Publiczny system wypożyczania rowerów
Publiczny system wypożyczania rowerów (ang. bike-sharing, bike-sharing system[1][2]) – system samoobsługowych wypożyczalni rowerów publicznych w miastach[2], zlokalizowany głównie w centrach miast, pozwalający wypożyczyć rower na określony czas bezobsługowo[3]. W najnowszych systemach wypożyczenie odbywa się najczęściej z użyciem aplikacji mobilnej a płatność odbywa się automatycznie z doładowanych kredytów lub podpiętej karty płatniczej[3].
Stosowany jest zwykle w dużych aglomeracjach miejskich do poruszania się na bliskie odległości. Promowany w miastach dla zmniejszenia zatorów w ulicznym ruchu samochodowym, ograniczania emisji spalin i poprawy zdrowia mieszkańców. Eliminuje niektóre wady roweru prywatnego, np. narażenie na kradzież i wysokie koszty zakupu oraz użytkowania[2].
Historia
Stacje z obsługą
Obsługowa wypożyczalnia rowerów, tradycyjna wypożyczalnia rowerów lub generacja zero – to najstarszy model wypożyczalnie gdzie lokalizacje lub stacje nie są zautomatyzowane, a są prowadzone przez pracowników lub wolontariuszy. W Polsce tego typu wypożyczalnie funkcjonują w rejonach turystycznych. Swoją sieć wypożyczalni w 5 miastach polski prowadzi sieć sklepów sportowych Decathlon[4].
Wypożyczalnie bezobsługowe, bezpłatne
Pierwsza generacja – system „Witte Fietsen” – pierwszą ideę bezobsługowych wypożyczalni rowerowych wprowadził Luud Schimmelpennink w Amsterdamie w 1965 roku pod nazwą White Bicycle Plan[5], gdzie razem ze znajomymi zebrali 50 rowerów, pomalowali je na biało i rozstawili w mieście, do darmowego użytkowania[5]. Większość rowerów została skradziona[6].
Wypożyczalnie bezobsługowe na kaucje
Druga generacja – system opracowany przez Mortena Sadolina i Ole Wessunga z Kopenhagi po tym, jak obaj zostali ofiarami kradzieży rowerów pewnej nocy w 1989 roku. Opracowany przez nich system zakładał darmowe wypożyczanie rowerów z depozytem w postaci monet, które wykorzystuje się do odblokowania rowerów analogicznie do odblokowywania wózków sklepowych[7].
Pierwsze systemy z depozytami zostały uruchomione w 1991 roku w Farsø i Grenå w Danii[7] oraz w 1993 roku w Nakskov w Danii z 26 rowerami i 4 stacjami[7]. W 1995 roku pierwszy duży program z 800 rowerami generacji został uruchomiony w Kopenhadze jako Bycyklen[8]. System został następnie wprowadzony w Helsinkach (2000-2010) i Wiedniu w (2002) oraz w Aarhus (2003)[7].
Wypożyczalnie automatyczne na kartę
Trzecia generacja składają się z rowerów, które można wypożyczyć z automatycznych stacji dokujących; Można je wypożyczyć na jednej i zwrócić na innej stacji należącej do tego samego systemu. Stacje dokujące to specjalne stojaki rowerowe, które blokują rower i zwalniają go tylko za pomocą sterowania komputerowego. Osoby zarejestrowane w programie identyfikują się za pomocą karty członkowskiej w dowolnym z hubów[7].
System ten został opracowany jako Public Velo przez Hellmuta Slachtę i Paula Brandstättera w latach 1990-1992, a po raz pierwszy wdrożony w 1996 roku przez Uniwersytet Portsmouth i Radę Miasta Portsmouth pod nazwą Bikeabout. Do korzystania z systemu potrzeba była karta magnetyczną używaną. 6 czerwca 1998 roku podobny system wprowadzono w Rennes pod nazwą LE vélo STAR. Była to sieć miejska z 200 rowerami, 25 stacjami i elektroniczną identyfikacją rowerów[7].
Poza Europą system tego typu zaczęły się pojawiać w 2008 roku na początek w Brazylii, Chile, Chinach, Nowej Zelandii, Korei Południowej, Tajwanie i każdy z nich był pierwszym programem wypożyczania rowerów trzeciej generacji w tych krajach[7].
Wypożyczalnie bez stacji dokujących
Znany jako czwarta generacja lub piąta generacja systemy wynajmu rowerów; Elementarnym założeniem systemu jest rower z blokadą, która jest zwykle zintegrowany z ramą i jej zapięcie nie wymaga stacji dokującej. W przypadku czwartej generacji dostępne są stacje dokujące, ale nie jest wymagane pozostawienie roweru na tej stacji i możemy z użyciem zawartej blokady pozostawić rower w dowolnym miejscu. W przypadku systemu piątej generacji stacje mają charakter wirtualny i są to raczej miejsca, w których systemy są rozlokowywane przez operatora.
System ten został następnie opracowany przez Deutsche Bahn w 1998 roku w celu włączenia cyfrowych kodów uwierzytelniających (które się zmieniają) do automatycznego blokowania i odblokowywania rowerów. Deutsche Bahn uruchomiła system pod nazwą Call a Bike w 2000 roku, umożliwiając użytkownikom odblokowanie roweru za pomocą wiadomości SMS lub połączenia telefonicznego, a ostatnio za pomocą aplikacji[9].
Rozwój technologiczny telefonów i systemów GPS utorował drogę do dużego wzrostu tego typu systemów udostępniania rowerów "bez stacji dokującej". Chińskie firmy Ofo i Mobike stały się pionierami wdrażania systemów bez stacji dokujących. Ofo wystartowało swój system w Pekinie w 2015, a Mobike w Szanghaju w 2016. W Polsce pierwszy tego typu system został uruchomiony w Krakowie w 2016 roku (Wavelo) a w Warszawie w 2017 (Acro-bike)[10].
W grudnia 2016 r. około 1000 miast na całym świecie posiada program rowerów publicznych[11]. W 2021 na świecie istniało blisko 2000 systemów rowerów publicznych[12] oferując blisko 10 mln rowerów[13]. Najbardziej dynamiczny wzrost nastąpił w 2017 roku, gdy otwarto 581 systemów przy 50 zamkniętych[12].
Najwięcej systemów zlokalizowanych jest w Chinach[12] a zarazem tam znajdują się największe, które osiągają liczbę 90 000 dostępnych rowerów[14].
Rowery publiczne w Polsce
W Polsce pierwsza wypożyczalnia rowerów powstała w Krakowie w 2008 roku[15]. Kolejna otwarta rok później w Szczecinku[16].
Większość systemów funkcjonuje w okresie wiosenno-zimowym. Wyjątek stanowi Wrocław, gdzie system funkcjonuje cały rok[17]. Większość systemów posiada okres bezpłatnego wypożyczenia, który najczęściej wynosi 20 min. Cena za godzinę wypożyczenia w większości wynosiła od 1 do 3 PLN. Wyjątek stanowią Szamotuły, gdzie system jest całkowicie bezpłatny oraz Duszniki Zdrój, gdzie wypożyczane są rowery elektryczne[17].
Statystyki
Zgodnie z listą systemów rowerów publicznych w Polsce w 2021 roku było 75 systemów wypożyczalni należących do 8 różnych operatorów obsługujących 21659 rowerów[18]; 18 systemów zostało zamkniętych; Największą liczbą systemów w Polsce prowadzi niemiecka firma Nextbike (37 systemów posiadających 16188 rowerów ) a następny w kolejności jest Roovee (25 systemów obsługujących 1910 rowerów); Na uwagę zasługuje także freebike, który ma tylko 4 systemy ale w nich aż 2680 rowerów[18]. Największą liczbę stacji ma warszawski system Veturilo ( blisko 400) oraz zaraz największą liczbę dostępnych rowerów (prawie 5800). Wśród 71 systemów 2 mają charakter aglomeracyjny (aglomeracja lubelska, aglomeracja białostocka) a jeden wojewódzki (województwo łódzkie), natomiast 6 systemów na terenie Metropolii Górnośląsko-Zagłębiowskiej operowanych przez Nextbike funkcjonują jako połączona sieć. Pod względem rozwoju systemów Polska zajmowała w 2021 roku piąte miejsce w Europie[12].
Najwięcej procentowo w 2020 mieszkańców zapisanych w systemie miały Szamotuły ( 66%)[17]; Największą liczbę rowerów na mieszkańca miał system w Ustroniu (230 mieszkańców na jeden rower) a największe zagęszczenie stacji Chorzów[17].
Statystyki wypożyczeń
Statystyki systemów rowerów miejskich w Polsce 2015[19]:
Przypisy
- ↑ bike-sharing. Diki.pl. [dostęp 2017-08-11].
- ↑ a b c Słownik pojęć Strategii Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku). W: Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej [on-line]. mib.gov.pl. s. 3. [dostęp 2017-03-21].
- ↑ a b Feng Chen i inni, FIFTH GENERATION OF BIKE-SHARING SYSTEMS – EXAMPLES OF POLAND AND CHINA, „Scientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport”, 99, 2018, s. 5–13, DOI: 10.20858/sjsutst.2018.99.1 [dostęp 2022-01-05] .
- ↑ Decathlon Rent , Wypożyczalnia rowerów Decathlon Rent, Decathlon Rent [dostęp 2022-01-05] (ang.).
- ↑ a b Janet Larsen , Bike-Sharing Programs Hit the Streets in Over 500 Cities Worldwide, Earth Policy Institute, 25 kwietnia 2013 [dostęp 2015-06-29] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-29] .
- ↑ Feng Chen i inni, FIFTH GENERATION OF BIKE-SHARING SYSTEMS – EXAMPLES OF POLAND AND CHINA, „Scientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport”, 99, 2018, s. 5–13, DOI: 10.20858/sjsutst.2018.99.1 [dostęp 2022-01-05] .
- ↑ a b c d e f g Paul DeMaio , Bike-sharing: History, Impacts, Models of Provision, and Future, „Journal of Public Transportation”, 12 (4), 2009, s. 41–56, DOI: 10.5038/2375-0901.12.4.3, ISSN 1077-291X [dostęp 2022-01-05] .
- ↑ Europe develops crush on bicycling. The Hawk Eye. [dostęp 2020-10-11].
- ↑ Tobias Gorges , Fahrradstationen und Fahrradverleih in Bayernmit mit Vertiefung für Call a Bike in München, ISBN 978-3-640-09218-5 [dostęp 2022-01-05] (niem.).
- ↑ Feng Chen i inni, FIFTH GENERATION OF BIKE-SHARING SYSTEMS – EXAMPLES OF POLAND AND CHINA, „Scientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport”, 99, 2018, s. 5–13, DOI: 10.20858/sjsutst.2018.99.1 [dostęp 2022-01-05] .
- ↑ Will helmet law kill Seattle's new bike-share program? (ang.). The Seattle Times, 2016-12-19. [dostęp 2020-07-14].
- ↑ a b c d The Meddin Bike-sharing World Map Mid-2021 Report, październik 2021 .
- ↑ The Meddin Bike-sharing World Map, bikesharingworldmap.com [dostęp 2022-01-05] (ang.).
- ↑ Changes in Urban Mobility Related to the Public BikeSystem with Regard to Weather Conditions and StatutoryRetail Restrictions, Marta Borowska-Stefańska i inni, 2021 .
- ↑ Angelika Łastowska , Analiza funkcjonowania wypożyczalni rowerów miejskich w Krakowie, Zofia Bryniarska, 2015 .
- ↑ Redakcja, Szczecinek - wypożyczalnia rowerów już działa, Głos Koszaliński, 23 lipca 2009 [dostęp 2022-01-05] (pol.).
- ↑ a b c d Ranking systemów rowerów miejskich 2020 - CentrumRowerowe.pl, CentrumRowerowe [dostęp 2022-01-05] (pol.).
- ↑ a b Strefa Danych Q3, Mobilne Mobilne, 12 września 2021 [dostęp 2022-01-05] (pol.).
- ↑ Rowery miejskie nie wszędzie "chwyciły". Nawet Warszawa powinna poprawić statystyki - Gospodarka komunalna, www.portalsamorzadowy.pl [dostęp 2018-06-13] (pol.).
Media użyte na tej stronie
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Stacja Bydgoskiego Roweru Aglomeracyjnego na Starym Rynku w Bydgoszczy
Autor: Therud, Licencja: CC BY-SA 4.0
City by bike - stacja Plac Sejmu Śląskiego
(c) I, Marcbel, CC BY 2.5
Public bike sharing station (Bicing) in Hospital del Mar, Barceloneta District (Barcelona, Catalonia).
Autor: Stimoroll, Licencja: CC BY-SA 4.0
cennik wypożyczenia rowerów Sosnowieckiego Roweru Miejskiego
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kraków - stacja rowerów publicznych Wavelo przy ul. Młyńskiej
Autor: Krzysztof Popławski, Licencja: CC BY-SA 4.0
stacja roweru miejskiego w Parku Środula w Sosnowcu
Autor: Wei Wang, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bicigratis是墨西哥城的一家公共自行车服务提供商,截至2020年7月,其在墨西哥城设有22个服务点,覆盖米格尔·伊达尔戈区、库奥赫特莫克区及科瑶坎区3个区域。
Autor: Tomasz Kuran (meteor2017), Licencja: CC BY-SA 3.0
Stacja dokująca RoweRes w Rzeszowie