Pyszna (wieś)

Pyszna Пышна
Dwór w Pysznie, około 1914 roku
Państwo	Białoruś
Obwód	witebski
Rejon	lepelski
Sielsowiet	Stai
Populacja (2009) • liczba ludności	292
Nr kierunkowy	+375 2132
Tablice rejestracyjne	2
Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pyszna
54°57′30,8″N 28°29′06,8″E/54,958556 28,485222
Portal Białoruś

Pyszna (błr. Пышна; ros. Пышно, hist. Pyszno^[1]) – wieś na Białorusi, w rejonie lepelskim obwodu witebskiego, około 16 km na północny zachód od Lepla.

Historia

Joachim Chreptowicz, właściciel Pyszna w połowie XVIII wieku

Historia wsi jest znana od momentu, gdy Anna z Chreptowiczów 1° voto Rajecka, 2° voto Kryszpinowa sprzedała w 1742 roku te dobra swojemu bratankowi Janowi Chreptowiczowi, stolnikowi nowogródzkiemu. Po nim majątek odziedziczył jego brat Marcjan, a następnie syn Marcjana – Joachim, kanclerz wielki litewski^[1], który w 1767 roku sprzedał Pyszno Fabianowi Kaszycowi. Dziewiętnaście lat później (w 1786 roku) Fabian Kaszyc odstąpił wieś Piotrowi i Teresie z Komarów Siellawom.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w województwie połockim^[2].

Po śmierci Piotra Siellawy, w 1791 roku majątek odziedziczył ich syn Józefat, a następnie wnuk – Apolinary, który zmarł bezdzietnie w 1836 roku, w związku z czym Pyszno przeszło na własność siostrzenicy Apolinarego, córki Teresy Siellawianki i marszałka Józefa Niemirowicza-Szczytta, Krystyny ze Szczyttów ks. Druckiej Lubeckiej (1781–1844). Kolejnym właścicielem Pyszna był marszałek drysieński, dziedzic Justynianowa, Jan Niemirowicz-Szczytt (zm. w 1851 roku) - syn pisarza skarbowego Justyniana Niemirowicza-Szczytta. Marszałek Jan Szczytt sprzedał majątek swojemu krewnemu, wnukowi Marcina Niemirowicza-Szczytta, Stanisławowi Niemirowiczowi-Szczyttowi (ur. w 1807 roku), żonatemu wpierw z Karoliną ks. Drucką-Lubecką, a następnie z Zofią Bohdanowicz. Syn Stanisława, Kazimierz Niemirowicz-Szczytt, był ostatnim właścicielem Pyszna^[1][3][4].

Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Pyszno, wcześniej należące do województwa połockiego Rzeczypospolitej, znalazło się na terenie powiatu powiatu lepelskiego guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego.

W XIX wieku Pyszno miało status miasteczka. W 1838 roku liczyło 165 mieszkańców, w tym 101 Żydów. W 1886 roku działała tu szkoła powszechna, cerkiew parafialna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego (wzniesiona przez Fabiana Kaszycę ok. 1780 roku^[5]), przebudowana w 1841 roku^[6]), kaplica katolicka (parafii w Leplu), synagoga, garbarnia i sklep.

Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Pyszno znalazło się na terenie ZSRR. Od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi. Do 2013 roku było siedzibą sielsowietu.

Kilka macew rozrzuconych w lesie stanowi spuściznę przeszłości tej wsi^[6][7]. We wsi działają: szkoła, ośrodek zdrowia, klub, biblioteka i poczta.

Dawny dwór

20 lipca 1812 roku Albrecht Adam narysował tutejszy dwór. Uwagę zwraca barokowa, murowana brama wjazdowa, składająca się z dwóch kwadratowych kordegard. W porównaniu z tą bramą dwór dziedziców prezentował się nader skromnie: drewiany domek z gankiem z jednospadowym daszkiem^[8].

Prawdopodobnie w I połowie XIX wieku Siellawowie wznieśli na miejscu poprzedniego domu niewielki, murowany, parterowy dwór na planie prostokąta. Jego frontowa dziewięcioosiowa elewacja była niesymetryczna: na trzech skrajnych prawych osiach znajdował się portyk, którego trójkątny szczyt wsparty był na czterech kolumnach. Portyk tworzył kryty taras.

Dwór otoczony był przez rozległy park krajobrazowy z dużym gazonem przed portykiem. Przez park płynęła rzeczka, przez którą przerzucono mostek. W parku była też sadzawka. Dwór został zniszczony po 1914 roku^[6].

Fragment parku, około 1914 roku

Majątek w Pysznie jest opisany w 1. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego^[3]. Informacja o rysunku Adama podana jest w uzupełnieniu w IV tomie Dziejów^[8].

Przypisy