Pseudolycopodiella

Pseudolycopodiella
Ilustracja
Pseudolycopodiella caroliniana
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

widłaki

Rząd

widłakowce

Rodzina

widłakowate

Rodzaj

Pseudolycopodiella

Nazwa systematyczna
Pseudolycopodiella Holub
Folia Geobot. Phytotax. 18: 441. 1983[2]
Typ nomenklatoryczny

Pseudolycopodiella caroliniana (L.) Holub (= Lycopodium carolinianum L.)[2]

Pseudolycopodiella – rodzaj roślin należący do rodziny widłakowatych. Obejmuje ok. 10[2]–14[3] gatunków. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej, a w strefie umiarkowanej obecne są w południowej Afryce, Australii[4] i Nowej Zelandii[5], na półkuli północnej w zachodniej Azji i w zachodniej części Ameryki Północnej. Brak tych roślin jedynie na Antarktydzie i w Europie[4]. Najczęściej rosną na mokradłach i na wilgotnych, piaszczystych glebach. Niektóre gatunki przystosowane są do okresowych suszy i pożarów, przeżywając je w postaci bulwek, będących wrastającymi pod powierzchnią gruntu zgrubiałymi szczytami pędów[4]. Zjawisko opisał poprawnie (wcześniej pojawiały się błędne informacje o bulwach korzeniowych) w 1975 Jan Kornaś na przykładzie Lycopodium carolinianum var. tuberosum (=Pseudolycopodiella tuberosa) z Zambii[4][6].

Morfologia

Pokrój
Pędy naziemne płożące – ścielące się na powierzchni gruntu, korzeniące się. Z pędu bocznie wyrastają płożące się odgałęzienia, a z jego części grzbietowej nierozgałęziające się, wzniesione pędy zwieńczone pojedynczym kłosem zarodnionośnym[4], osiągające do 40 cm wysokości[7]. U niektórych gatunków wykształcają się rozmnóżki[4].
Liście (mikrofile)
U części gatunków liście na pędach płożących jednakowo wykształcone, u innych wyraźnie zróżnicowane – z liśćmi bocznymi szerokimi i długimi i zredukowanymi (krótkimi i wąskimi) liśćmi na grzbiecie pędu. Liście na wzniesionym pędzie kłosonośnym u części gatunków takie same jak na pędach wegetatywnych, u innych zredukowane i odległe – w efekcie pędy te mają formę szypuły wynoszącej wzniesiony kłos zarodnionośny[4].
Zarodnie
Nerkowate[7], okryte jednakowymi fałdami rozwijają się na górnej powierzchni sporofili tworzących pojedynczy kłos zarodnionośny (u Lycopodiella fałdy są nierówne, a zarodnie umieszczone w kątach liści). Sporofile wyrastają w kłosie skrętolegle w 4–10 pionowych rzędach (u Lycopodiella w 10 lub większej liczbie). Sporofile są dwa razy lub więcej szersze od liści na pędzie (szypule) pod kłosem, są jajowate do jajowatolancetowatych, na brzegu ledwo szorstkie, drobno ząbkowane[4].

Systematyka

Pierwotnie rośliny tu zaliczane, jak wszystkie współczesne widłakowate, włączane były do jednego rodzaju – widłak Lycopodium[8]. Werner Rothmaler w 1944 wyróżnił w randze osobnego rodzaju Lepidotis Beauv., który objął m.in. te rośliny[9], a 1964 roku Josef Holub przeniósł ten rodzaj pod nazwę Lycopodiella (L.) Holub[9]. Rodzaj był do początków XXI wieku zwykle szeroko ujmowany – liczył ok. 40 gatunków występujących na półkuli północnej i w strefie międzyzwrotnikowej, z centrum zróżnicowania w Ameryce Południowej[10]. Już w 1983 Holub zaproponował wyodrębnienie rodzaju Pseudolycopodiella[7], jednak popularniejsze było ujęcie Øllgaarda, zgodnie z którym gatunki tu zaliczane klasyfikowane były jako jedna z czterech sekcji Lycopodiella – sec. Caroliniana (Bruce) B. Øllgaard[9][10]. Ostatecznie w systemie PPG I z 2016 roku przyjęto jednak podział Lycopodiella sensu lato na cztery rodzaje, z których jednym jest Pseudolycopodiella (pozostałe rodzaje to: Lycopodiella sensu stricto, Lateristachys i Palhinhaea)[2].

Wykaz gatunków[3]
  • Pseudolycopodiella affinis (Bory) Holub
  • Pseudolycopodiella benjaminiana (P.G.Windisch) B. Øllg.
  • Pseudolycopodiella brevipedunculata (Alderw.) Holub
  • Pseudolycopodiella carnosa (Silveira) Holub
  • Pseudolycopodiella caroliniana (L.) Holub
  • Pseudolycopodiella contexta (C.Mart.) Holub
  • Pseudolycopodiella iuliformis (Underw. & F.E.Lloyd) Holub
  • Pseudolycopodiella krameriana (B. Øllg.) B. Øllg.
  • Pseudolycopodiella meridionalis (Underw. & F.E.Lloyd) Holub
  • Pseudolycopodiella paradoxa (Mart.) Holub
  • Pseudolycopodiella sarcocaulon (Kuhn) Holub
  • Pseudolycopodiella serpentina (Kunze) Holub
  • Pseudolycopodiella tatei (A.C.Sm.) Holub
  • Pseudolycopodiella tuberosa (Kuhn) Holub

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ a b c d e The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. ↑ a b Michael Hassler and Bernd Schmitt: Checklist of Ferns and Lycophytes of the World. 2020. [dostęp 2020-07-17].
  4. ↑ a b c d e f g h Benjamin Øllgaard, Paulo G. Windisch. Lycopodiaceae in Brazil. Conspectus of the family II. The genera Lycopodiella, Palhinhaea, and Pseudolycopodiella. „Rodriguésia”. 67, 3, 2016. DOI: 10.1590/2175-7860201667313. 
  5. ↑ Patrick J. Brownsey, John C. Smith-Dodsworth: New Zealand Ferns and Allied Plants. Auckland: David Bateman Ltd, 2000, s. 22. ISBN 1-86953-003-9.
  6. ↑ Jan Kornaś. Tuber production and fire-resistance in Lycopodium carolinianum L. in Zambia. „Acta Soc. Botanicorum Polon.”. 44, 4, s. 653-663, 1975. 
  7. ↑ a b c Josef Holub. Validation of generic names inLycopodiaceae: with a description of a new genus Pseudolycopodiella. „Folia Geobotanica et Phytotaxonomica”. 18, s. 439–442, 1983. 
  8. ↑ Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 668. ISBN 83-01-04394-6.
  9. ↑ a b c Wojciech Szypuła. O filogenezie i systematyce rodziny widłakowatych Lycopodiaceae sensu lato - przegląd piśmiennictwa. „Acta Botanica Silesiaca”. 9, s. 25-56, 2013. 
  10. ↑ a b K.U.Kramer, P.S. Green (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 37-38. ISBN 3-540-51794-4.

Media użyte na tej stronie

Pseudolycopodiella caroliniana inat2.jpg
Autor: Samantha McCarren, Licencja: CC BY 4.0
Pseudolycopodiella caroliniana, West Coast DC, , WC, ZA