Psiarz
Psiarze (psarze, psary, psiarczyki, łac canniductores, custodes canum, niem. Hundefuehrer lub Hundewarter) – w okresie wczesnego średniowiecza grupa książęcej ludności służebnej zajmująca się hodowlą, tresurą i prowadzeniem psów na potrzeby monarchów świeckich i książąt Kościoła. Służebnicy (ministeriales) zwani psiarzami na dworach królewskich, książęcych i biskupich podlegali urzędnikom dworskim zwanym łowczymi. Ich zadaniem była opieka nad psami szkolonymi do łowów i prawdopodobnie uczestniczenie w polowaniach[1].
W dokumentach polskich wymieniani od roku 1230 razem z cienietnikami i sokolnikami, często przy okazji uwolnienia poddanych z obciążeń na rzecz tych służebników[2].
W dokumentach czeskich nazywani hołotą, gołotą, ...venatores et caniductores qui holohti...(1235)[3]. Takie miano mogło dotyczyć także łowców polskich. Pośrednio poświadcza to bulla gnieźnieńska(1136) , wymieniając zamieszkałego w wiosce strzelców ...Villa sagitariorum..., Golca z towarzyszami[4]. Psiarze nie zniknęli z areny dziejów z końcem XIII wieku, jak wielu przedstawicieli zawodów służebnych.
Służebnicy ci pozostawali w służbie królewskiej i możnych panów do XX wieku. Doglądanie i prowadzenie psów myśliwskich w Polsce opisuje wydane w 1618 roku Myślistwo z ogary, autorstwa wojewody poznańskiego Jana Ostroroga. Spotykane w Myślistwie z ogary określenia psów (przejemca-łowca, popędźca-znalazca, gońca, wyprawca, poprawca[5]) oraz specjalności psarów (myśliwiec venator cum cannibus, dojeżdżacz, biesagowy, szczwacz[6]) nie zostały odnotowane w średniowiecznych źródłach i mogą być późniejszego pochodzenia. Jedynie słowo "myśliwiec" ma starszą metrykę, gdyż pojawiało się w dokumentach dość wcześnie.
Świadectwem istnienia psiarzy są nazwy miejscowe Psary, które noszą osady położone w sąsiedztwie starych grodów.
W Polsce nazwę Psary posiada 26 miejscowości. Ponadto istnieją pojedyncze miejscowości o nazwach Psarnia, Psarskie (po dwie) oraz Psarki (jedna). Tak duża liczba nazw miejscowości potwierdza przynależność psarów do systemu średniowiecznego osad służebnych na terenie Polski[7].
Przypisy
- ↑ Karol Buczek, Książęca ludność służebna w Polsce wczesnofeudalnej, Wrocław, Kraków 1958, s.41
- ↑ Karol Buczek: Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski piastowskiej. T. 1. Kraków: 2010, s. 348, 349.
- ↑ Agnieszka Samsonowicz: Łowiectwo w Polsce Piastów i Jagiellonów. T. 4. Warszawa: 2011, s. 265
- ↑ Sacrosancta Romana w: Codex diplomaticus majoris Polonia (łac.), T. 1, Dokument nr 7,
- ↑ Jan Ostroróg: Myślistwo z ogary, Jana hrabie Ostroroga wojewody poznańskiego. Kraków: Wydawnictwo Biblioteki Polskiej, 1859.,s.28-33
- ↑ Jan Ostroróg: Myślistwo z ogary, Jana hrabie Ostroroga wojewody poznańskiego. Kraków: Wydawnictwo Biblioteki Polskiej, 1859.,s.44-53
- ↑ Karol Buczek, Książęca ludność służebna w Polsce wczesnofeudalnej, Wrocław , Kraków 1956, s.42
Bibliografia
- Karol Buczek: Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski piastowskiej. T. 1. Kraków: 2006, s. 74, 175, 213, 348, 349.
- Karol Buczek: Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski piastowskiej. T. 2. Kraków: 200, s. 13, 50.
- Karol Buczek: Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski piastowskiej. T. 1. Kraków: 2010, s. 91, 161, 189.
- Jan Ostroróg: Myślistwo z ogary, Jana hrabie Ostroroga wojewody poznańskiego. Kraków: Wydawnictwo Biblioteki Polskiej, 1859.
- Samuel Bogumił Linde: Słownik języka polskiego. T. 4. Warszawa: 1995, s. 710.
- Wiktor Kozłowski: Pierwsze początki terminologij łowieckiey. Warszawa: 1822, s. 49.
- Zygmunt Gloger: Encyklopedja staropolska ilustrowana. T. 4. Warszawa: 1903, s. 12.
- Agnieszka Samsonowicz: Łowiectwo w Polsce Piastów i Jagiellonów. T. 4. Warszawa: 1991, s. 369.
- Wacław Aleksander Maciejowski: Historya prawodawstw słowiańskich. T. 2. Warszawa: 1858, s. 54.
Media użyte na tej stronie