpione zostają schludnymi domkami lub budynkami mieszkalnymi. Beztroski uśmiech małej dziewczynki w ostatniej scenie filmu jest dla Trubnikowa najlepszą nagrodą i nadzieją na przyszłość.

Obsada aktorska

• Michaił Uljanow – Jegor Trubnikow
• Iwan Łapikow – Siemion, brat Jegora
• Nonna Mordiukowa – Donia, żona Siemiona
• Kira Gołowko – Nadieżda, żona Jegora
• Walentina Władimirowa – dojarka Korszykowa
• Antonina Bogdanowa – dojarka Praskowia Siergiejewna
• Siergiej Kuriłow – Koczetnikow, represjonowany przyjaciel Jegora
• Michaił Kokszenow – Misza
• Wiaczesław Niewinny – Pawieł Markuszew
• Nikołaj Parfionow – Kliagin, sekretarz komitetu rejonowego partii
• Warwara Popowa – Samochina
• Witalij Sołomin – lekarz Walieżyn
• Arkdij Trusow – Ignat Zachrewicz
• Akilina Koliesowa – Pelagia, żona Ignata Zachrewicza
• Władimir Etusz – Kałojew, szef lokalnego wydziału MGB
• Siergiej Gołowanow – dziennikarz z Moskwy
• Władimir Gulajew – instruktor z komitetu obwodowego partii
• Nikołaj Chriaszczikow – członek biura komitetu obwodowego partii
• Wiera Burłakowa – sekretarka w komitecie obwodowym partii
• Jelizawieta Kuziurina – Motia Postnikowa
• Siergiej Blinnikow – Sierdukow
• Larisa Blinowa – Liza Markuszewa
• Wiaczesław Niewinin – Pawieł Markuszew
• Aleksandr Kaszpierow – kowal Szyriajew
• Aleksiej Kryczenkow – Locha, starszy syn Siemiona
• Sasza Galczenkow – Boris, syn Nadieżdy
• Aleksandr Dubow – sekretarz komitetu obwodowego partii
• Władimir Lebiediew – Szurik, stary pasterz
• Aleksandr Lebiediew – przewodniczący kołchozu
• Władimir Marienkow – Kostia, brat Paszy
• Fiodor Sielezniow – dyrektor SMT
• Jurij Sołowiow – Kola, inwalida wojenny na zebraniu kołchozowym
• Lewa Nikołajew – Pietia

i inni.

O filmie

Przewodniczący, czwarty z kolei film Aleksieja Sałtykowa, przyniósł mu duży rozgłos^[2]. Jego fabuła była dość banalna, jednak spośród innych radzieckich "produkcyjniaków" tego okresu wyróżniał się dramatyzmem, głównie opartym na dialogach i monologach aktorów^[3].

Pierwowzorem głównego bohatera był Kiriłł Orłowski – białoruski działacz państwowy i partyjny lat 40 i 50 XX w^[3][1]. Sam Uljanow, początkowo nosił się z zamiarem odrzucenia roli głównego bohatera mając film za kolejną "propagandówkę". Jednak po przeczytaniu scenariusza zmienił zdanie, dostrzegając w swoim bohaterze złożoną osobowość, ciekawą i nietuzinkową postać^[1]. Nie bez znaczenia dla Uljanowa w momencie podejmowania decyzji o przyjęciu roli była pamięć o jego ojcu, również przewodniczącym kołchozu, pod wieloma cechami charakteru przypominającego głównego bohatera filmu^[1]. Oprócz Michaiła Uljanowa Przewodniczący przyniósł rozgłos lub stał się początkiem filmowej kariery dla wielu innych biorących w nim udział radzieckich aktorów, m.in. Iwana Łapikowa, Nonny Mordiukowej, Kiry Gołowko, Wiaczesława Niewinnyego, Władimira Etusza, Nikołaja Parfionowa^[1].

Film Przewodniczący zaliczany jest przez krytyków do "nurtu filmów rozrachunkowych" kina radzieckiego, który obok takich obrazów jak Czyste niebo, Cisza czy Żywi i martwi stanowił dalszy krok naprzód w analizie "okresu wypaczeń kultu jednostki". Mówił o trudnych latach życia kołchozowego wsi radzieckiej, którego odbudowa miała olbrzymie znaczenie dla wyniszczonego wojną kraju^[4]. Stanowił dla nich przykład życia, obrazujący jej konflikty społeczne od zakończenia wojny do XX zjazdu (tj. schyłkowego okresu "stalinizmu"), ukazujący w sposób demaskatorski typowe dla niej mechanizmy ekonomiczne i społeczne, dotąd przesłonięte kurtyną milczenia, bądź przedstawiane tendencyjnie^[5].

Droga Przewodniczącego na ekrany kin radzieckich nie była łatwa – jeszcze w momencie uroczystej premiery w moskiewskim kinie "Rossija" nie było wiadomo czy zostanie skierowany do dystrybucji. Kiedy już to nastąpiło film stał się wielkim wydarzeniem w świecie kina radzieckiego. Spotkał się z bardzo dobrym przyjęciem zarówno krytyków jak i widzów oraz (w końcu) władz państwowych. W 1965 roku czytelnicy magazynu Sowietskij ekran uznali go za najlepszy filmu roku 1964, a odtwórcę głównej roli za najlepszego aktora. W tym samym roku Uljanow otrzymał Nagrodę Leninowską – jedno z najwyższych, radzieckich odznaczeń państwowych. Rok później, w 1966, na II Wszechzwiązkowym Festiwalu Filmowym w Kijowie Przewodniczący otrzymał II nagrodę w kategorii "Filmy odzwierciedlające życie i trud człowieka radzieckiego"^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Zbigniew Pitera: Zbigniew Pitera: Nowy film radziecki. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1967, s. 40-42.

Linki zewnętrzne

• Plakat do filmu
• Przewodniczący w bazie IMDb (ang.)
• Przewodniczący w bazie Filmweb
• Przewodniczący w portalu „Kinopoisk” (ros.)
• Przewodniczący w portalu „Kino-Tieatr” (ros.)
• Przewodniczący w portalu "Russkino" (ros.)