Puffinus

Puffinus[1]
Brisson, 1760[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – burzyk północny (P. puffinus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

rurkonose

Rodzina

burzykowate

Rodzaj

Puffinus

Typ nomenklatoryczny

Procellaria puffinus Brünnich, 1764

Synonimy
Gatunki

zobacz opis w tekście

Puffinus – rodzaj ptaka z rodziny burzykowatych (Procellariidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na wszystkich oceanach świata[12][13][14].

Morfologia

Długość ciała 25–40 cm, rozpiętość skrzydeł 58–93 cm; masa ciała 82–575 g[13][14].

Systematyka

Etymologia

  • Puffinus: angielskie nazwy Puffing (około 1502 roku) lub Puffin (około 1508), początkowo stosowane do tuszy z pisklęcia burzyka, przysmaku angielskiego stołu do końca XVIII wieku. Przez zamieszanie i skojarzenia nazwę tę stopniowo zaczęto stosować również na określenie maskonura, aż stała się nazwą tego gatunku w drugiej połowie XIX wieku, ale w ornitologii zachowano ją jako ogólną nazwę dla burzyków[15].
  • Nectris: gr. νηκτρις nēktris „pływak”, od νεω neō „pływać”[15]. Gatunek typowy: Procellaria puffinus Brünnich, 1764.
  • Thyellas: gr. θυελλα thuella „huragan, burza”, od θυω thuō „wściekać się”[15]. Nowa nazwa dla Puffinus Brisson, 1760.
  • Rhipornis: gr. ῥιπη rhipē „szybki lot, gwałtowny ruch”, od ῥιπτω rhiptō „rzucać się”; ορνις ornis, ορνιθος ornithos „ptak”[15]. Nowa nazwa dla Puffinus Brisson, 1760.
  • Cymotomus: gr. κυμοτομος kumotomos „rozbijający fale”, od κυμα kuma „fale”; τομος tomos „tnący”, od τεμνω temnō „ciąć”[15]. Gatunek typowy: Procellaria puffinus Brünnich, 1764.
  • Zalias: gr. ζαλη zalē „burza, nawałnica”[15]. Nowa nazwa dla Thyellas Gloger, 1827.
  • Reinholdia: epitet gatunkowy Puffinus reinholdi Mathews, 1912[a]; Johann Reinhold Forster (1729–1798), niemiecki przyrodnik podczas drugiej wyprawy Cooka[15]. Gatunek typowy: Puffinus reinholdi Mathews, 1912 (= Procellaria gavia J.R. Forster, 1844).
  • Alphapuffinus: gr. αλφα alpha „pierwszy”; rodzaj Puffinus Brisson, 1760[15]. Gatunek typowy: Puffinus assimilis Gould, 1838.
  • Microzalias: gr. μικρος mikros „mały”; rodzaj Zalias Heine & Reichenow, 1890[15]. Gatunek typowy: Puffinus nativitatis Streets, 1877.
  • Cinathisma: gr. κιναθισμα kinathisma, κιναθισματος kinathismatos „szelest skrzydeł”, od κινεω kineō „ruszać”[15]. Gatunek typowy: Cinathisma cyanoleuca Hull, 1916 (= Reinholdia reinholdi byroni Mathews, 1912 (= Procellaria gavia J.R. Forster, 1844)).

Podział systematyczny

Takson ten jest polifiletyczny, dlatego część gatunków (pacifus, bulleri, griseus, tenuirostris, creatopus, carneipes i gravis) jest umieszczona w odrębnym rodzaju Ardenna[16][17]. Do rodzaju należą następujące gatunki[18]:

  • Puffinus nativitatis Streets, 1877 – burzyk brunatny
  • Puffinus subalaris Ridgway, 1897 – burzyk galapagoski – takson wyodrębniony ostatnio z P. lherminieri[19][20]
  • Puffinus gavia (J.R. Forster, 1844) – burzyk nowozelandzki
  • Puffinus huttoni Mathews, 1912 – burzyk wędrowny
  • Puffinus opisthomelas Coues, 1864 – burzyk kalifornijski
  • Puffinus bryani Pyle, A. Welch & R.C. Fleischer, 2011 – burzyk siodłaty
  • Puffinus bannermani Mathews & Iredale, 1915 – burzyk boniński
  • Puffinus myrtae Bourne, 1959 – burzyk polinezyjski – takson wyodrębniony ostatnio z P. auricularis[19][21][20]
  • Puffinus newelli Henshaw, 1900 – burzyk hawajski – takson wyodrębniony ostatnio z P. auricularis[19][21][20]
  • Puffinus auricularis C.H. Townsend, 1890 – burzyk białorzytny
  • Puffinus bailloni Bonaparte, 1857 – burzyk tropikalny – takson wyodrębniony ostatnio z P. lherminieri[19][20]
  • Puffinus puffinus (Brünnich, 1764) – burzyk północny
  • Puffinus yelkouan (Acerbi, 1827) – burzyk śródziemnomorski
  • Puffinus assimilis Gould, 1838 – burzyk mały
  • Puffinus lherminieri Lesson, 1839 – burzyk równikowy
  • Puffinus baroli Bonaparte, 1857 – burzyk malutki – takson wyodrębniony ostatnio z P. lherminieri[22][20][23]
  • Puffinus heinrothi Reichenow, 1919 – burzyk podbielały – takson wyodrębniony ostatnio z P. lherminieri[24][19][21][16][20]

Uwagi

  1. ↑ Synonim Puffinus gavia J.R. Forster, 1844.

Przypisy

  1. ↑ Puffinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 129–130. (fr. • łac.).
  3. ↑ H. Kuhl: Beiträge zur Zoologie und vergleichenden Anatomi. Frankfurt am Main: Verlag der Hermannschen Buchhandlung, 1820, s. 146. (niem.).
  4. ↑ C.W.L. Gloger. Etwas über einige ornithologische Gattungsbez nennungen. „Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heilkunde”. 16, s. kol. 279, 1827. (niem.). 
  5. ↑ G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. Tab. A. (łac.).
  6. ↑ W. MacGillivray: A manual of British ornithology: being a short description of the birds of Great Britain and Ireland, including the essential characters of the species, genera, families, and orders. Cz. 2: The water birds. London: Scott, Webster, and Geary, 1842, s. 13. (ang.).
  7. ↑ F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici; Verzeichniss der Vogel-Sammlung des Kgl. Oberamtmanns Ferdinand Heine. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1882–1890, s. 362. (niem.).
  8. ↑ G.M. Mathews. New Generic Names for Australian Birds. „Austral Avian Record”. 1, s. 107, 1912–13. (ang.). 
  9. ↑ G.M. Mathews. New genera. „Austral Avian Record”. 2, s. 110, 1913–15. (ang.). 
  10. ↑ G.M. Mathews & T. Iredale. On some Petrels from the North-East Pacific Ocean. „The Ibis”. Tenth Series. 3, s. 597, 1915. (ang.). 
  11. ↑ A.F. Basset Hull. Avifauna of New South Wales Island. „Emu”. 15, s. 205, 1916. DOI: 10.1071/MU915205. (ang.). 
  12. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-11-16]. (ang.).
  13. ↑ a b C. Carboneras: Family Procellariidae (Petrels and Shearwaters). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 254–257. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
  14. ↑ a b J. Fjeldså: Species Accounts of New Species. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J.Sargatal & D.A. Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. Cz. Specjalna: New Species and Global Index. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 190. ISBN 978-84-96553-88-0. (ang.).
  15. ↑ a b c d e f g h i j Etymologia za: James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
  16. ↑ a b J. Penhallurick & M. Wink. Analysis of the taxonomy and nomenclature of the Procellariiformes based on complete nucleotide sequences of the mitochondrial cytochrom b gene. „Emu”. 104, s. 125–147, 2004. (ang.). 
  17. ↑ E.C. Dickinson (red.) & J.V. Remsen, Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).
  18. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 - burzykowate - Petrels & Shearwaters (Wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-25].
  19. ↑ a b c d e J.J. Austin, V. Bretagnolle & E. Pasquet. A global molecular phylogeny of the small Puffinus shearwaters and implications for systematics of the little-audubon’s shearwater complex. „The Auk”. 121 (3), s. 847–864, 2004. (ang.). 
  20. ↑ a b c d e f D. Onley & P. Scofield: Albatrosses, petrels, and shearwaters of the world. New Jersey: Princeton University Press, 2007. ISBN 0-691-13132-5. (ang.).
  21. ↑ a b c M. Brooke: Albatrosses and petrels across the World. Oxford, USA: Oxford University Press, 2004. ISBN 0-19-850125-0. (ang.).
  22. ↑ G. Sangster, J.M. Collinson, A.J. Helbig, A.G. Knox & D.T. Parkin. Taxonomic recommendations for British birds: third report. „Ibis”. 147, s. 821–826, 2005. DOI: 10.1111/j.1474-919x.2005.00483.x. (ang.). 
  23. ↑ S.L. Olson. Stasis and turnover in small shearwaters on Bermuda over the last 400 000 years (Aves: Procellariidae: Puffinus lherminieri group). „Biological Journal of the Linnean Society”. 99 (4), s. 699–707, 2010. DOI: 10.1111/j.1095-8312.2010.01393.x. (ang.). 
  24. ↑ Ch.G. Sibley & B.L. Monroe, Jr.: Distribution and Taxonomy of Birds of the World. New Haven & Londyn: Yale University Press, 1990. ISBN 978-0-300-04969-5. Cytat: Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kompletna lista ptaków świata).

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Manx Shearwater.JPG
Autor: Martin Reith, Licencja: CC BY-SA 3.0
Manx Shearwater ((Puffinus puffinus) at the breeding grounds on Skomer Island, Pembrokeshire, Wales, UK