Pyszczyn (województwo dolnośląskie)

Pyszczyn

wieś
Pałac w Pyszczynie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Żarów
Liczba ludności (III 2011)	188[1]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-121[2]
SIMC	0857189
Położenie na mapie gminy Żarów Pyszczyn
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pyszczyn
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pyszczyn
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Pyszczyn
50°59′12″N 16°32′16″E/50,986667 16,537778

Pyszczyn (niem. Pitschen) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Żarów.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[3]:

• zespół pałacowy:
  • pałac, wczesnoklasycystyczny, rozbudowany w latach 1794-1796^[4], restaurowany w 1882 r., częściowo zdewastowany w 1945 r. Rozplanowany na rzucie podkowy, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachami dwuspadowymi z lukarnami, o skromnych podziałach elewacji, silniej zaakcentowanej zdwojonymi pilastrami ujmującymi portal wejściowy, podkreślony na tle dachu półkolistym przyczółkiem. Już w XIII w. istniał we wsi zamek, który do 1277 r. należał do Henryka IV Prawego^[5], księcia wrocławskiego. W tym samym roku znalazł się w księstwie legnickim. W roku 1339 książę Bolko II podarował wieś Johannowi von Tschirn, którego potomkowie byli właścicielami do 1520 r. W tym czasie, przed 1365 r. istniał tu mały dwór obronny. W latach 1520-1725 Pyszczyn należał do rodziny von Reichenbach. Następnie, w roku 1727 biskup Ludwik Franciszek neuburski wydzierżawił majątek Heinrichowi Gottfriedowi baronowi von Spaetgen. Josefa Barbara, córka Heinricha Gottfrieda, wyszła za mąż za Friedricha Rudolfa hrabiego von Matuschka und Toppolczan^[5] i wniosła mu w wianie posiadłości. W XIX w. właścicielem był m.in. Joseph Maximilian hrabia von Matuschka und Toppolczan baron von Spaetgen. To on właśnie założył teatr, przebudowując budynek dawnego spichlerza. Przedstawienia odbywały się w nim do połowy XIX w. W teatrze grywali von Matuschka-Toppolczanowie, a na ich amatorskie przedstawienia, których premier było nawet kilka w roku, zjeżdżały się tutaj wszystkie liczące się okoliczne rodziny^[5]. Ostatnim właścicielem z tej rodziny był Heinrich Gottfried von Matuschka-Toppolczana, który zginął w lutym 1945 r., kiedy do Pyszczyna weszła armia radziecka. Heinrich Gottfried postanowił nie opuszczać swojej ziemi rodzinnej i nie uciekł z innymi mieszkańcami wsi. Rosjanie zabili go, a sam pałac ograbili i zdewastowali^[5]. Po wojnie pałac został upaństwowiony, a jego właścicielem był PGR w Szczepanowie. W 1987 r. w murze okalającym rezydencję znaleziono butelkę z informacją z 1923 r. Zamurował ją tam asystent gospodarczy Matuschków. Na firmowym papierze zanotowano m.in. wyliczenie gatunków zwierząt hodowanych w gospodarstwie i wytłumaczenie, że budowa muru była konieczna. Powstał z powodu częstych włamań^[5]. Administracja zmuszona była do tego ze względu na panujące niepokoje i częste włamania, przygotowywane i wykonywane komunistyczną ręką. Owe w większości elementy obce starają się być użyteczne narodowi, urzeczywistniając swe fantastyczne plany. Ale w ich szeregach znajdują się elementy, które wkroczyły na nieuczciwą drogę w nadziei szybkiego wzbogacenia się bez uczciwej pracy^[6]. W pałacu znajdowały się mieszkania prywatne. Obiekt należał do AWRSP. W sierpniu 2013 r. pałac zakupiła osoba prywatna za ponad 848 tys. zł^[5].
  • park, z końca XVII-XIX w.
  • teatr, obecnie budynek gospodarczy, z 1783 r.

Zobacz też

• Pyszczyn
• Pyszczynek

Przypisy

Bibliografia

• Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 47
• R. M. Łuczyński, Zamki i pałace Dolnego Śląska- Sudety i Przedgórze Sudeckie, 1997
• M. Perzyński Zamki, twierdze i pałace Dolnego Śląska i Opolszczyzny