Pueblo

Kiva w pueblo Nambé, Nowy Meksyk (luty 2012)

Pueblo – grupa plemion indiańskich Arizony i Nowego Meksyku. Wchodzi w skład południowo-zachodniego kręgu kulturowego Indian północnoamerykańskich. Ich nazwa wywodzi się z języka hiszpańskiego, w którym oznacza wioskę – ze względu na specyficzne osadnictwo stanowiące znak rozpoznawczy Indian Pueblo.

Struktura społeczna

Struktura społeczna ma charakter poziomy, o niewielkiej stratyfikacji. Nie wykształciła się klasa sprawująca władzę, a wódz pełnił funkcję raczej mediatora i konsultanta. Tzw. "sankcja z boku" powodowała, że w okresie stabilności ich kultury, przed spustoszeniami uczynionymi przez białych Amerykanów, popełniano bardzo niewiele przestępstw, gdyż każdy członek plemienia bał się utraty twarzy w oczach współplemieńców. Cechowała ich bardzo silna pozycja społeczna kobiety, matrylokalność i matrylinearność, także wysoki stopień akceptacji dla homoseksualistów, a także "apolliński" umiar i dystans (jak to określiła Ruth Benedict) oraz pokojowe nastawienie do świata. Nazwa jednego z plemion, Hopi, oznacza miłujących pokój.

W latach 1909–1913 w ramach stypendium badawczego w Somerville College w Oksfordzie, antropolożka Barbara Freire-Marreco badała Samorządy Indian Pueblo pod administracją hiszpańską i amerykańską. Uczestniczyła w obozie namiotowym badaczy ze School of American Archaeology w El Rito de los Frijoles. Nauczyła się języka tewa, by porozumiewać się z miejscowymi[1]. Zebrane w latach 1910–1913 materiały na temat ludności Pueblo[2] opublikowano w 1916 w Ethnobotany of the Tewa Indians[3].

Gospodarka

Gospodarka Indian Pueblo opierała się zawsze na rolnictwie i hodowli.

Nie hodowali jednak zbyt wiele zwierząt – głównie indyki, w późniejszym okresie muły. Brakowi potrzeby chowu zwierząt zawdzięczamy m.in. dzikie mustangi – Indianie Pueblo po jednym z powstań wypuścili całe stada hiszpańskich koni na prerię.

Na tle innych plemion Ameryki Północnej ich gospodarkę wyróżniał bardzo wspólnotowy charakter – właściwy ludom Mezoameryki. Ziemia należała do wioski a poszczególne rodziny dostawały prawo do jej użytkowania w określonym czasie – przejęcie ziemi przez kolejne pokolenie wymagało uzgodnień z współmieszkańcami wioski. Pastwiska jak i miejsca zadrzewione, skąd pozyskiwano budulec były własnością całej wioski, a ich użytkowanie wymagało każdorazowej zgody współmieszkańców.

Część ziemi uprawiana była na potrzeby wioski wspólnie – plony nierzadko rozdzielano między tych, którym nie powiodła się uprawa i wśród ubogich. Ciężkie prace często wykonywane były przez całą wioskę na poletkach kolejnych rodzin, a prace "pożyczano" na zasadzie "ty dziś popracujesz u mnie, ja jutro u ciebie".

W latach silnej walki z ideologiami socjalistycznymi Indian Pueblo na siłę zmuszano do podziału ich ziemi na działki i do zaniechania wspólnotowego życia, kojarząc ich system społeczny z socjalistycznym. Jednak starania te niezbyt powiodły się i dziś wśród Indian Pueblo nadal spotyka się przykłady tradycyjnej gospodarki plemiennej.

Stosunki z innymi ludami

Od czasu, gdy na sąsiednie tereny przybyli Apacze (ok. XV/XVI wieku), spokojni Pueblo byli nieustannie nękani ich najazdami rabunkowymi. By się przed nimi chronić – często szli na układy z Hiszpanami, potem Meksykanami i Amerykanami.

Antropolog Alfred Kroeber zaobserwował, że w czasie II wojny światowej wykazywali oni niezwykłe wprost zainteresowanie wszystkim, co się działo na świecie. Każdego przejezdnego pytali, co słychać na frontach Europy i Pacyfiku i na podstawie ich relacji byli na bieżąco z wydarzeniami i postaciami tej wojny.

Osadnictwo

Nazwą pueblo określa się również wieś bądź osadę charakterystyczną dla tych plemion. Żyją w osadach wtopionych w skalisto-pustynny krajobraz Nowego Meksyku. Tradycyjne domy budują z kamienia, belek oraz niewypalanej prostokątnej cegły adobe zrobionej z suszonej na słońcu gliny zmieszanej ze słomą i plewami. Wznoszone są tarasowo a na wyższe piętra i na dachy, które są płaskie, wchodzi się po drabinach.

W centrum wioski zwykle znajduje się miejsce kultu, zwane kiva.

Plemiona Pueblo

W skład grupy Pueblo wchodzą plemiona:

Liczebność

Według danych U.S. Census Bureau, podczas spisu powszechnego w 2000 roku 59 533 obywateli USA zadeklarowało, że ma pochodzenie wyłącznie Pueblo, zaś 74 085 oświadczyło, że ma pochodzenie wyłącznie lub między innymi Pueblo.

Przypisy

  1. Frances Larson, Pionierki. Maria Czaplicka i nieznane bohaterki antropologii, wyd. 1, Kraków: Znak Litera Nova, 2021, ISBN 978-83-240-3739-1, OCLC 1260329640 [dostęp 2022-01-16].
  2. Claire Warrior, A Small Collection from New Mexico and Arizona. Barbara Freire-Marreco in the Southwestern United States, 1910–13, „Journal of Museum Ethnography” (15), 2003, s. 115–130, JSTOR40793717 [dostęp 2021-05-13].
  3. Barbara Freire-Marreco, england.prm.ox.ac.uk [dostęp 2021-05-13].

Wybrana bibliografia

  • A. Kroeber, Funkcjonowanie instytucji klanu w plemieniu Zuni, [w:] idem, Istota kultury, przeł. P. Sztompka, Warszawa 1989.
  • A. Kroeber, Przemiany kultury Zuni, [w:] idem, Istota kultury, s. 540-545.
  • R. Benedict, Wzory kultury, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1966, s. 126-208.

Media użyte na tej stronie

The Kiva at Nambe Pueblo NM.jpg
Autor: John Phelan, Licencja: CC BY 3.0
The Kiva at Nambé Pueblo New Mexico
US-NationalParkService-ShadedLogo.svg

To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego na listę Narodowego Rejestru Miejsc Historycznych w Stanach Zjednoczonych pod numerem 74001208.