Psie Pole (miasto)
Psie Pole (niem. Hundsfeld, w 1743 przejściowo Friedrichstadt) – osiedle Wrocławia, stanowi centralną część samorządowo-administracyjnego osiedla Psie Pole-Zawidawie na terenach byłej dzielnicy Psie Pole w północno-wschodniej części miasta. Dawniej wieś, następnie samodzielne miasto, 1 kwietnia 1928 wcielone do Wrocławia.
Toponimia
Wokół nazwy Psie Pole powstało podanie, oparte na relacji Wincentego Kadłubka[2], opisującego w swojej kronice bitwę na Psim Polu, która według niego miała się w tej okolicy odbyć w roku 1109 pomiędzy wojskami króla niemieckiego Henryka V a oddziałami Bolesława Krzywoustego. Tymczasem współczesne badania historyków wskazują, że nazwa wywodzi się z faktu, że tutejsze ziemie nie miały wielkiej wartości, były liche, czyli psie[3]. Istnieje także pogląd, cytowany przez prof. Stanisława Trawkowskiego, że nazwa Psie Pole odnosi się do terenu przeznaczonego dla książęcej psiarni[4].
W dokumencie z 1206 roku wydanym przez księcia wrocławskiego Henryka I wymieniona jest w zlatynizowanej, staropolskiej formie Pzepole[5]. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym we Wrocławiu w 1266 roku, który sygnował książę śląski Henryk III Biały miejscowość wymieniona jest pod nazwą Psepole[6].
W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Hundesfelda, Campus Caninus[7]. Szwajcarski kartograf i geograf Mateusz Merian w swoim dziele Topographia wydanym w roku 1650 podaje dwie niemieckie formy nazwy miejscowości: Hundesfeld oraz Hundsfeld zaznaczając, że po polsku i niemiecku nazwa oznacza to samo …dieser Platz / in beyden Sprachen Polnisch und Teutsch das Hundsfeld genant worde[8].
Jeszcze w 1750 roku polska nazwa Psie Pole wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[9]. Nazwa ta stała się urzędową nazwą miasta dopiero w XVII-XVIII wieku po ostatecznym podboju Śląska przez Prusy w roku 1763, w wyniku trzech wojen śląskich z Austrią. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje nazwę polską Psie Pole oraz niemiecką Hundsfeld[10].
Polską nazwę Psie Pole oraz niemiecką Hundsfeld w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[11].
Historia
Psie Pole, powstałe wokół rynku dawnego miasteczka i w pobliżu kościoła św. Jakuba i Krzysztofa, zabudowane jest kamienicami z przełomu XIX i XX wieku. Sam kościół św. Jakuba i Krzysztofa jest znacznie starszy, pierwsze wzmianki o nim pojawiają się w 1206. Wieś lokowana w 1252, od 1294 znajdowała się w księstwie głogowskim, następnie – po jego podziale w 1312 – w księstwie oleśnickim, na granicy z księstwem wrocławskim.
Prawa miejskie przyznano Psiemu Polu prawdopodobnie w XIV lub początku XV wieku, rada miejska wzmiankowana po raz pierwszy w 1408, a wójt w 1473. W 1442 Psie Pole, a zarazem i kościół zostały złupione przez najemną armię wrocławską pod dowództwem L. Assenheimera, być może z tego okresu pochodzą zachowane do dziś fragmenty XV-wiecznych murów. W 1476 nadano miastu prawo targu solnego. We wrześniu 1559 w Psim Polu odbył się zjazd książąt śląskich. Od 1592 miasto stanowiło własność klasztoru św. Wincentego.
W wyniku trzech wojen śląskich toczonych między Prusami i Austrią w latach (1740–1763) Psie Pole wraz z większością Śląska dostało się pod panowanie Prus,
W 1806 Psie Pole zajęli Francuzi – wojska napoleońskie oblegające Wrocław – dopuszczając się tu gwałtów i grabieży, mimo tego że władze miasteczka poleciły mieszkańcom oddawanie okupantom wszystkiego, czego tylko zażądają. Swą kwaterę w Psim Polu miał przez pewien czas brat cesarza Napoleona – Hieronim Bonaparte. Po sekularyzacji dóbr kościelnych w 1810 miasto przeszło na własność państwa pruskiego.
1 listopada 1886 otwarto stację kolejową (obecnie Wrocław Psie Pole) na linii Wrocław – Oleśnica. W 1881 Psie Pole posiadało już łączność telefoniczną z Wrocławiem, w 1894 wybudowano tu łaźnię miejską, w 1905 sieć gazową, a w 1912 wodociąg.
Filia Groß-Rosen
Na Psim Polu znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen[12], a także obóz pracy przymusowej fabryki Rheinmetall-Borsig.
Demografia
- 1789: 769 mieszkańców w 89 budynkach (26 z nich było krytych dachówką)
- 1830: 829 mieszkańcóww 96 budynkach
- 1866: 1031 mieszkańców
- 1899: 1766 mieszkańców
- 1905: 2168 mieszkańców zamieszkujących 143 budynki
- 1910: 2472 mieszkańców.
Władze miejskie
Burmistrzowie Psiego Pola[13]:
- 1816–? – Gottlieb Jäner – Ratmann (radny)
- 1850–? – Remus
- 1855–1881 – Schulz – sierżant żandarmerii
- 1881–1893 – Friedrich – Postverwalter (oficer pocztowy)
- 1907–1928 – Prietzel
Przypisy
- ↑ Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750.
- ↑ Z kroniki W. Kadłubka: Na dowód tego istnieje jeszcze nazwa miejsca, bowiem zbiegła się tam niezmierna sfora psów, które pożerając tyle trupów zapadły w jakąś szaleńczą dzikość, tak że nikt nie śmiał tamtędy przejść, i dlatego owo miejsce nazywa się Psim Polem.
- ↑ Encyklopedia Wrocławia, Wrocław 2000, s. 688.
- ↑ Podobną etymologię mają liczne w Polsce – w tym cztery na Dolnym Śląsku – miejscowości o nazwie Psary.
- ↑ Colmar Grünhagen 1866 ↓, s. 72.
- ↑ Georg Korn, Breslauer Urkundenbuch, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 33.
- ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 177. ISBN 978-83-910595-2-4.
- ↑ Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae. Merian, Frankfurt am Main 1650, S. 152.
- ↑ Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750.
- ↑ Psie Pole, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 249.
- ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 23.
- ↑ Abraham Kajzer, Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7.
- ↑ Stadt Hundsfeld, territorial.de [dostęp 2017-11-26].
Bibliografia
- Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Breslau: Josef Max & COMP., 1866.
Linki zewnętrzne
- Strona parafii Psie Pole, założonej w XII wieku
- Psie Pole, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 249.
Media użyte na tej stronie
Wrocław Psie Pole, ul. Bolesława Krzywoustego - kościół parafialny pw. św. Jakuba i św. Krzysztofa (zabytek nr 296/199)
Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750