Pupien

Pupien
Marcus Clodius Pupienus Maximus
Imperator Caesar Marcus Clodius Pupienus Maximus Augustus
Ilustracja
© José Luiz Bernardes Ribeiro, CC BY-SA 4.0
Cesarz rzymski
Okres

od 22 kwietnia 238[1]
do 29 lipca 238[1]

Poprzednik

Maksymin Trak

Następca

Gordian III

Dane biograficzne
Data urodzenia

ok. 164

Data i miejsce śmierci

29 lipca 238
Rzym

Przyczyna śmierci

zabójstwo przez pretorianów

Moneta
moneta
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC BY-SA 2.5

Pupien, Marcus Clodius Pupienus Maximus (ur. ok. 164[2], zm. 238) – cesarz rzymski w roku 238, wcześniej senator i konsul, być może dwukrotnie[3].

Objęcie władzy

Pupien został obwołany cesarzem (razem z Balbinen) przez senat podczas buntu przeciwko władzy cesarza Maksymina Traka. W latach 235–238 Maksymin prowadził liczne kampanie przeciwko barbarzyńcom nad Renem i Dunajem, co wymagało zwiększenia nakładów finansowych na armię[4]. Podniesienie podatków i nabór rekruta nie przyniosło wywodzącemu się spoza elity cesarzowi popularności, zwłaszcza wśród bogatej arystokracji (w tym senatorów)[5]. Dodatkowo od początku swego panowania nie pojawił się w Rzymie, co osłabiało jego pozycję polityczną[5].

W marcu 238 r. wybuchły rozruchy w prowincji Afryka, cesarzem obwołano tamtejszego namiestnika Gordiana I, który jednak po trzech tygodniach zginął (razem ze swoim synem i współrządcą), w wyniku interwencji legionu III Augusta dowodzonego przez wiernego Maksyminowi namiestnika Numidii[5]. Gordian zdążył jednak uzyskać poparcie senatu rzymskiego, który potępił Maksymina i zorganizował morderstwo jego stronników w stolicy[5]. Szybka śmierć Gordiana dramatycznie zmieniła sytuację, ale senat nie miał wyboru i musiał trwać w oporze wobec Maksymina, postanowiono więc szybko wybrać nowego cesarza z grona senatorów[5]. Wskazano dwudziestu kandydatów spośród prominentnych osób piastujących kiedyś urząd konsula i z tej grupy wyłoniono dwóch cesarzy o równych uprawnieniach, Pupiena i Balbina, a pozostali z kandydatów zostali doradcami[6]. Obaj cesarze byli już niemłodzi (jeden miał 60 lat, a drugi ponad 70) i należeli do najwyższych kręgów senatorskiej elity[7]. Niemożność wyłonienia jednego silnego kandydata świadczyła o podziałach i słabości senatu, co wkrótce potwierdził wybór na trzeciego cesarza (z tytułem cezara) Gordiana III, ok. 13-letniego wnuka Gordiana I[7]. Dokonało się to pod naciskiem rzymskiej ulicy i prawdopodobnie na skutek działań krewnych i stronników Gordianów pragnących zachować wpływy[7].

Wojna z Maksyminem

Maksymin ruszył znad Dunaju, gdzie stacjonował ze swoją armią, na Rzym po otrzymaniu wieści o przejściu senatu na stronę Gordiana I[7]. Do zadań nowych cesarzy należało przygotowanie się do obrony, co nie było łatwą sprawą, gdyż przeciwko zaprawionej w bojach, regularnej armii Maksymina mieli do dyspozycji tylko lokalne milicje i świeży zaciąg niedoświadczonych żołnierzy[7]. Kiedy Maksymin, mający problemy z zaopatrzeniem armii, zatrzymał swój pochód by oblegać Akwileję, Pupien wyruszył z Rzymu na północ do Rawenny by tam zorganizować siły obrony[7]. W czerwcu 238 r. Maksymin został zamordowany przez swoich niezadowolonych żołnierzy, a jego armia przeszła na stronę Pupiena, Balbina i Gordiana III[8].

Rządy z Balbinem i śmierć

Wieść o śmierci Maksymina przyjęto w Rzymie entuzjastycznie, a reszta prowincji która do tej pory go wspierała przeszła na stronę senackich cesarzy[8]. Pomimo tego ich pozycja była słaba, pojawiły się konflikty między Pupienem i Balbinem oraz stronnikami Gordiana III[8]. Finanse państwa były w fatalnym stanie – zepsuta moneta obiegowa, czyli denar i niedawno wprowadzony antoninian, nie wystarczała na opłacenie armii oraz na tradycyjne finansowanie ludu stolicy[8]. Na granicach trzeba było zająć się Persami na Wschodzie i Gotami nad Dunajem i Morzem Czarnym[8]. Pupienowi i Balbinowi nie udało się opanować sytuacji – po dwóch miesiącach panowania (w sierpniu 238 r.) zostali zdegradowani i zabici przez pretorian[8][9]. Ich następcą został Gordian III[8].

Przypisy

Bibliografia

  • Lesley Adkins, Roy A. Adkins: Handbook to Life in Ancient Rome. New York: Oxford University Press, 1994. ISBN 0-8160-5026-0. (ang.)
  • John Drinkwater: Maximinus to Diocletian and the 'crisis'. W: The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193-337. Alan K. Bowman (red.), Peter Garnsey (red.), Averil Cameron (red.). T. XII. Cambridge University Press, 2005. ISBN 978-0-521-30199-2. (ang.)
  • Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Dominat. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Iskry", 1991, s. 31–38. ISBN 83-207-1099-5.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

PUPIENUS-RIC IV 1-87001056.jpg
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC BY-SA 2.5
Pupienus. AD 238.
AR Denarius (19mm, 2.82 g, 1h). Rome mint. 1st emission.
IMP CM COLD PUPIENUS AUG, Laureate, draped, and cuirassed bust right
CONCORDIA AUGG, Concordia seated left, holding patera and double cornucopia.
RIC IV 1; RSC 6.
Bust of Pupienus - Palazzo Nuovo - Musei Capitolini - Rome 2016.jpg
© José Luiz Bernardes Ribeiro, CC BY-SA 4.0
Palazzo Nuovo - Musei Capitolini - Rome