Publiusz Klodiusz Pulcher

Publiusz Klodiusz Pulcher (Publius Clodius Pulcher) urodzony jako Publiusz Klaudiusz Pulcher (Publius Claudius Pulcher) (ur. ok. 92 p.n.e., zm. 18 stycznia 52 p.n.e.) – polityk rzymski, przywódca ruchów plebejskich.

Życiorys

Pochodził z jednego z najznakomitszych patrycjuszowskich rodów rzymskich. Syn Appiusza Klaudiusza Pulchra konsula w 79 p.n.e. oraz Cecylii Meteli. Mąż Fulwii a ojciec Klaudii Pulchry, pierwszej żony późniejszego cesarza Augusta.

Początki kariery

Od początku kariery cechowało go wichrzycielstwo. Udział w Trzeciej Wojnie z Mitrydatesem pod dowództwem szwagra Lucjusza Licyniusza Lukullusa zakończył w 68 p.n.e. wznieceniem buntu. Mianowany przez innego szwagra, Kwintusa Marcjusza Reksa dowódcą jego floty został schwytany przez piratów. Po uwolnieniu udał się do Syrii, gdzie o mało co nie zginął w wywołanych przez siebie zamieszkach. Po powrocie do Rzymu, w 64 p.n.e. był oskarżycielem Katyliny w procesie o zdzierstwa, ale przekupiony przez niego postarał się o uniewinnienie. W okresie spisku Katyliny wspierał Cycerona.

Skandal z misteriami Dobrej Bogini

Do zerwania z Cyceronem doszło wskutek afery w czasie misteriów ku czci Dobrej Bogini (Bona Dea), bogini płodności i obfitości, szczególnie czczonej przez kobiety rzymskie. W grudniu 62 p.n.e. Klodiusz, który był młody, nie miał jeszcze zarostu, w kobiecym przebraniu wszedł do domu Cezara, ówczesnego najwyższego kapłana (pontifex maximus), gdzie odbywały się właśnie doroczne misteria ku czci Dobrej Bogini (Bona Dea), i gdzie w tym czasie wstęp mężczyzn był zabroniony. Celem tej wizyty miała być schadzka z Pompeją Sullą, żoną Cezara. Odkryty przez Aurelię, matkę Cezara, ledwo zdołał uciec wyprowadzony przez niewolnicę^[1]. Wywołały te zajścia wielki skandal. Klodiusz został potem postawiony przed sądem, ale uniknął odpowiedzialności przekupując sędziów. Gwałtowne ataki Cycerona, wygłaszane przy tej okazji, były przyczyną trwałej nienawiści Klodiusza do mówcy.

Przejście do stanu plebejskiego

W 61 p.n.e. był kwestorem na Sycylii. Po powrocie przeprowadził przejście ze stanu patrycjuszowskiego do plebejskiego, dając się w 59 p.n.e. adoptować niejakiemu Publiuszowi Fontejuszowi. Używał odtąd plebejskiej formy swego nazwiska Klodiusz a nie Klaudiusz. Podobnie uczyniła jego siostra Klodia (występująca pod imieniem Lesbia w miłosnych wierszach Katullusa). Przejście do stanu plebejskiego umożliwiło mu wybór na trybuna ludowego, urząd niedostępny dla patrycjuszy. 10 grudnia 59 p.n.e. rozpoczął urzędowanie. Przeprowadził szereg praw obliczonych na zdobycie popularności wśród plebsu.

Ruch społeczny plebsu w okresie trybunatu Klodiusza

Jako trybun ludu Klodiusz stanął na czele niższych warstw społecznych i działał zgodnie z ich interesami. Jednym z podstawowych dążeń było zwiększenie zasięgu rozdawnictw zbożowych. Klodiusz przeprowadził ustawę wprowadzającą darmowe rozdawnictwo zboża zamiast zakupu po obniżonych cenach. Na czele powołanej komisji do rozdawnictwa zboża o szerokich uprawnieniach stanął Sekstiusz Klodiusz, wyzwoleniec Klodiusza. Ustawa przyniosła Klodiuszowi niezwykłą popularność i poparcie biedoty. Innym dążeniem było uzyskanie większego wpływu na rządy poprzez wzmocnienie komicjów. Uzyskano to poprzez ustawę wprowadzającą zakaz odczytywania znaków wróżebnych w dni obradowania komicjów. Deklarowanie takich dni jako niepomyślnych było sposobem blokowania przez urzędników podejmowania przez komicja uchwał. Ustawa usprawniła działania zgromadzeń i stworzyła z nich przeciwwagę dla senatu. Trzecią ustawą Klodiusz ponownie wprowadził możliwość działania kolegiów, swego rodzaju klubów politycznych. Była to próba ujęcia działań plebsu w ramy organizacyjne z głównym zadaniem pokierowania działalnością zgromadzeń ludowych, komicjów. Przeprowadził też ustawę, na mocy której Cyceron musiał pójść na wygnanie za skazanie na śmierć katylinarczyków. Majątek Cycerona został skonfiskowany a jego dom na Palatynie spalony. Klodiusz utworzył uzbrojone oddziały oddanych mu ludzi z najniższych warstw. Dzięki temu i udzielanemu mu poparciu na komicjach zdołał praktycznie zawładnąć Rzymem.

Zmierzch wpływów Klodiusza

Sytuacja wytworzona w 58 p.n.e. doprowadziła do konsolidacji rzymskich warstw wyższych. Zacieśniła się współpraca senatu, ekwitów a także triumwirów Pompejusza i Cezara. Przeciwko oddziałom Klaudiusza utworzono dobrze uzbrojone oddziały pozostające na usługach nobilów, a kierowane przez trybuna 57 p.n.e. Tytusa Anniusza Milona. Gdy w 57 p.n.e. zaproponowano odwołanie Cycerona z wygnania Klodiusz próbował zablokować przyjęcie tej uchwały, ale jego wysiłki zniweczył Milon, którego uzbrojone bandy rozproszyły zwolenników Klodiusza. W 56 p.n.e. Klodiusz jako edyl kurulny oskarżał Milona o używanie przemocy w życiu publicznym i utrzymywanie uzbrojonych band. W czasie postępowania sądowego dochodziło do licznych zamieszek i sprawa ostatecznie upadła. W 53 p.n.e., gdy Milon kandydował na konsula, a Klodiusz na pretora na ulicach Rzymu dochodziło do częstych utarczek uzbrojonych band obu rywali. W czasie przypadkowego spotkania pod Rzymem, niedaleko Bovillae Klodiusz zginął w bójce z orszakiem Milona 18 stycznia 52 p.n.e. Od stosu pogrzebowego Klodiusza spłonęła kuria, miejsce posiedzeń senatu potraktowana przez jego zwolenników jako stos ofiarny. Wybuchłe rozruchy stłumił Pompejusz, wybrany na konsula bez kolegi (sine collega), który doprowadził do wygnania z jednej strony Milona, a z drugiej przywódców plebsu, sprawców rozruchów.

Przypisy

Zobacz też

• Klaudiusz Pulcher

• Lista trybunów ludowych republiki rzymskiej

Bibliografia

• T. Łoposzko, Trybunat Publiusza Klodiusza w świetle źródeł i historiografii, Warszawa 1974
• P. Moreau, Clodiana religio. Un procès politique en 61 av. J.-C., Paris 1982
• W.J. Tatum, The Patrician Tribune. Publius Clodius Pulcher, Chapel Hill 1999
• L. Fezzi, Il tribuno Clodio, Roma-Bari 2008