Zamach stanu

Zamach stanu
KK z 1997
Ciężar gatunkowy

zbrodnia

Przepis

art. 128 § 1 k.k.

Kara

pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3

Strona podmiotowa

umyślna w zamiarze bezpośrednim kierunkowym

Odpowiedzialność od 15. roku życia

nie

Typ kwalifikowany

nie

Typ uprzywilejowany

nie

Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych

Zamach stanu, także: przewrót, pucz (niem. Putsch, hiszp. golpe de estado, fr. coup d’État) – niezgodne z porządkiem konstytucyjnym, często z użyciem siły (zbrojny zamach stanu), przejęcie władzy politycznej w państwie przez jednostkę lub grupę osób[1]. Jest pogwałceniem normalnego toku życia politycznego i porządku instytucjonalnego.

Charakterystyka

Zamachy stanu są w większości organizowane przez wysokich rangą wojskowych, w wyniku czego siły zbrojne stają się głównym aktorem wydarzeń. We współczesnych państwach nie można skutecznie przeprowadzić zamachu stanu bez udziału lub przynajmniej życzliwej neutralności wojska.

Uczestnicy zamachu stanu zmierzają przede wszystkim do opanowania środków łączności, radia, telewizji, węzłów komunikacyjnych oraz siedzib organów władzy. Szybkość działania i zaskoczenie w wielu przypadkach decydują o powodzeniu zamachu stanu.

Zamachowi stanu mogą towarzyszyć wystąpienia społeczne.

Zamach stanu a rewolucja

Od rewolucji różni się tym, że:

  • przeprowadzają go osoby, które już w pewien sposób należały do istniejącej elity władzy, podczas gdy rewolucja jest organizowana przez ludzi spoza układu władzy;
  • nie zmierza do urzeczywistnienia nowego ustroju politycznego, ma na celu jedynie usunięcie ludzi sprawujących rządy[2].

Obecni szefowie państw i rządów, którzy zdobyli władzę w wyniku zamachu stanu

KrajUrządOsobaData
 Gwinea RównikowaPrezydentTeodoro Obiang Nguema Mbasogo3 sierpnia 1979
 UgandaPrezydentYoweri Museveni29 stycznia 1986
 KongoPrezydentDenis Sassou-Nguesso25 października 1997
 FidżiPremierFrank Bainimarama5 grudnia 2006
 TajlandiaPremierPrayuth Chan-ocha22 maja 2014
 ZimbabwePrezydentEmmerson Mnangagwa24 listopada 2017
 SudanPrzewodniczący Tymczasowej Rady SuwerennejAbd al-Fattah Abd er-Rahman Burhan12 kwietnia 2019
 MjanmaPrzewodniczący Rady Administracji Państwowej (od II 2021)
Premier (od VIII 2021)
Min Aung Hlaing1 lutego 2021
 Malip.o. PrezydentaAssimi Goita25 maja 2021
 GwineaPrzewodniczący Narodowego Komitetu Pojednania i Rozwoju (od IX 2021)
p.o. Prezydenta (od X 2021)
Mamady Doumbouya5 września 2021
 Burkina FasoPrzewodniczący Patriotycznego Ruchu na rzecz Ochrony i OdbudowyIbrahim Traore30 września 2022

Zamach stanu w polskim Kodeksie karnym

Problematykę zamachu stanu regulują art. 128 § 1 i 2 Kodeksu karnego. W art. 128 § 3 k.k. opisano przestępstwo pokrewne zamachowi stanu, mianowicie wywieranie wpływu przemocą lub groźbą bezprawną na czynności urzędowe konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 128.
§ 1. Kto, w celu usunięcia przemocą konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Kto przemocą lub groźbą bezprawną wywiera wpływ na czynności urzędowe konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Przypisy

  1. Na podstawie: Słownik polityki, pod redakcją Marka Bankowicza, Wiedza Powszechna, Warszawa 1996.
  2. Towarzyszą temu niekiedy przekształcenia o charakterze politycznym i prawnym, niezmieniające jednak panującego systemu politycznego.

Bibliografia

  • Słownik polityki, pod redakcją Marka Bankowicza, Wiedza Powszechna, Warszawa 1996.

Media użyte na tej stronie

Flag of Fiji.svg
Autor: unknown, Licencja: CC0
Flag of Thailand.svg
The national flag of Kingdom of Thailand since September 2017; there are total of 3 colours:
  • Red represents the blood spilt to protect Thailand’s independence and often more simply described as representing the nation.
  • White represents the religion of Buddhism, the predominant religion of the nation
  • Blue represents the monarchy of the nation, which is recognised as the centre of Thai hearts.