Psittacina

Pomarańczowa i czerwona barwa piór tej konury słonecznej (Aratinga solstitialis) jest wynikiem zawartości psittacyny

Psittacina (psitakofulwina) – zbiorcza nazwa grupy barwników (żółtych po czerwone) nadających kolor piórom papug (Psittaciformes). Występuje wyłącznie u przedstawicieli tego rzędu – u pozostałych za wspomniane barwy odpowiadają karotenoidy. Jest widoczny w świetle ultrafioletowym.

Po raz pierwszy nazwę dla nieznanego jeszcze barwnika zasugerował Krukenberg jeszcze w 1882 (psittacofulvins)[1]. George A. Smith w 1978 w swojej książce poświęconej nimfom zaproponował nazwę psittacin. Zauważył, że barwa żółta u papug nie zależy od pobieranego pokarmu, stąd musi być w całości syntezowana w organizmie ptaka[2]. Wiadome jest również od lat 30. XX wieku, że barwniki te są widoczne w świetle ultrafioletowym[1]. Dopiero w 2001 zbadano pod kątem chemicznym czerwony barwnik z piór ary żółtoskrzydłej (Ara macao); okazało się, że zawiera przynajmniej 4 substancje barwiące. Zasugerowano, że mogą one być polienalami zawierającymi od 14 do 20 atomów węgla[3]. Szerokie spektrum jaskrawych barw w upierzeniu papug, od barwy ultrafioletowej po czerwoną, przykuło uwagę badaczy na początku XXI wieku w kontekście informacji o „jakości” przyszłego partnera[1]. Typ i rozmieszczenie psittaciny może zależeć od wieku i płci ptaka, jak to ma miejsce u żółtogłówki (Alipiopsitta xanthops)[4].

Psittacina odpowiada nie tylko za barwę od żółtej do czerwoną, ale z jej udziałem tworzą się również barwy strukturalne – zielona i purpurowoniebieska. W przypadku barwy zielonej między warstwą rdzeniową z obecnymi ziarnami melaniny a warstwą korową z obecną żółtą psittaciną znajdują się komórki pryzmatyczne. Barwa purpurowoniebieska powstaje wskutek obecności ziaren melaniny w warstwie rdzeniowej, czerwonej psittaciny w warstwie korowej oraz komórek pryzmatycznych pomiędzy nimi[5].

Psittacina pełni ważną rolę w ochronie piór papug. Część z nich żyje w tropikalnych, wilgotnych regionach, gdzie narażone są na niszczenie tworzącej pióra keratyny przez bakterie. Obecność tych barwników w piórze wzmaga jego wytrzymałość[6]. Pierwsze obserwacje w tym kierunku poczyniono po zbadaniu zielonych piór konury niebieskoczelnej (Thectocercus acuticaudatus) – okazały się być wyjątkowo odporne na działanie Bacillus licheniformis (wówczas, w 2004, nie wiedziano jeszcze, co odpowiada za ich zielony kolor)[6]. Hipotezę o ochronnym działaniu potwierdzono w badaniu z 2010 roku. Dotyczyło to zarówno, których barwa wynikała tylko z zawartości barwnika: czerwonych i czarnych, jak i niebieskich oraz zielonych, gdzie końcowy efekt warunkowany jest przez barwę strukturalną i pigment[7].

Przypisy

  1. a b c Kevin J McGraw & Mary C Nogare. Distribution of unique red feather pigments in parrots. „Biology Letters”. 1 (1), s. 38–43, 2005. 
  2. George A. Smith: The Encyclopedia of Cockatiels. T.F.H., 1978, s. 198.
  3. Stradi R, Pini E, Celentano G. The chemical structure of the pigments in Ara macao plumage. „Comparative Biochemistry and Physiology - Part B: Biochemistry and Molecular Biology”. 130 (1), s. 57-63, 2001. 
  4. Carlos Barros de Araújo, Luiz Octávio Marcondes-Machado. Age and gender related plumage variation of psittacofulvine pigments: the case of the Yellow-faced Parrot Alipiopsitta xanthops. „Ararajuba”. 22, 2014. 
  5. Joanna Karocka. Wstęp do genetyki papug cz. II. Kolorowe mutacje papug. „Woliera”. 12/2003. 
  6. a b Grande J. M., Negro J. J., Torres M. J.. The evolution of bird plumage colouration: a role for feather-degrading bacteria?. „Ardeola”. 51, s. 375–383, 2004. 
  7. Burtt et al.. Colourful parrot feathers resist bacterial degradation. „Biology Letters”. 7 (2), 2010. DOI: 10.1098/rsbl.2010.0716. 

Media użyte na tej stronie

Aratinga solstitialis -Gatorland, Florida, USA -head-8a.jpg
Autor: Ricardo Mangual from KISSIMMEE, US, Licencja: CC BY 2.0
A Sun Parakeet (also known as Sun Conure) in Gatorland, Florida, USA.