Pułki piechoty Wojska Polskiego II RP


Pułki piechoty Wojska Polskiego II RP – lista pułków piechoty międzywojennego Wojska Polskiego, ich geneza, struktura organizacyjna; podległość i przeformowania. Uszeregowane w kolejności chronologicznej oraz ze względu na miejsce i sposób formowania[1].

Struktura organizacyjna pułku piechoty

Na początku 1919 przyjęto przejściowy etat pułku. Przewidywał on trzy bataliony piechoty w składzie: cztery kompanie strzeleckie z trzema plutonami każda, kompania karabinów maszynowych w składzie trzech plutonów po dwa karabiny maszynowe każdy, komisja gospodarcza, tabory i sekcja łączności: kompanię ckm (w dyspozycji dowódcy pułku); kompanię techniczną; pluton telefonistów i oddział miotaczy bomb. Tabory pułku liczyły 131 wozów taborowych, 328 koni. Razem stan osobowy pułku wynosił 97 oficerów, 3394 podoficerów i szeregowych

Po zawieszeniu broni z Rosją bolszewicką rozpoczęto reorganizację armii i przechodzenie wojsk na stopę pokojową. Za wzór posłużyły tym razem struktury armii francuskiej. W 1921 w pułkach zlikwidowano czwarte kompanie strzeleckie i kompanie karabinów maszynowych. Likwidowano też czwarte plutony w kompaniach. Nowy etat przewidywał: dowództwo pułku, batalion sztabowy (z kompanią specjalistów i kompanią ckm, trzy bataliony piechoty z trzema kp, plutony: łączności, pionierów, konnych zwiadowców, artylerii piechoty oraz drużyna dowódcy pułku i kadrę batalionu zapasowego.

W lutym 1924 wprowadzono kolejne zmiany. W skład pułku wchodziły: trzy bataliony piechoty, drużyna dowódcy pułku, pluton łączności i pluton pionierów. Stan pułku wynosił: 1422 żołnierzy w tym 54 oficerów, 355 podoficerów i 1013 szeregowych. Pułk wzmocniony liczył 1811 żołnierzy.

Rozkazem wykonawczym MSWojsk z 1930 wprowadzono trzy typy pułków piechoty.

Typ I – normalny. Jego stan faktyczny oscylował w granicach 1500 – 1600 żołnierzy. Pułki tego typu posiadały w okresie zimowym bataliony starszego rocznika, szkolny i skadrowany; w okresie letnim batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych.

Typ II – wzmocniony. Pułki te otrzymywały każdego roku 845 rekrutów do uzupełnienia pododdziałów macierzystych. Stan osobowy pułku wynosił ok. 2000 żołnierzy. Przeznaczone były do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym posiadały dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny; w okresie letnim trzy pełnowartościowe bataliony strzeleckie.

Typ III – osłony. Pułki te otrzymywały każdego roku 1010 rekrutów do uzupełnienia pododdziałów macierzystych. Stan osobowy pułku zbliżony było do etatów wojennych i wynosił 68 oficerów oraz 2200 podoficerów szeregowych. Przeznaczone były do działań osłonowych.

Pułki wszystkich trzech typów miały w zasadzie jednakową organizację. W skład pułku wchodziło: dowództwo, kwatermistrzostwo, trzy bataliony piechoty, kompanie: administracyjna, czwarta karabinów maszynowych[a], cyklistów[a], "dla opóźnionych"[a], plutony: łączności, pionierów, zwiadowców konnych.

Etat wojenny pułku piechoty w 1939 obejmował: dowództwo wraz z pocztem i kwatermistrzostwem, trzy bataliony piechoty, kompanie: zwiadowców, przeciwpancerną, gospodarczą, plutony: artylerii, pionierów, przeciwgazowy, łączności

Łącznie w pułku było: 91 oficerów, 3212 podoficerów i szeregowych, 87 lub 85 rkm, 36 ckm, 27 granatników, 6 moździerzy 81mm, 29 karabinów ppanc, 9 armat ppanc 37mm wz 36, 2 armaty 75mm wz 02/26, 664 koni, 1 samochód

Pułki piechoty w roku 1918

Pułki piechoty Polskiej Siły Zbrojnej

  • 1 Pułk Piechoty – przemianowany na 7 pp Leg.
  • 2 Pułk Piechoty – przemianowany na 8 pp Leg.
  • 3 Pułk Piechoty – przemianowany na 9 pp Leg.

Okręgowe pułki piechoty formowane przez Radę Regencyjną

30 października 1918 obszar Królestwa Polskiego znajdujący się pod okupacją niemiecką i austriacką podzielony został na 15 okręgów wojskowych. W każdym z 13 okręgów przystąpiono do formowania pułku piechoty (okręgi nr XIV i XV obejmujące "Suwalszczyznę i dalszą część etapów" miały być organizowane w dalszej kolejności). Nowo tworzone pułki zamierzano rozwinąć w brygady, a te z kolei w dywizje.

9 listopada 1918 szef SG WP rozkazał przystąpić do organizacji Legii Akademickiej w okręgach: warszawskim, piotrkowskim i łódzkim.

Pułki piechoty formowane przez Polską Organizację Wojskową

Pułki piechoty formowane na bazie jednostek austriackich

  • 31 Pułk Strzelców[b] – przemianowany kolejno na: Pułk Piechoty Ziemi Cieszyńskiej, 7 Pułk Piechoty Ziemi Cieszyńskiej i 10 Pułk Piechoty
  • Pułk Ziemi Wadowickiej[c] – przemianowany na 12 Pułk Piechoty
  • 8 Pułk Piechoty w Krakowie[d] – przemianowany na 13 Pułk Piechoty
  • 1 Pułk Ziemi Jarosławskiej[e] – przemianowany na 9 Pułk Piechoty, a następnie na 14 Pułk Piechoty
  • Pułk Ziemi Bocheńskiej – przemianowany na 16 Pułk Piechoty, a następnie na 15 Pułk Piechoty
  • 57 Pułk Piechoty Ziemi Tarnowskiej[f] – przemianowany na 13 Pułk Piechoty Ziemi Tarnowskiej, a następnie na 16 Pułk Piechoty
  • Pułk Ziemi Rzeszowskiej – sformowany na bazie batalionu zapasowego 89 pułku piechoty austriackiej, następnie rozwinięty w 1 i 2 Pułki Piechoty Ziemi Rzeszowskiej
  • 1 Pułk Piechoty Ziemi Rzeszowskiej – przemianowany na 14 Pułk Piechoty, a następnie – 17 Pułk Piechoty
  • 2 Pułk Piechoty Ziemi Rzeszowskiej – przemianowany na 15 Piechoty, a następnie – 18 Pułk Piechoty
  • Pułk Ziemi Ropczyckiej w Dębicy – włączony do 18 Pułku Piechoty jako II batalion
  • Pułk Piechoty Ziemi Krakowskiej w Krakowie[g] – przemianowany na 20 Pułk Piechoty
  • 20 Nowosądecki Pułk Piechoty[h] – przemianowany na 19 Pułk Piechoty, a następnie na 1 Pułk Strzelców Podhalańskich
  • 2 Pułk Strzelców Podhalańskich[i]
  • 18 Pułk Strzelców w Przemyślu-Zasaniu[j] – przemianowany na 10 Pułk Piechoty, a następnie na 37 Pułk Piechoty

Brygada gen. Bolesława Roji w Krakowie

Pułki piechoty Obrony Lwowa

Pułki piechoty Samoobrony Litwy i Białorusi

Pułki formowane we Francji

Pułki formowane we Włoszech

Pułki formowane w Rosji i na Syberii

Pułki piechoty w roku 1919

Odtworzone pułki piechoty Legionów i b. PSZ

Pozostałe pułki piechoty WP

Pułki piechoty Armii Wielkopolskiej

Pułki piechoty Samoobrony Litwy i Białorusi

Pułki piechoty Armii Polskiej we Francji

Formowane na terenie Francji

Formowane na terenie Rosji

Formowane na Syberii

Powstańcze pułki śląskie

Pułki piechoty w roku 1920

Pułki Wojska Polskiego we Wschodniej Rosji

Pułki piechoty litewsko białoruskiej

Rezerwowe pułki piechoty 1920

  • 1 Rezerwowy Pułk Piechoty – ze składu VII Brygady Rezerwowej – przemianowany na 155 pp
  • 2 Rezerwowy Pułk Piechoty – ze składu VII Brygady Rezerwowej – przemianowany na 159 pp
  • 101 Pułk Piechoty – przemianowany na 3 Pułk Piechoty Syberyjskiej, późniejszy 84 Pułk Strzelców Poleskich
  • 102 Pułk Piechoty – walczy m.in. w składzie grupy płk. Ścierzyńskiego; wycofany z frontu i wcielony do reorganizującego się 76 pp.
  • 103 Pułk Piechoty – przemianowany na 1/109 pp
  • 104 Pułk Piechoty – stanowił uzupełnienie 46 pp.
  • 105 Pułk Piechoty – jego 1 batalion stanowił wcielono do 40 pp, 2 batalion do X Brygady Piechoty, 3 batalion do 50 pp.
  • 106 Pułk Piechoty – walczy m.in. nad Słuczą i Ostrorogiem; wcielony do 101 pp.
  • 109 Pułk Piechoty – jego bataliony walczyły samodzielnie; wcielone: 1bp do 29 pp, 2 bp do 202 pp, 3 bp do 167 pp.
  • 111 Pułk Piechoty – w sile jednego batalionu walczył samodzielnie; wcielony do 81 pp.
  • 128 Pułk Piechoty – – jego dwa bataliony walczyły samodzielnie; wcielone: 1bp do 31 pp, 2 bp (batalion alarmowy nr 128) do XXX BP.
  • 131 Pułk Piechoty – walczył w sile jednego batalionu; wcielony do 15 i 35 pp.
  • 132 Pułk Piechoty – walczy m.in. nad Styrem i pod Kowlem; wcielony jako uzupełnienie do oddziałów 7 DP.
  • 134 Pułk Piechoty – sformowany w sile jednego batalionu; wcielony do 5 psp
  • 138 Pułk Piechoty – sformowany w sile jednego batalionu;walczył początkowo samodzielnie; wcielony jako uzupełnienie do 53 pp
  • 140 Pułk Piechoty – sformowany w sile jednego batalionu; wcielony częściowo jako uzupełnienie pododdziałów liniowych obrony Lwowa, częściowo do 6 batalionu wartowniczego.
  • 142 Pułk Piechoty
  • 143 Pułk Strzelców Kresowych – przemianowany na 4 psp
  • 144 Pułk Strzelców Kresowych – przemianowany na 71 pp
  • 145 Pułk Strzelców Kresowych – przemianowany na 72 pp
  • 149 Pułk Strzelców Kresowych – przemianowany na 49 pp
  • 150 Pułk Strzelców Kresowych – przemianowany na 42 pp
  • 151 Pułk Strzelców Kresowych (pułk piechoty)- tę nazwę nosił przez krótki czas 2 pułk instrukcyjny Armii Hallera – przemianowany na 3 psp
  • 155 Pułk Strzelców Wielkopolskich – przemianowany na 73 pp
  • 157 Pułk Piechoty
  • 159 Pułk Piechoty Wielkopolskiej – przemianowany na 74 pp
  • 163 Pułk Piechoty – sformowany w sile jednego batalionu; wcielony jako uzupełnienie po jednej kompanii do 63., 64., 65. i 66 pułku piechoty.
  • 164 Pułk Piechoty – sformowany w sile jednego batalionu; wcielony jako uzupełnienie do oddziałów 7 DP.
  • 166 Pułk Piechoty
  • 167 Bytomski Pułk Strzelców – przemianowany na 75 pp
  • 168 Pułk Piechoty – I batalion wcielony do 61 pp i 62 pp

Ochotnicze pułki piechoty

  • 1 Pułk Ochotniczy Obrony Warszawy- po zwycięstwie warszawskim zdemobilizowany; młodsi wiekiem żołnierze wcieleni zostali do 202 pp.
  • 1 Pułk Piechoty Małopolskich Oddziałów Armii Ochotniczej – przemianowany na 230 pp
  • 4 Pułk Pomorski – przemianowany na 263 pp
  • 201 Pułk Piechoty
  • 202 Pułk Piechoty
  • 203 Pułk Strzelecki
  • 204 Pułk Piechoty – po zakończeniu walk w rejonie Łukowa uzupełnił stany osobowe 1, 2 i 3 pułków strzelców podhalańskich
  • 205 Pułk Piechoty – walczył z bolszewikami pod Oranami; w październiku 1920 zdemobilizowany
  • 206 Pułk Piechoty – po przybyciu na front wcielony jako uzupełnienie do 6 pp Leg
  • 207 Pułk Piechoty (wołyński) – wcielony do 2 pp Leg
  • 208 Pułk Piechoty im. Stefana Batorego – wcielony jako uzupełnienie: 1 bp do 24 pp, 2 bp do 4 pp Leg, 3 bp do 3, 4 i 124 pp
  • 213 Pułk Piechoty – powstał z Korpusu Policji Państwowej; po zdemobilizowaniu żołnierze wrócili do pracy w PP
  • 216 Pułk Piechoty – po przybyciu na front wcielony jako uzupełnienie do 16 pp
  • 218 Pułk Piechoty
  • 219 Pułk Piechoty
  • 221 Pułk Piechoty
  • 222 Pułk Piechoty - zorganizowany pod koniec lipca 1920 r. w Siedlcach przez baon zapasowy 22 pp pod dowództwem kpt. Wacława Kostka-Biernackiego. W sierpniu 1920 r. został ewakuowany z Siedlec i skierowany na Śląsk Cieszyński w celu demonstracji siły przeciwko Czechom. 222 pp został zlikwidowany 05.11.1920 r. i uzupełnił stany 22 pp.
  • 223 Pułk Piechoty – I batalion wcielony do 59 pp i 60 pp, II batalion – do 56 pp i 57 pp
  • 224 Pułk Piechoty
  • 225 Pułk Piechoty
  • 226 Pułk Piechoty – wcielony do 26 pp
  • 233 Pułk Piechoty "Dzieci Łomży" - 1 kompania, w trakcie obrony Łomży włączona do baonu zapasowego 33 pp, w Bitwie Warszawskiej i walkach pościgowych podporządkowana Lidzkiemu Pułkowi, a następnie, jako uzupełnie strat bojowych, zasiliła 33 pp walczący na Wołyniu
  • 236 Pułk Piechoty – I batalion wcielony do 36 pp, II batalion wcielony do ?
  • 238 Pułk Piechoty – wcielony do 38 pp
  • 239 Pułk Piechoty – wcielony do 39 pp
  • 240 Pułk Piechoty – wcielony do 40 pp
  • 257 Pułk Piechoty – wcielony częściowo do oddziałów 15 DP i 159 pp
  • 259 Pułk Piechoty – w trakcie organizacji wcielony do 359 pp
  • 262 Pułk Piechoty – I batalion wcielony do 362 pp
  • 263 Pułk Piechoty – walczył całością sił: rozwiązany uzupełnił stany 202 pp, oddziałów 18 DP, 65 pp
  • 264 Pułk Piechoty – 1 bp zasilił oddziały 18 DP, 2 bp wszedł w skład 2 Pułku Syberyjskiego, 3 bp stanowił uzupełnienie Brygady Syberyjskiej.
  • 265 Pułk Piechoty – 4-kompanijny ochotniczy batalion 265 pp mjr Zygmunta Krudowskiego w sile 423 żołnierzy - Kaszubów sformowano w Starogardzie i użyto w walkach o Mławę[2]

Ochotniczo-rezerwowe pułki piechoty[m]

  • 357 Pułk Piechoty
  • 359 Pułk Piechoty
  • 361 Pułk Piechoty
  • 362 Pułk Piechoty
  • 363 Pułk Piechoty

Pułki piechoty w roku 1921

Powstańcze pułki śląskie

Sztandar 4 Pułku Powstańców Śląskich im. Stefana Batorego

Grupa "Wschód" (dowódca kpt. Karol Grzesik).

Grupa "Południe" (dowódca ppłk Bronisław Sikorski).

  • 13 Żorski Pułk Piechoty – sformowany w 1920 spośród mieszkańców miasta Żory; w Grupie "Południe"; jego dowódcą był kpt. Antoni Haberka, a dowódcą I baonu – Teofil Biela
  • 14 Wodzisławski Pułk Piechoty (potocznie: 14 pułk powstańców śląskich) – powiat wodzisławski; jego dowódcą był Józef Michalski, jego rozwiązanie w Pawłowicach było ostatnim akordem III powstania śląskiego; imię tego pułku nosi I Liceum Ogólnokształcące w Wodzisławiu Śląskim, w którym to znajduje się pamiątkowa tablica z napisem: "Dla upamiętnienia bohaterskich zmagań ludu śląskiego o wyzwolenie narodowe i społeczne w latach 1919-1921 i 1939-1945 nadano tutejszej szkole w dniu 1 maja 1960 r. imię 14 Pułku Powstańców Śląskich"
  • 15 (4) Raciborski Pułk Piechoty – w Grupie "Południe", dowódca Alojzy Seget
  • 5 Rybnicki Pułk Piechoty (potocznie: 5 rybnicki pułk powstańców) – powiat rybnicki; w Grupie "Południe"; jego dowódcą był kpt. Janusz Wężyk

Grupa "Północ" -(dowódca kpt. Alojzy Nowak

Pułki piechoty w latach 1921-1939

Regularne pułki piechoty

Odznaka 41 Suwalskiego Pułku Piechoty

Pułki piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza

Odznaka wzorowana na przedwojennej Odznace KOP

Rezerwowe pułki piechoty 1939


Pułki piechoty improwizowane w trakcie kampanii wrześniowej 1939


Uwagi

  1. a b c Wchodziły w skład niektórych pułków
  2. 31 Pułk Strzelców powstał z austriackiego 31 Pułku Strzelców w Cieszynie. 06.12.1918 r. został przemianowany na Pułk Piechoty Ziemi Cieszyńskiej. 01.02.1919 r. zmieniono nazwę na 7 Pułk Piechoty Ziemi Cieszyńskiej, 08.02.1919 r. ostatecznie na 10 Pułk Piechoty
  3. Pułk Ziemi Wadowickiej powstał z austriackiego 56 Pułku Piechoty.
  4. Pułk Piechoty Nr 8 sformowano na bazie austriackich pułków piechoty nr 13 i 113 oraz Batalionu Zapasowego 13 Pułku Piechoty z Ołomuńca. Oba pułki już w czasie powrotu z frontu były "spolonizowane".
  5. 1 Pułk Ziemi Jarosławskiej powstał z austriackich: 90 Pułku Piechoty i Batalionu Zapasowego 90 Pułku Piechoty.
  6. 57 Pułk Piechoty Ziemi Tarnowskiej powstał z austriackich: 57 Pułku Piechoty i Batalionu Zapasowego 57 Pułku Piechoty.
  7. Pułk Piechoty Ziemi Krakowskiej powstał na bazie austriackiego Batalionu Zapasowego 56 Pułku Piechoty.
  8. 20 Pułk Piechoty powstał z austriackich oddziałów: 20 Pułku Piechoty w Nowym Sączu, Batalionu Zapasowego 20 Pułku Piechoty w Tarnowie, 32 Pułku Obrony Krajowej w Nowym Sączu i Batalionu Zapasowego 32 Pułku Obrony Krajowej w Bochni.
  9. 2 Pułk Strzelców Podhalańskich powstał z austriackiego Batalionu Zapasowego 32 Pułku Obrony Krajowej w Bochni.
  10. Do 18 Pułku Strzelców włączono Batalion Zapasowy austriackiego 10 Pułku Piechoty, jako III batalion.
  11. 3 Pułk Strzelców Lwowskich w dniu 20.12.1918 r. został wcielony do 2 Pułku Strzelców Lwowskich, jako jego III batalion.
  12. 11 Pułk Piechoty powstał w styczniu 1919 r. z połączenia austriackiego 13 Batalionu Strzelców, Batalionu "Będzin" i Batalionu "Dąbrowa Górnicza".
  13. Formowane na terenie Okręgu Generalnego Poznań i Pomorze. Na froncie nie walczyły samodzielnie. Wcielone zostały jako uzupełnienie do poszczególnych dywizji.

Przypisy

  1. Podział pułków ze względu na sposób formowania pokazano na podstawie "Księgi chwały piechoty" s. 196-199
  2. Wojciech Zawadzki, Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 87.

Bibliografia

  • Spis byłych oddziałów wojskowych WP, Przegląd Historyczno-Wojskowy, Warszawa 2000, Nr 2 (183), s. 66-113,
  • Księga chwały piechoty: komitet redakcyjny pod przewodnictwem płk. dypl. Bolesława Prugara Ketlinga, Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona Warszawa 1992
  • Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.

Media użyte na tej stronie

Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Za sluzbe graniczna.jpg
(c) I, Poznaniak1975, CC BY 2.5

Odznaka "Za Służbę Graniczną", wzorowana na przedwojennej odznace KOP ... Translation: Polish » English

For službe graniczna.jpg

Medal "For Service Boundary", modeled on the prewar odznace KOP
Sztandar 4 Pułku Powstańców Śląskich.jpg
Autor: American1990, Licencja: CC BY 3.0
Sztandar 4 Pułku Powstańców Śląskich im. Króla Stefana Batorego