Przywidz (województwo pomorskie)

Przywidz

wieś
Kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	gdański
Gmina	Przywidz
Liczba ludności (2015)	1724
Strefa numeracyjna	58
Kod pocztowy	83-047[1]
Tablice rejestracyjne	GDA
SIMC	0170110
Położenie na mapie gminy Przywidz Przywidz
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Przywidz
Położenie na mapie województwa pomorskiego Przywidz
Położenie na mapie powiatu gdańskiego Przywidz
54°11′52″N 18°19′35″E/54,197778 18,326389

Przywidz (kaszb. Przëwidz, niem. Mariensee)^[2] – wieś kaszubska w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie gdańskim, w gminie Przywidz nad jeziorami Przywidzkim Wielkim i Małym, przy drodze wojewódzkiej nr 221. W ostatnich latach wieś coraz szerzej wykorzystuje swoje walory turystyczno-rekreacyjne (położenie nad jeziorami i okoliczne wzgórza). Znajdują się tu: camping nad jeziorem, ośrodki wypoczynkowe i kąpielisko, rozwija się agroturystyka, powstały liczne kwatery prywatne. Latem jest organizowany doroczny RockBlu Przywidz Festiwal^[3].

Miejscowość jest siedzibą sołectwa Przywidz, w którego skład wchodzą również Gromadzin i Katarynki, oraz gminy Przywidz.

W miejscowości znajduje się parafia rzymskokatolicka św. Franciszka Ksawerego, należąca do dekanatu Kolbudy, archidiecezji gdańskiej.

Historia

Tereny gminy Przywidz zamieszkałe były już dwa tysiące lat p.n.e. w młodszej epoce kamienia, o czym świadczy znaleziona tu ceramika. W okolicach wsi Klonowo, Przywidz i Trzepowo lokalizowane są przez archeologów osady prasłowiańskie. Pierwsza wzmianka w przekazach historycznych na temat rejonu Przywidz pojawiła się ponad 700 lat temu, na przełomie XIII i XIV wieku. W dokumencie z 1294 r. mowa jest o nadaniu przez księcia pomorskiego Mestwina II majątków Przywidz, Trzepowo i Klonowo zakonowi cystersów z Eldeny. Nadanie to potwierdził król Władysław Łokietek w 1328 roku. Losy Przywidza i okolic od 1466 roku, więc od czasu podpisania pokoju toruńskiego, związane były z Królestwem Polskim. Dobra tutejsze często zmieniały właścicieli. Początkowo byli nimi biskupi kujawscy, następnie gdańszczanie – katolicka rodzina Przywidzkich, a po reformacji protestancka rodzina Linde.

W XVI wieku istniał w Przywidzu drewniany kościół rzymskokatolicki, który stał w miejscu istniejącego obecnie cmentarza. Po wprowadzeniu na te ziemie protestantyzmu zbudowano zbór, który na początku XVIII w przeszedł w ręce katolików, gdy ówczesna dziedziczka Barbara Lindówna przyjęła katolicyzm. Biskup Szembek wizytujący Kościół na Pomorzu w 1701 roku konsekrował świątynię i nadał jej tytuł Św. Franciszka Ksawerego. W 1722 r. obok starego kościoła wybudowano nowy murowany (ryglowy), po czym stary rozebrano.

Po rozbiorze Polski tereny gminy Przywidz znajdowały się w granicach Prus. Pod koniec XIX w. wzmiankowane są w dokumentach już wszystkie istniejące dziś miejscowości gminy. Jak podają źródła, w Przywidzu istniał w tym czasie kościół i szkoła ewangelicka, młyn wodny, gorzelnia parowa, krochmalnia, cegielnia, stacja pocztowa połączona pocztą osobową z Gdańskiem i Kościerzyną. Odbywały się tu cztery jarmarki handlu końmi i bydłem. Tereny te uległy wówczas silnej reformacji, co nie przeszkodziło małej społeczności katolickiej w budowie istniejącego do dziś ceglanego kościoła pw. św. Franciszka Ksawerego (1903), który wraz ze świątynią w pobliskim Mierzeszynie tworzył parafię. W 1909 roku powstała kolejna murowana świątynia w Przywidzu – ewangelicki kościół pw. Najświętszej Marii Panny.

W 1920, po powstaniu odrodzonego państwa polskiego, Przywidz znalazł się poza jego granicami, w związku z włączeniem go do utworzonego Wolnego Miasta Gdańska. Na terenie gminy funkcjonowały wówczas cztery przejścia graniczne: w Suchej Hucie, Szponie, Trzepowie oraz Roztoce. W tym czasie mieszkańcy Gdańska „odkryli” wypoczynek w Mariensee – taką nazwę nosił Przywidz. Został on wówczas okrzyknięty „powietrznym kurortem” (niem. Luftkurort) albo „Małym Sopotem”. W 1924 roku Senat Wolnego Miasta Gdańska zlecił budowę w miejscowości Polskiego Schroniska Młodzieżowego.

Po drugiej wojnie światowej, gdy Gdańsk wraz z okolicami wrócił do Polski, Przywidz dzięki swojemu usytuowaniu nad jeziorem i pośród lasów ponownie stał się miejscem wypoczynku weekendowego dla gdańszczan, jak również turystyki kolonijnej oraz wczasów pracowniczych.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie gdańskim.

Jesienią 2014 roku przy ul. Jesionowej powstał park edukacyjno-rekreacyjny ze skateparkiem oraz częścią edukacyjną poświęconą 7 wielkim odkrywcom, z przedstawiającymi ich medalionami, tablicami informacyjnymi, modelami doświadczeń fizycznych oraz ławkami. Z kolei nad jeziorem powstał Bulwar Zespołu Czerwone Gitary z pomnikiem Korzenie Rocka, na którym corocznie upamiętniane są kolejne zespoły polskiej estrady (Czerwone Gitary, Kombi, Oddział Zamknięty, Harlem, Golden Life, Cochise, Wanda i Banda)^[4].

W latach 2014-2016 w miejscowości powstała hala sportowa z boiskiem o wymiarach 40 na 20 m i o wysokości 9 m^[5], z widownią na 350 osób (koszt realizacji: 11 mln zł). Otwarcie hali miało miejsce 21 września 2016^[6].

We wrześniu 2016 roku w Przywidzu otwarto pierwsze w Polsce pole do gry w footgolf z przeszkodami. Twórcą miejsca był przedsiębiorca z Gdańska, Maciej Antończyk. Sezon 2019 był ostatnim w historii tego miejsca. Przyczyną zakończenia działalności było wypowiedzenie umowy dzierżawy przez wójta Gminy Przywidz, Marka Zimakowskiego, który nie był w stanie podać żadnego powodu wypowiedzenia. Footgolf Przywidz zdążyło odwiedzić ok. 5 tysięcy osób.[1]

11 listopada 2016 u zbiegu ul. Gdańskiej i Brzozowej odsłonięto 4,5-metrowy pomnik upamiętniający 1050. rocznicę chrztu Polski. Jest nim duży głaz z rzeźbą orła oraz ustawionym na szczycie krzyżem^[7].

W latach 2019-2022 kosztem ok. 19 mln zł przewidywana jest budowa nowej oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacji sanitarnej^[8].

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[9] na listę zabytków wpisany jest kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. Królowej Różańca Świętego z 1909, nr rej.: A-1205 z 18.07.1999.

Galeria zdjęć

• 

  Przywidz ok. 1864 r. (litografia C. A. Manna wg rysunku J. Gretha)

• 

  Główna ulica w Przywidzu

• 

  Kościół pw. św. Franciszka Ksawerego

• 

  Jezioro Przywidzkie Wielkie

Zobacz też

• Mierzeszyn
• Nowa Karczma
• Trzepowo
• Przywidz (województwo łódzkie)

Przypisy