Przymus bezpośredni

Przymus bezpośredni – określone w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2020 r. poz. 685) oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie stosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi (Dz.U. z 2018 r. poz. 2459) możliwości postępowania wobec pacjentów psychiatrycznych, którzy (art. 18 ust. 1 ustawy):

• dopuszczają się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby, lub też bezpieczeństwu powszechnemu
• gwałtownie niszczą lub uszkadzają przedmioty we własnym otoczeniu
• poważnie uniemożliwiają funkcjonowanie zakładu psychiatrycznego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

Przymus bezpośredni może polegać na (art. 18 ust. 3 ustawy):

• przytrzymaniu,
• przymusowym podaniu leków,
• unieruchomieniu,
• izolacji.

W stosunku do osób jedynie uniemożliwiających funkcjonowanie szpitala psychiatrycznego lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej stosuje się wyłącznie przytrzymanie lub przymusowe podanie leku.

Wymieniona wyżej ustawa (art. 34) przewiduje możliwość zastosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby przyjętej do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody, gdy jest to konieczne do dokonania niezbędnych czynności leczniczych (mających na celu usunięcie przyczyn przyjęcia bez zgody), a także w celu zapobieżenia samowolnemu opuszczeniu przez tę osobę szpitala psychiatrycznego.

Definicje środków przymusu bezpośredniego

W roku 2012 wydano rozporządzenie Ministra Zdrowia z 28.06.2012 r. ws. sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania (Dz.U. z 2012 r. poz. 740), które następująco definiuje poszczególne środki przymusu bezpośredniego:

• przytrzymanie – krótkotrwałe unieruchomienie z użyciem siły fizycznej
• przymusowe podanie leków – wprowadzenie leków do organizmu osoby bez jej zgody, doraźne lub przewidziane planem leczenia
• unieruchomienie – dłużej trwające obezwładnienie
• izolacja – umieszczenie osoby pojedynczo w zamkniętym pomieszczeniu.

Zasady stosowania

Są one określone w art. 18 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z roku 1994. a szczegółowo regulowane przez rozporządzenie Ministra Zdrowia ws. sposobu stosowania i dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz dokonywania oceny zasadności jego zastosowania. Decyzję o zastosowaniu środka przymusu bezpośredniego i jego rodzaju podejmuje lekarz, który także osobiście nadzoruje jego zastosowanie. Na żądanie lekarza policja, straż pożarna czy pogotowie ratunkowe są zobowiązane udzielić pomocy w stosowaniu przymusu bezpośredniego. W szpitalach psychiatrycznych i domach pomocy społecznej wobec niemożności natychmiastowego uzyskania decyzji lekarza dopuszcza się podjęcie takiej decyzji przez pielęgniarkę. Decyzję podjąć może również ratownik medyczny kierujący akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych. 

Istnieje obowiązek uprzedzenia danej osoby przed zastosowaniem przymusu oraz wyboru takiej jego formy, która będzie jak najmniej uciążliwa dla pacjenta. Należy mieć cały czas na uwadze dbałość o dobro pacjenta, a także odebrać mu przed zastosowaniem przymusu bezpośredniego przedmioty mogące stanowić zagrożenie dla niego lub otoczenia. Każde zastosowanie przymusu bezpośredniego musi być udokumentowane wraz z opisaniem jego rodzaju i przyczyn, a także czasu trwania. W ciągu trzech dni powinna być sprawdzona zasadność zastosowania przymusu bezpośredniego. Dokonuje tego kierownik szpitala, jeśli jest lekarzem; w domach opieki społecznej robi to lekarz psychiatra.

Czas trwania przymusu bezpośredniego

Unieruchomienie lub izolacja mogą trwać do czterech godzin. Następnie pacjent powinien być zbadany, po czym lekarz może w razie potrzeby podjąć decyzję o przedłużeniu stosowania przymusu o kolejne sześć godzin. Przedłużanie unieruchomienia lub izolacji dłużej niż dobę jest możliwe jedynie w warunkach szpitalnych. Stan pacjenta, wobec którego zastosowano przymus bezpośredni, powinien być kontrolowany przez pielęgniarkę nie rzadziej niż co kwadrans, a co cztery godziny lub w krótszych odstępach czasu pacjent taki musi być uwalniany celem zmiany pozycji, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych i wykonania czynności higienicznych.

Zobacz też

• zdrowie psychiczne

Linki zewnętrzne

• Pełna treść ustawy
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie stosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi (Dz.U. z 2018 r. poz. 2459)
• Nowelizacja z 3 grudnia 2011