Przysposobienie Wojskowe Kobiet

Oddział PWK podczas defilady z okazji Święta Niepodległości. Warszawa, rok 1929

Przysposobienie Wojskowe Kobiet (PWK) – paramilitarna organizacja kobieca powstała w 1923 z inicjatywy członkiń dawnych organizacji Związku Strzeleckiego oraz Polskiej Organizacji Wojskowej. Powstała w miejsce rozwiązanej w tym samym roku Ochotniczej Legii Kobiet. Przed wybuchem II wojny światowej PWK miało w swoich szeregach ponad 47 tys. członkiń[1].

Historia

Członkinie PWK podczas ćwiczeń z łącznicą polową. Istebna, rok 1932
Członkinie PWK puszczające wianki w noc świętojańską. Spała, rok 1933
"Żołnierska Choinka" Przysposobienia Wojskowego Kobiet (prawdopodobnie opłatek) w Warszawie ok. 1935 - pośrodku z teorbanem Aniela Masłowska[2], u góry pod balonikiem i portretem Józefa Piłsudskiego - Aniela Łagowska (1897-1972) z widocznym krawatem[3]

Ruch PWK zainicjowany został po I wojnie światowej w latach 1919–1922[4] przez kobiety biorące udział w działaniach wojennych, które nastąpiły wkrótce po niej w tzw. „Wojnach o granice”, mających na celu utworzenie niepodległej Polski po 123 latach rozbiorów. W grudniu 1921 na zjeździe Ochotniczej Legii Kobiet w Poznaniu Maria Wittek[5] zgłosiła wniosek do sztabu generalnego Wojska Polskiego w sprawie dalszego udziału kobiet w pomocniczej służbie wojskowej. Polskie władze wojskowe zaaprobowały ten projekt i skierowały Marię Wittek, Julię Piwońską oraz Marię Podhorską-Moldenhawer na kurs w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie[1]. Po jego ukończeniu zostały one przydzielone do referatu rezerw kobiecych – Referat PWK oficjalnie utworzony w Wydziale PR w Oddziale III Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Organizacja została podporządkowana Ministerstwu Spraw Wojskowych, jej pierwszą inspektorką była Władysława Piechowska[6].

W 1922 członkinie dwóch polskich organizacji niepodległościowych Związku Strzeleckiego oraz Polskiej Organizacji Wojskowej utworzyły Komitet Społeczny Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju (KSPK). Na pierwszym letnim obozie, który odbył się w tym samym roku wyszkolono pierwsze instruktorki oraz rozpoczęto działalność programową. W połowie lat dwudziestych działaczki rozpoczęły budowę struktury regionalnej organizacji tworząc okręgowe referaty PWK oraz lokalne grupy instruktorskie. Instruktorki szkolono na cyklicznych obozach oraz na kursach specjalistycznych odbywających się w szkołach wojskowych np. Centralnej Szkole Wojsk Łączności w Zegrzu.

W 1929 PWK rozpoczęło również tworzenie kół w szkołach żeńskich. Dnia 10 września 1937 dzięki staraniom organizacji przysposobienie do obrony kraju wprowadzono jako przedmiot obowiązkowy do szkół średnich na dwóch ostatnich latach nauki. Dziewczęta w gimnazjach były szkolone w zakresie pomocniczej służby wojskowej: obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej oraz pracy w drużynach ratowniczo-sanitarnych. Dnia 9 kwietnia 1938 Sejm RP wydał ustawę o powszechnym obowiązku wojskowym, która przyznawała kobietom prawa do pełnienia pomocniczej służby wojskowej w zakresie m.in. służby przeciwlotniczej, wartowniczej i łączności, a 11 lutego 1939 Rada Ministrów wydała rozporządzenie o uznaniu PWK za stowarzyszenie wyższej użyteczności publicznej.

Wiele członkiń PWK w szeregach Wojska Polskiego brało czynny udział w II wojnie światowej. Uczestniczyły one w kampanii wrześniowej[7], a w czasie okupacji działały w polskim ruchu oporu.

Upamiętnienie

  • Członkinie PWK upamiętnione zostały pomnikiem na koleżeńskim grobie znajdującym się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[8].
  • Od stycznia 2017 roku działa Ogólnopolska Grupa Rekonstrukcji Historycznej Przysposobienia Wojskowego Kobiet, która zajmuje się kultywowaniem tradycji PWK oraz rekonstrukcją mundurów i obyczajów Przysposobienia[9].

Zobacz też

  • Organizacja Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju

Przypisy

  1. ↑ a b Geneza i działalność PWK w latach 1922–1939, kobietywwojsku.prv.pl [dostęp 2012-07-08]
  2. ↑ Aniela z Ponikowskich-Masłowska (1864-1940) była siostrą Cezarego i żoną art.malarza Stanisława Masłowskiego (1853-1926)
  3. ↑ zob.więcej http://www.archiwum.wyborcza.pl/Archiwum/1,0,1848625,20020923OL-DLO,Aniela_Lagowska,.html [dostęp: 2015-03-09] (por.też: Wspomnienia gen. Zygmunta Bohusza-Szyszki)
  4. ↑ Kazimierz Płuta-Czachowski, Organizacja Orła Białego, PAX Warszawa 1987, ISBN 83-211-0914-4.
  5. ↑ J. Kowalska, Julia Halina Piwońska, str. 617
  6. ↑ Anna Eliza Markert, Polsce wierna. Władysława Piechowska 1900–1987 żołnierz i twórczyni kobiecych organizacji wojskowych, Ajaks Pruszków 2003, ISBN 83-88773-48-8
  7. ↑ Kobiety w kampanii polskiej, www.1wrzesnia39.pl [dostęp 2012-07-08]
  8. ↑ Ochotniczki Przysposobienia Wojskowego Kobiet. mojecmentarze.blogspot.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]., mojecmentarze.blogspot.com [dostęp 2012-07-08]
  9. ↑ Ogólnopolska Grupa Rekonstrukcji Historycznej Przysposobienia Wojskowego Kobiet

Bibliografia

  • Regulamin organizacyjny-Organizacja Przysposobienia Wojskowego Kobiet, Warszawa 1939
  • Anna Eliza Markert, Polsce wierna. Władysława Piechowska 1900–1987 żołnierz i twórczyni kobiecych organizacji wojskowych, Ajaks Pruszków 2003, ISBN 83-88773-48-8
  • Anna Eliza Markert, Przysposobienie Wojskowe Kobiet [w:] Służba kobiet w formacjach mundurowych XXI wieku, Ministerstwo Obrony Narodowej, Centralna Biblioteka Wojskowa Warszawa 2008
  • Elżbieta Zawacka, Czekając na rozkaz, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Lublin 1992

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Women Military Training Movement in Poland Christmas evening party Warsaw, ca 1935.jpg
Autor: Jedrzej1224, Licencja: CC BY-SA 3.0
Christmas evening party of Women Military Training Movement in Poland, Warsaw, ca 1935
Witold Pikiel - Święto Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Spale (1-W-2474-7).jpg
Członkinie Przysposobienia Wojskowego Kobiet puszczają wianki na Pilicy.
Obóz Przysposobienia Wojskowego Kobiet w Istebnej (1-W-2516-4).jpg
Członkinie Przysposobienia Wojskowego Kobiet podczas ćwiczeń z łącznicą polową ŁP-10 wz. 28.