Pustelnia Glińska

Pustelnia Glińska
Глинська пустинь
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Ukraina

Obwód

 sumski

Miejscowość

Sosniwka

Kościół

Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego

Eparchia

stauropigia

Namiestnik

biskup putywelski Antoni (Kripak)

Klauzura

nie

Typ monasteru

męski

Liczba mnichów (pocz. XXI w.)

15

Obiekty sakralne
Cerkiew

św. Mikołaja

Cerkiew

Iwerskiej Ikony Matki Bożej

Założyciel klasztoru

mnisi z Monasteru Mołczeńskiego w Putywlu

Styl

barok ukraiński, klasycystyczny

Data budowy

XVIII–XIX w., XX–XXI w. (odbudowa)

Położenie na mapie obwodu sumskiego
Mapa konturowa obwodu sumskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Pustelnia Glińska”
Położenie na mapie Ukrainy
51,60135°N 34,07922°E/51,601350 34,079220
Strona internetowa klasztoru

Pustelnia Glińska, oficjalnie Glińska Pustelnia Narodzenia Matki Bożejprawosławny męski klasztor w Sosniwce (rejon głuchowski obwodu sumskiego Ukrainy), o statusie stauropigialnym w strukturze Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego.

Jeden z najważniejszych ośrodków życia monastycznego w granicach Ukrainy, historycznie jeden z ośrodków, w którym rozwijała się rosyjska tradycja starcostwa – kierownictwa duchowego starszych i doświadczonych mnichów nad młodszymi członkami wspólnoty zakonnej oraz nad osobami świeckimi.

Historia

Początki

Według legendy zapisanej w I połowie XIX w. przez przełożonego monasteru Filareta (Danilewskiego) w miejscu, gdzie znajduje się monaster, w I połowie XVI w. grupa pszczelarzy odnalazła na sośnie cudotwórczą ikonę Narodzenia Matki Bożej. Kaplicę, która powstała na tym miejscu, prawdopodobnie wznieśli mnisi z Pustelni Mołczeńskiej w Putywlu. W końcu XVI w. miejscowy chłop Foma Mironow zbudował w miejscu objawienia drewnianą cerkiew, przy której być może żyła grupa mnichów. Gramota carów Iwana VI i Piotra wydana w 1693 potwierdza prawo monasteru w Putywlu do ziemi na tym miejscu, a cztery lata starsza gramota patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Joachima zobowiązuje mnichów z tej wspólnoty do regularnego organizowania nabożeństw w miejscowej cerkwi[1]. Pustelnia Glińska jako stale obsadzony monaster funkcjonował już z pewnością w 1703. Na początku XVIII w. metropolita kijowski Warłaam podporządkował ją monasterowi Świętych Piotra i Pawła w Baturynie. Mecenasem monasteru był w I połowie tego samego stulecia książę Aleksandr Mienszykow, który podarował klasztorowi 5000 hektarów ziemi i zbudował w 1724 drugą drewnianą cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego. W 1731 monaster został podporządkowany Pustelni Mołczeńskiej. W 1764, podczas sekularyzacji majątków cerkiewnych, caryca Katarzyna II nie zdecydowała o likwidacji Pustelni Glińskiej, ale nie wyznaczyła też dla niej państwowego uposażenia – monaster pozostał nieetatowy[1]. W tym roku w monasterze żyło 8 mnichów i 15 świeckich pracowników, zaś w 1785 – łącznie 35 mężczyzn. Już jednak na początku XIX w. liczba mieszkańców Pustelni Glińskiej spadła do kilku osób. W II połowie XVIII w. do monasteru kierowano białych (niezakonnych) duchownych, na których sądy cerkiewne nałożyły kary kanoniczne[1].

Kompleks monasteru składał się w 1764 z drewnianego soboru Narodzenia Matki Bożej, w którym wystawiona dla kultu była Glińska Ikona Matki Bożej, a główną dominantą wyposażenia był czterorzędowy ikonostas. Oprócz tej cerkwi w Pustelni Glińskiej znajdowała się mniejsza cerkiew św. Mikołaja (spłonęła w 1769), drewniana wolnostojąca dzwonnica, budynki mieszkalne dla przełożonego i mnichów, refektarz, kuchnia, piekarnia, spichlerze, dom dla pielgrzymów. W latach 1770–1781 wzniesiono murowany sobór Narodzenia Matki Bożej z bocznym ołtarzami św. Mikołaja i Przemienienia Pańskiego. Oprócz Glińskiej Ikony Matki Bożej w soborze szczególną czcią otaczana była Mołczeńska Ikona Matki Bożej oraz ikony św. Jana Teologa i św. patriarchy konstantynopolitańskiego Genadiusza[1]. W 1812 monaster zbierał ofiary na potrzeby rosyjskiego wojska[1].

Rozkwit monasteru w XIX w.

Okres sprawowania obowiązków przełożonego Pustelni przez Filareta (Danilewskiego), tj. lata 1817–1841, był czasem rozkwitu monasteru. Filaret wprowadził w klasztorze regułę wzorowaną na ustawach monasterów Athosu, stała się ona następnie wzorem dla kolejnych piętnastu monasterów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Liczba mnichów zaczęła ponownie rosnąć: w 1823 w klasztorze przebywało ponad 40 mężczyzn, w 1837 – około stu, zaś w 1885 – 89 mnichów, 57 posłuszników i 196 świeckich pracowników. W 1910 mnichów w Pustelni Glińskiej było 137, posłuszników – 100, zaś łączna liczba mieszkańców monasteru przekroczyła 500. W większości byli to chłopi. Biskup kurski Heliodor opisywał monaster jako miejsce, gdzie żyli wyłącznie mężczyźni wiernie wypełniający śluby mnisze. Wychowankowie Pustelni Glińskiej wielokrotnie byli kierowani w charakterze przełożonych do innych klasztorów oraz na placówki misyjne[1]. Na przełomie XIX i XX w. Pustelnia Glińska stała się ośrodkiem starcostwa; większość mnichów-starców była uczniami zmarłego w 1841 Filareta (Danilewskiego)[1]. Od 1828 pustelni podlegał skit zbudowany na miejscu odnalezienia Glińskiej Ikony Matki Bożej[1]

Dzięki pozyskaniu przez monaster licznych dobroczyńców, w tym kilkunastu rodzin arystokratycznych, w latach 1852–1864 przebudowany i powiększony został główny sobór klasztorny, w którym urządzono kolejne ołtarze boczne – św. Mitrofana z Woroneża i św. Tichona Zadońskiego oraz św. Aleksego Moskiewskiego i św. Aleksandry. Wcześniej, w latach 1826–1830 zbudowano cerkiew nadbramną Iwerskiej Ikony Matki Bożej, zaś w latach 1848–1850 – murowaną cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej z bocznymi ołtarzami św. Barbary i św. Mikołaja. W 1897 kolejną świątynię, pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Pańskiego, urządzono w skrzydle, gdzie mieścił się klasztorny szpital. Mnisi wznieśli ponadto dom gościnny dla biskupa, osiem budynków dla przyjmowania pielgrzymów i gości, kuźnię, pralnię, księgarnię, pracownie rzemieślnicze, fabryczkę świec, a w 1890 dom pracy, w którym sieroty mogły znaleźć zatrudnienie i mieszkanie. W pracowniach rzemiosła prowadzona była nauka zawodu krawca, szewca, stolarza, tokarza, kowala, ślusarza, złotnika, sadownika, ogrodnika, rybaka, wytwórcy dywanów, uczono także ikonopisania[1]. W 1890 zbudowano kamienną cerkiew Świętych Joachima i Anny w monasterskim skicie[1]. Trzy lata później z inicjatywy archimandryty Joannicjusza zbudowano drugą pustelnię filialną z cerkwią Obrazu Chrystusa Zbawiciela Nie Ludzką Ręką Uczynionego. Przy Pustelni Glińskiej działała największa w eparchii kurskiej biblioteka, licząca w 1910 2 tys. tomów – ksiąg liturgicznych, teologicznych i literatury ascetycznej[1].

W 1914 na terenie klasztoru urządzono lazaret i sanatorium dla rannych żołnierzy oraz przytułek dla sierot po poległych. Hieromnisi i 75 posłuszników Pustelni Glińskiej w 1915–1916 zostali skierowani na front[1]. Po zakończeniu wojny w monasterze przebywało ok. 300 mężczyzn[1].

XX wiek

W 1922 lokalne władze radzieckie ogłosiły zamknięcie monasteru. W latach 20. XX wieku wysadzono w powietrze wszystkie cerkwie klasztorne poza świątynią w dawnym szpitalu. Mienie świątyń zostało rozkradzione, Glińska Ikona Matki Bożej zaginęła. Budynki mieszkalne dla mnichów zaadaptowano w 1928 na spółdzielnię rolniczą, która od 1934 działała jako kołchoz Czerwony Październik[1].

Mnisi Pustelni Glińskiej, 1958

Pustelnia Glińska została ponownie otwarta za zgodą okupacyjnych władz niemieckich w 1942, jej przełożonym został ponownie zarządzający monasterem do 1922 Nektariusz (Nużdin), którego rok później zastąpił Serafin (Amielin). Monaster pozostał czynny także po II wojnie światowej i do 1952 zgromadził 60-osobową wspólnotę (34 mnichów i 26 posłuszników), restytuowano tradycję starcostwa, a do klasztoru przybywali pielgrzymi z całego ZSRR. Ostatecznie w 1961, pod naciskiem władz, biskup czernihowski Andrzej zgodził się na likwidację monasteru. Jego zabudowania ponownie przeznaczono na cele świeckie: dom inwalidów, a następnie dom dla cierpiących na choroby neurologiczne i psychiczne[1].

W 1994 budynki Pustelni zostały zwrócone Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu. Dwa lata później restytuowany monaster pierwszy raz w swojej historii otrzymał status stauropigialnego. Kolejno odbudowywano cerkwie Iwerskiej Ikony Matki Bożej (1999), św. Mikołaja (2001), na miejscu dawnego skitu działa cudowne źródło i kaplica. Na początku XXI w. w klasztorze przebywało 15 mnichów[1].

Pustelnia Glińska w grudniu 2022 r. została ostrzelana przez wojsko rosyjskie w czasie inwazji na Ukrainę[2].

Przypisy

Media użyte na tej stronie

Sumskaya oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Areas of the Sumy region from July 17, 2020
Flag of Sumy Oblast.svg
Flag of Sumy Oblast (Ukraine)
Глинська пустинь 2.jpg
Autor: Сіверян, Licencja: CC BY-SA 3.0
Глинська пустинь 2
Legenda klasztor.svg
Symbol klasztoru do legendy mapy
Глинская пустынь. Фото- из архива архимандрита Иоанна (Захарченко) .jpg
Autor: Kalimulinv, Licencja: CC BY-SA 4.0
Глинская Пустынь, знаменитая и сокровенная, обычная и святая.