Przewodniczący Prezydiów Wojewódzkich Rad Narodowych w PRL

Przewodniczący Prezydiów Wojewódzkich Rad Narodowych w PRL (1950–1973) – kolegialny organ wykonawczy zarządzający województwami w PRL.

Prezydium

Prezydium (łac. praesidium):

  • Wieloosobowy organ kierowniczy lub wykonawczy instytucji kolegialnej (Prezydium Sejmu, Prezydium Rady Narodowej), wybierany z grona posłów lub członków rady narodowej.
  • Wieloosobowy organ powołany do przewodniczenia i kierowania obradami nadzwyczajnego gremium (Prezydium Zjazdu i Prezydium Kongresu).
  • Prezydium Rady Narodowej w PRL, do 1973 roku organ wykonawczy i zarządzający radą narodową, a w latach 1973-1990 organ kierowniczy, organizujący jej pracę i reprezentujący ją na zewnątrz[1].

Historia

Początki 1944–1950.

Rady Narodowe powstały na mocy „Ustawy z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych”, które ze swego grona wybierały Prezydium[a]. Narodowe rady gminne oraz miejskie, delegowały z grona prezydium po jednym przedstawicielu do rady powiatowej, a rady powiatowe delegowały z grona swego prezydium po dwóch przedstawicieli do wojewódzkiej rady narodowej[b]. Ze składu wojewódzkich rad narodowych oraz rad narodowych miast Warszawy i Łodzi i było delegowanych po 5 przedstawicieli do Krajowej Rady Narodowej[c][2].

Następnie na mocy „Ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o zmianie ustawy z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych”, rady narodowe były zobowiązane powoływać stałe komisje: finansowo-budżetową, oświaty i kontroli, a w razie potrzeby inne komisje[3].

Prezydia Rad Narodowych.

Od 1950 roku na mocy „Ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej”, zostały zniesione stanowiska: wojewody, wicewojewody, starosty, wicestarosty, prezydenta i wiceprezydenta miasta, burmistrza, wiceburmistrza, wójta i podwójciego. Zniesione zostały także: urzędy wojewódzkie i starostwa, wydziały wojewódzkie i powiatowe oraz zarządy miejskie i gminne[d][4]. Rady narodowe wybierały przewodniczącego prezydium, zastępców, sekretarza i członków.

Prezydia Rad Narodowych sprawowały na podległym terenie funkcje wykonawcze władzy państwowej:

  1. Wykonywały uchwały rady oraz zarządzenia i polecenia zwierzchnich rad wyższego szczebla.
  2. Realizowały kierownictwo działalności gospodarczej, społecznej i kulturalną.
  3. Kierowały działalnością przedsiębiorstw, zakładów i instytucji podległych radzie narodowej.
  4. Przygotowywały i zwoływały sesje rady oraz układały projekt porządku jej obrad.
  5. Współdziałały z komisjami rady i przedkładały im określone sprawy do rozpatrzenia.
  6. Opracowywały projekt terenowego budżetu i planu gospodarczego.
  7. Ustalały wytyczne dla pracy wydziałów prezydium.
  8. Rozpatrywały sprawozdania przewodniczącego i członków prezydium.
  9. Rozpatrywały sprawozdania urzędów, przedsiębiorstw, zakładów i instytucji.
  10. Składały sprawozdania ze swojej działalności na posiedzeniach rady i wobec prezydium wyższego szczebla.
Wojewodowie.

Od 1973 roku na mocy „Ustawy z dnia 22 listopada 1973 r. o zmianie ustawy o radach narodowych”, prezydia rad narodowych spełniały tylko funkcje reprezentowania rady na zewnątrz i organizowały jej prace oraz przywrócono stanowiska wojewodów[e][5].

Przewodniczący Prezydiów Wojewódzkich Rad Narodowych (1950–1973)

Województwo Białostockie

Przewodniczący Prezydium WRN

  • 14.04.1950–13.04.1952 Julian Horodecki
  • 22.04.1952–15.12.1954 Mieczysław Moczar
  • 15.04.1954–01.12.1956 Józef Szczęśniak
  • 01.12.1956–07.02.1958 Stanisław Juchnicki
  • 07.12.1958–21.11.1962 Jerzy Popko
  • 21.11.1962–04.03.1972 Stefan Żmijko
  • 04.03.1972–12.12.1973 Zygmunt Sprycha

Województwo Bydgoskie

Przewodniczący Prezydium WRN

  • 24.05.1950–02.12.1952 Józef Rakoczy
  • 10.01.1953–09.02.1954 Bolesław Lipert
  • 09.02.1954–11.02.1958 Jerzy Domiński
  • 11.02.1958–15.11.1971 Aleksander Schmidt
  • 15.11.1971–30.11.1973 Tadeusz Skwirzyński

Województwo Gdańskie

Przewodniczący Prezydium WRN[6]

Województwo Katowickie

Przewodniczący Prezydium WRN

Województwo Kieleckie

Przewodniczący Prezydium WRN

Województwo Koszalińskie

Przewodniczący Prezydium WRN[8]

Województwo Krakowskie

Przewodniczący Prezydium WRN

Województwo Lubelskie

Przewodniczący Prezydium WRN

Województwo Łódzkie

Przewodniczący Prezydium WRN

Województwo Olsztyńskie

Przewodniczący Prezydium WRN

Województwo Opolskie

Przewodniczący Prezydium WRN[9].

  • 06.07.1950–30.06.1953 Szczepan Jurzak
  • 01.07.1953–22.11.1956 Jan Mrocheń
  • 23.11.1956–05.07.1957 Ryszard Hajduk
  • 06.07.1957–17.08.1971 Józef Buziński
  • 18.08.1971–01.06.1973 Zdzisław Piętka
  • 01.06.1973–09.12.1973 Józef Masny

Województwo Poznańskie

Przewodniczący Prezydium WRN

Województwo Rzeszowskie

Przewodniczący Prezydium WRN

Województwo Szczecińskie

Przewodniczący Prezydium WRN

  • 01.06.1950–12.07.1951 Tadeusz Żabiński
  • 12.07.1951–04.12.1952 Franciszek Nowak
  • 04.12.1952–09.04.1957 Stanisław Gałka
  • 09.12.1957–19.02.1962 Włodzimierz Migoń
  • 19.02.1962–03.08.1971 Marian Łempicki
  • 03.08.1971–15.03.1973 Stanisław Rychlik
  • 16.03.1973–17.12.1973 Jerzy Kuczyński

Województwo Warszawskie

Przewodniczący Prezydium WRN

  • 25.05.1950–29.12.1952 Mieczysław Lipert
  • 29.12.1952–20.12.1954 Grzegorz Wojciechowski
  • 20.12.1954–11.11.1956 Mieczysław Moczar
  • 11.12.1956–11.02.1958 Tadeusz Krupiński
  • 11.02.1958–22.03.1965 Antoni Mierzwiński
  • 22.03.1965–03.12.1971 Józef Pińkowski
  • 03.12.1971–12.12.1973 Zbigniew Zieliński

Województwo Wrocławskie

Przewodniczący Prezydium WRN

Województwo Zielonogórskie

Przewodniczący Prezydium WRN

Uwagi

  1. Ustawa z dnia 11 września 1944 r. Rozdział III. Art. 13. §1 – Rady narodowe wybierają ze swego grona Prezydium, złożone z przewodniczącego, jego zastępcy oraz trzech członków...
  2. Ustawa z dnia 11 września 1944 r. Rozdział II. Art. 6. § 2 – Narodowe rady gminne oraz miejskie, w miastach niewydzielonych, delegują do Rady Powiatowej po jednym przedstawicielu z grona prezydium danej rady narodowej. Narodowe rady powiatowe i rady narodowe w miastach wydzielonych (z wyjątkiem miast Warszawy i Łodzi) delegują po dwóch przedstawicieli do wojewódzkiej rady narodowej z grona swego prezydium.
  3. Ustawa z dnia 11 września 1944 r. Rozdział II. Art. 4. Krajowa Rada Narodowa składa się: ...3)z przedstawicieli wojewódzkich rad narodowych oraz Rad Narodowych miast Warszawy i Łodzi w liczbie po 5 członków od każdej z tych rad,...
  4. Ustawa z dnia 20 marca 1950 r.Rozdział V. Art. 33 – Znosi się stanowiska wojewody, wicewojewody, starosty, wicestarosty, prezydenta i wiceprezydenta miasta, burmistrza, wiceburmistrza oraz wójta i podwójciego. Art. 34 – Znosi się wydziały wojewódzkie i powiatowe oraz zarządy miejskie i zarządy gminne. Art. 35 – Znosi się urzędy wojewódzkie i starostwa.
  5. Ustawa z dnia 22 listopada 1973 r. Rozdział 3a. Art. 36a 1. Prezydium rady narodowej reprezentuje radę na zewnątrz i organizuje jej pracę. Rozdział 5a. Art. 49a 1. Terenowymi organami administracji państwowej są: 1) wojewoda w województwie...

Przypisy

Bibliografia