Przylistek

Duże przylistki wierzby śląskiej

Blaszka przekształcona w wąs czepny i przylistki pełniące funkcję asymilacyjną u groszku Lathyrus aphaca

Przylistek (łac. stipula, ang. stipule) – organ wykształcający się po obu stronach nasady ogonka liściowego lub liścia siedzącego u wielu przedstawicieli roślin okrytonasiennych. Wykształcają się one zwłaszcza u podstawy liści zaopatrywanych przez trzy ślady (luki) liściowe. Powstają z dolnej części zawiązka liściowego (z górnej powstaje zwykle ogonek i blaszka liściowa). Wykształcają się jako zróżnicowane morfologicznie i pełniące rozmaite funkcje organy. Często mają postać liściokształtną i pełnią funkcję asymilacyjną (np. u groszku Lathyrus aphaca), czasem dodatkowo chronią zawiązki i młode liście. Szczególną rolę ochronną pełnią łuskowate przylistki okrywające pąk i chroniące go przed uszkodzeniem (np. w przypadku pąków zimujących). U niektórych roślin (np. u robinii) przylistki wykształcają się jako ciernie, u innych mają postać włosków lub gruczołów.

Wyróżnia się:

• przylistki wolne – nie są zrośnięte z ogonkiem liściowym,
• przylistki przyrośnięte – wewnętrznym brzegiem zrośnięte są z ogonkiem liściowym,

oraz:

• trwałe – utrzymujące się na łodydze przez długi czas, podobnie jak liście,
• nietrwałe – szybko opadające; na łodydze przeważnie się ich nie obserwuje.

Występowanie przylistków, ich wielkość i morfologia ma znaczenie przy oznaczaniu niektórych gatunków roślin. Są stałym lub częstym elementem budowy roślin niektórych rodzin (np. różowatych, bobowatych, wierzbowatych).

• 

  Liściaste przylistki u nasady liścia róży dzikiej Rosa canina

• 

  Cierniste przylistki u podstawy ciernistych liści wilczomlecza Euphorbia didieroides

• 

  (c) Eric Guinther z angielskojęzycznej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

  Cierniste przylistki jadłoszyna Prosopis pallida

• 

  Gruczołowate przylistki wilczomlecza Euphorbia pteroneura

• 

  Przylistki chroniące młode liście grabu zwyczajnego Carpinus betulus

• 

  Zrośnięte, liściokształtne przylistki (po lewej) przywrotnika Alchemilla mollis

• 

  Przylistki tworzące gruczołowate włoski jatrofy Jatropha spicata

• 

  Para liści i liściokształtne przylistki przytulii wonnej Galium odorata

• 

  Dwa okółki przylistków ramienicy przeciwstawnej Chara contraria pod okółkiem nibyliści (niżej widoczne podobne do przylistków kolce)

Przylistki ramienic

U ramienic właściwych przylistkami (ang. stipulodes) nazywane są drobne, jednokomórkowe twory wyrastające w okółkach poniżej okółka nibyliści. Mają one kształty od brodawkowatych przez wałeczkowate do igiełkowatych. Są związane z okorowaniem. Często, lecz nie zawsze, przylistki z górnego okółka są większe niż z dolnego^[1][2].

Przypisy

Bibliografia

• ZygmuntZ. Hejnowicz ZygmuntZ., Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-13825-4, OCLC 68674659 .