Psylot
 Psilotum nudum – pędy z zarodniami | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Klasa | |||
| Podklasa | |||
| Rząd | psylotowce | ||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | psylot | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Psilotum O. Swartz J. Bot. (Schrader) 1800(2): 8, 109. Oct-Dec 1801[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
P. triquetrum O. Swartz = P. nudum (L.) Palisot de Beauvois[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Psylot (Psilotum Sw.) – rodzaj roślin z rodziny psylotowatych (Psilotaceae). Opisano kilka gatunków, ale odrębność uzasadniającą rangę gatunkową mają prawdopodobnie tylko dwa taksony. Rośliny te rosną w strefie tropikalnej i w strefie ciepłej klimatu umiarkowanego sięgając na półkuli północnej po południowo-wschodnie krańce Stanów Zjednoczonych, południowo-zachodnie Europy, Japonię, Półwysep Koreański[4] i Hawaje[5]. Rozwijają się w różnych siedliskach, zarówno jako rośliny naziemne i epifity[6]. Brak ich jednak na obszarach suchych[4]. Są obligatoryjnie zależne od mikoryzy[7]. Swym oryginalnym pokrojem przypominają dewońskie ryniofity[8].
W Japonii gatunek P. nudum uważany był za roślinę świętą, przez co był i jest też popularnie uprawiany[9], w tym także jako roślina doniczkowa[8]. Wyhodowano ponad 100 odmian uprawnych tego gatunku[6][9]. Mieszkańcy wysp Oceanii pozyskiwali i wykorzystywali zarodniki tego psylota jako puder chroniący przed otarciami[9].
Morfologia i anatomia
.jpg)
- Gametofity (przedrośla)
- Bezzieleniowe, podziemne, bardzo podobne do kłączy sporofitu[8] – są walcowate i pokryte na całej powierzchni chwytnikami. Żyją w symbiozie z grzybami. Składają się z tkanki miękiszowej z koncentryczną wiązką przewodzącą[5], mającą charakter protosteli (występuje tylko w większych przedroślach)[8].
- Na całej powierzchni gametofitu powstają rodnie i plemnie. Te pierwsze składają się z zagłębionej w tkance miękiszowej części brzusznej i wysuniętej na zewnątrz szyjki. Część brzuszna składa się z komórki jajowej i kanałowo-brzusznej. Szyjka ma długość 4–6 komórek i zawiera w środku dwie komórki kanałowe. Kuliste plemnie mają ściankę tworzoną z jednej warstwy komórek i wypełnione są przez komórki plemnikotwórcze, cechujące się dużymi jądrami komórkowymi. Powstają z nich plemniki, które pokryte są licznymi rzęskami i spiralnie skręcone[5].
- Sporofity
- Pod ziemią rozwija się w postaci silnie i nieregularnie rozgałęzionego kłącza[4] pozbawionego korzeni, ale pokrytego na całej jego powierzchni licznymi chwytnikami[8]. Kłącze rośnie dzięki trójdzielnej komórce wierzchołkowej[5], przy czym co pewien czas w sposób nieregularny powstają potomne komórki merystymatyczne tworzące odgałęzienia[7].
- Z kłącza wyrastają rózgowate pędy nadziemne osiągające do 30 cm[8], rzadko do 1 m wysokości[4]. Pędy te rozgałęziają się widlasto[8] i pokryte są łuskowatymi, drobnymi mikrofilami (z pojedynczą żyłką przewodzącą) lub enacjami – drobnymi wypustkami pozbawionymi wiązki przewodzącej[4]. Kulistawe zarodnie mają grube ściany z dwóch warstw komórek[7] i zrastają się po trzy w synangia na końcach bardzo krótkich trzoneczków wyrastających w kątach liści[8][4]. Do synangiów dochodzi pojedyncza wiązka przewodząca[5]. Zarodniki są jednakowe, nerkowate, powstają w liczbie ponad tysiąca w poszczególnych zarodniach[7]. W budowie wewnętrznej zarówno kłączy, jak i pędów nadziemnych występuje walec osiowy typu aktynosteli. Podobnie jak kłącza, pędy rosną dzięki pojedynczej, trójdzielnej komórce wierzchołkowej[5].
Rozwój i rozmnażanie
Po zapłodnieniu komórki jajowej, w wyniku pierwszego jej podziału powstaje komórka dolna i górna. Z tej pierwszej rozwija się stopa zarodka zagłębiona w tkankach gametofitu – jej wydłużone komórki pobierają z niego substancje odżywcze. Z górnej komórki rozwija się początkowo kulistawy i niezróżnicowany zarodek, pozostający pod osłoną tkanek gametofitu. Zarodek rosnąc i wydłużając się w końcu rozrywa te tkanki, po czym dzieli się dychotomicznie na podziemne kłącze i pęd nadziemny[5].
Poza rozmnażaniem płciowym i wytwarzaniem jednakowych zarodników[8] rośliny te mogą rozmnażać się wegetatywnie za pomocą okrągłych rozmnóżek. Ich komórki położone są w kilku równoległych warstwach. Po oddzieleniu się od roślin macierzystych mogą z nich wyrastać nowe osobniki[5].
Systematyka
Jeden z dwóch rodzajów z rodziny psylotowatych (Psilotaceae) z rzędu psylotowców (Psilotales)[10][2]. Obejmuje dwa gatunki[11][7].
- Wykaz gatunków[11]
- Psilotum complanatum Sw.
- Psilotum nudum (L.) P. Beauv.
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ a b c Psilotum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-09-26].
- ↑ a b c d e f The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. K.U.Kramer, P.S. Green (red.). Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 23–25. ISBN 0-387-51794-4.
- ↑ a b c d e f g h Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 716–719. ISBN 83-01-04394-6.
- ↑ a b Sue Olsen: Encyclopedia of Garden Ferns. Portland: Timber Press, 2007, s. 358–359. ISBN 978-0-88192-819-8.
- ↑ a b c d e Tom A. Ranker, Christopher H. Haufler: Biology and Evolution of Ferns and Lycophytes. Cambridge, Nwe York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, Sao Paulo, Delhi: Cambridge University Press, 2008, s. 95, 209, 423. ISBN 978-0521-69689-0.
- ↑ a b c d e f g h i Słownik botaniczny. Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 727. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Kew Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 26. ISBN 978-1-84246-634-6.
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-09-27] (ang.).
- ↑ a b Psilotum. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-09-26].
Media użyte na tej stronie
Autor: David Eickhoff from Pearl City, Hawaii, USA, Licencja: CC BY 2.0
It is an uncommon sight to see the two indigenous moa naturally growing next to each other in the wild. Location: Puʻu Kaua in the Waiʻanae Mts., Oʻahu, Hawaiian Islands In Hawaiian kaua means "war", but kauā means "servant".
Pictured are the only two species in the genus Psilotum. Left in the photo is: Moa nahele or Flat-stemmed Whiskfern Psilotum complanatum Right is: Moa or Upright Whiskfern Psilotum nudum
This photo was shot by Matthew Walters, my hiking buddy, and published with his permission.
Medicinally, moa (Psilotum spp.) was used by the early Hawaiians for kūkae paʻa (constipation) in newborn babies and elderly men and women. It was also mixed with other plants to treat akepau (tuberculosis, consumption), and various respiratory conditions. Additionally, extracts from moa were used as laxatives. The spores were used for diarrhea in infants and used like talcum powder to prevent chafing from loincloths.
Moa was also used in lei making by early Hawaiians.
Early Hawaiian children would play a simple game of moa nahele (lit., chicken vegetation). Plants in Hawaiian Culture explains how this game was played: "Two children sat or stood facing one another, each holding a branched stem of moa. These they interlocked and then slowly pulled apart until the branches of one broke. The other child, without broken branches, was the winner and announced his victory by crowing like a rooster (moa)". One of the names ʻoʻō moa in fact means "cock's crow".
nativeplants.hawaii.edu/plant/view/Psilotum_complanatum
nativeplants.hawaii.edu/plant/view/Psilotum_nudum