Puścizna Wielka

Puścizna Wielka – torfowisko w obrębie miejscowości Piekielnik w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, gminie Czarny Dunajec. Pod względem geograficznym jest to region Kotliny Nowotarskiej. Torfowisko znajduje się w zlewisku Morza Czarnego, płynące jego obrzeżami potoki Grónik i Borowy Potok są w dorzeczu Czarnej Orawy[1].

Po ustąpieniu lodowca cała Kotlina Orawsko-Nowotarska była wielkim rozlewiskiem młak i jezior, które stopniowo zamulane było niesionymi przez wodę osadami tworzącymi stożki napływowe, równocześnie też podlegało zarastaniu, w którym wielki udział miał mech torfowiec. Z jego obumarłych szczątków tworzył się torf. Zarastanie to zaczęło się około 10-11 tysięcy lat temu. Rocznie przybywa około 1 mm torfu. Torfowisko tworzy specyficzne warunki życia dla roślin. Charakteryzują się one bardzo kwaśnym odczynem, dużą wilgotnością i ubóstwem składników pokarmowych. W takich warunkach na torfowisku rozwijają się specyficzne, charakterystyczne dla torfowisk gatunki roślin[2]. Na torfowiskach Kotliny Nowotarskiej rosną rośliny charakterystyczne głównie dla niżu, w Karpatach natomiast bardzo rzadkie. Na Puściźnie Wielkiej stwierdzono występowanie m.in. takich gatunków, jak: bagnica torfowa, malina moroszka, modrzewnica pospolita, przygiełka biała, rosiczka długolistna, siedmiopalecznik błotny, turzyca bagienna, wełnianka delikatna, żurawina drobnoowocowa, sosna drzewokosa[3]. Licznie występują tu motyle, m.in. paź królowej, szlaczkoń torfowiec i rzadki perłowiec błotny, rusałki, bielinki, modraszki oraz cytrynki i zorzynki. Puścizna Wielka jest jedynym znanym miejscem występowania czerwca, owada żerującego na wełniance i turzycach. Bardzo licznie występują ważki, opisano ich tutaj co najmniej 35 gatunków. W dolach potorfowych występuje żaba jeziorkowa i żaba wodna. Dość często spotyka się ropuchę zieloną i ropuchę szarą. Planuje się utworzenie na Kotlinie Nowotarskiej specjalnych obszarów ochrony pod nazwą „Torfowiska Orawsko-Nowotarskie”. Mają one objąć obszar 8255,62 ha[4].

Puścizna Wielka to torfowisko wysokie. Ma powierzchnię 482 ha i jest największym torfowiskiem Kotliny Nowotarskiej. Torf zaczęto w niej eksploatować od połowy IX wieku, od lat 50. XX wieku eksploatuje się go na skalę przemysłową. Jego zapasy szacowane są na 13,4 miliona m. Grubość pokładów torfu wynosi 2,6-6,2 m, w tym 0,3 m stanowi nadkład (górna warstwa gleby). W celu umożliwienia wjazdu maszyn na torfowisko dokonano obniżenia poziomu jego wód gruntowych za pomocą systemu głębokich rowów odprowadzających wodę. W 1995 r. zmniejszono powierzchnię wydobywania torfu do 13,3 ha i zastosowano nową metodę wydobycia, która jak najmniej ingeruje w środowisko naturalne. Do 2004 roku torf eksploatowało Przedsiębiorstwo Produkcji Leśnej Las[5]. Od 2004 roku działa tutaj Zakład Produkcji Torfowej Bór za Lasem, jako jedyny mający koncesję na wydobywanie torfu na Kotlinie Nowotarskiej, a Puścizna Wielka jest jedynym miejscem w tym regionie, gdzie torf ten można eksploatować. Planowane jest wydobycie zaledwie 1,6% udokumentowanych zasobów torfu. Wywozi się torf za pomocą kolei wąskotorowej o długości ok. 3 km[4][5].

Przypisy

  1. ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna. [dostęp 2015-04-01].
  2. ↑ Torfowiska na Orawie i Podhalu. [dostęp 2017-03-23].
  3. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  4. ↑ a b „Bór za Lasem”. Zakład Produkcji torfu. [dostęp 2017-03-24].
  5. ↑ a b Piotr Skucha. Kolej torfowa Z.P.T. „Bór za Lasem”. „Świat Kolei”. 10/2016. s. 38-42.