Przytulia czepna

Przytulia czepna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządgoryczkowce
Rodzinamarzanowate
Rodzajprzytulia
Gatunekprzytulia czepna
Nazwa systematyczna
Galium aparine L.
Sp. pl. 1:108. Aparina; 2: errata. 1753

Przytulia czepna (Galium aparine L.) – gatunek rośliny należący do rodziny marzanowatych. Ogólnoświatowy chwast[3]. W Polsce występuje pospolicie na całym terenie.

Morfologia

Łodyga
Rozgałęziona, leżąca lub wspinająca się. Osiąga długość 0,3–1,5 m. Czepia się innych roślin za pomocą haczykowatych, sztywnych włosków. Jest ostro czterokanciasta, węzły ma zgrubiałe i owłosione.
Liście
Wyrastają w okółkach w liczbie od 6–10 w jednym okółku. Poszczególne listki mają 3–8 mm szerokości, są jednonerwowe, klinowatolancetowate i podobnie jak łodyga zadzierzyste.
Kwiaty
Drobne kwiaty na długich szypułkach zebrane są w wierzchotki wyrastające w kątach okółków liściowych. Wierzchotki te są znacznie dłuższe od liści, z kąta których wyrastają. Liczą 2–7 kwiatów oraz 4–8 listkowatych podsadek[4]. Kielich zrosły, dwuczęściowy. Korona o średnicy ok. 2 mm, składająca się z 4 wolnych białych lub zielonkawych, ostro zakończonych płatków. Słupek dwuczęściowy, pręciki cztery z pylnikami wystającymi powyżej znamion słupka.
Owoce
Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki o długości 4–7 mm, pokryte haczykowatymi szczecinkami, wyrastającymi na dość dużych brodawkach[4].

  • Pokrój

  • Pęd z zadziorkami

  • Kwiaty

  • Owoce

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od czerwca do sierpnia, czasami nawet do października[4]. Kwiaty przedprątne zapylane przez muchówki lub samopylne[5]. Sposób rozsiewania – zoochoria. Haczykowate rozłupki przyczepiają się do sierści zwierząt, ubrania ludzi, itp. rozsiewając się w ten sposób na znaczne nieraz odległości. Roślina ruderalna i azotolubna. Rośnie w zaroślach, na przydrożach oraz na polach uprawnych, na których jest pospolitym chwastem. Występuje na terenie całej Polski i zajmuje kolejne, nowe stanowiska[4]. Silnie zadzierzystymi rozgałęzieniami pędów spaja ze sobą źdźbła zbóż utrudniając ich zbiór. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny (słabo) dla SCl. Galio-Urticenea[6]. Zawiera kumarynę i czerwony barwnik oraz enzym, który powoduje, że mleko krów, które najedzą się tej rośliny, zsiada się[7].

Zastosowanie

Roślina jadalna
Młode pędy są jadalne. Z owoców wytwarzano substytut kawy[8].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).
  3. ↑ Galium aparine L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-11-11].
  4. ↑ a b c d Lucjan Rutkowski, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-14342-8.
  5. ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  6. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  7. ↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
  8. ↑ Leokadia Witkowska-Żuk: Rośliny leśne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013. ISBN 978-83-7073-359-9.

Bibliografia

  • Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

Media użyte na tej stronie

Flowers February 2008-4.jpg
Autor: Alvesgaspar, Licencja: CC BY-SA 3.0
A Galium aparine (Cleavers or Goosegrass).
Galium aparine1 ies.jpg
Autor: Frank Vincentz, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Galium aparine
Galium.aparine.jpg
Autor: sarefo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Galium aparine, closeup with leaves and fruit, from Cologne, Germany.
Galium aparine Przytulia czepna 2020-05-31 01.jpg
Autor: Agnieszka Kwiecień, Nova, Licencja: CC BY-SA 4.0
Przytulia czepna (Galium aparine), okazy kwitnące, brzegi Widawy, Sołtysowice, Wrocław, Polska.