Pyzdry

Pyzdry
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Widok na miasto znad Warty (2016)
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	wrzesiński
Gmina	Pyzdry
Data założenia	przed 1257
Prawa miejskie	przed 1257
Burmistrz	Przemysław Dębski
Powierzchnia	12,16 km²
Wysokość	90 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 3187; 262,1 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 63
Kod pocztowy	62-310
Tablice rejestracyjne	PWR
	Położenie na mapie gminy Pyzdry Pyzdry
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pyzdry
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Pyzdry
	Położenie na mapie powiatu wrzesińskiego Pyzdry
	52°10′13″N 17°41′24″E/52,170278 17,690000
TERC (TERYT)	3030044
SIMC	0949164
	Urząd miejskiul. gen. Edmunda Taczanowskiego 1; 62-310 Pyzdry
	Strona internetowa

Pyzdry – miasto w środkowo-zachodniej Polsce, w województwie wielkopolskim, w powiecie wrzesińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pyzdry.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa konińskiego.

Od średniowiecza do 1846 siedziba powiatu pyzdrskiego. Były miastem królewskim^[3]. Pod Pyzdrami odbywały się okazowania pospolitego ruszenia województwa kaliskiego^[4].

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 3203 mieszkańców^[5].

Położenie

Pyzdry leżą na Nizinie Południowowielkopolskiej, w Dolinie Konińskiej, na prawym, wysokim brzegu Warty^[6], około 7 km powyżej ujścia Prosny, około 52 km na północny zachód od Kalisza; przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 442 (Września–Kalisz). Pyzdry położone są we wschodniej części historycznej Wielkopolski, w Kaliskiem; do II rozbioru Polski (1793) leżały w województwie kaliskim^[7], po utworzeniu Królestwa Polskiego (1815) i delimitacji i demarkacji granicy polsko-pruskiej (1817) leżały w województwie kaliskim Królestwa Polskiego i do 1846 były siedzibą powiatu pyzdrskiego^[8].

Historia

Pieczęć miejska z lat 1312-1575

Pierwsza wzmianka o Pyzdrach pochodzi z 1232, kiedy książę wrocławski Henryk I Brodaty zdobył Kalisz i zajął księstwo kaliskie. Pyzdry są jednym z najstarszych miast lokacyjnych w Wielkopolsce – z 1257 pochodzi wzmianka o anonimowym wójcie, dowodząca funkcjonowania tu stabilnego ośrodka miejskiego^[9]. Nie zachował się dokument lokacyjny, wiadomo jednak, że miasto lokowane było na prawie magdeburskim, najprawdopodobniej przez Bolesława Pobożnego^[10] W latach 80. XIII wieku w Pyzdrach działała mennica (mincerzem był jeden z mieszczan, Ubelin)^[11].

29 czerwca 1318 Władysław I Łokietek zwołał do Pyzdr zjazd duchowieństwa i dostojników polskich, na którym podjęto uchwałę o wysłaniu poselstwa do papieża Jana XXII z prośbą o zezwolenie na jego koronację. W 1331 miasto zostało spalone przez wojska zakonu krzyżackiego. Krzyżacy nie oszczędzili nawet kościoła i klasztoru franciszkanów^[12]. Podczas panowania Kazimierza Wielkiego miasto zostało otoczone murami i wybudowano potężny czworoboczny zamek. W 1345 w mieście zawarto rozejm pomiędzy królem Czech Janem Luksemburskim i Kazimierzem Wielkim. 6 czerwca 1346 król Kazimierz ogłosił w Pyzdrach statuty prawne dla Wielkopolski. W 1390 Władysław II Jagiełło i Warcisław VII zawarli układ w Pyzdrach, gdzie Warcisław stał się lennikiem Jagiełły. W 1562 Pyzdry zostały wyznaczone jako miejsce „okazywania” (przeglądów wojska) dla województwa kaliskiego. Od schyłku średniowiecza, do końca I Rzeczypospolitej, Pyzdry jako siedziba powiatu, były jednocześnie siedzibą sądów szlacheckich: ziemskiego i grodzkiego^[13]. W 1655 miasto zajęły wojska szwedzkie. W 1704 pod Pyzdrami stoczyły bitwę wojska stronników Leszczyńskiego i Augusta II. W 1768 wielki pożar zniszczył miasto. W 1776 zostaje podpisana umowa pomiędzy burmistrzem Pyzdr Karolem Ogrodowiczem a Bogusławem Waberem miejscowym cieślą. Dotyczyła ona odbudowy miasta.

W 1793, w wyniku II rozbioru rozpoczyna się okupacja pruska, Pyzdry były siedzibą pruskiego landratu pyzdrskiego. W 1807 i 1814 pożary ponownie zniszczyły miasto.

Królestwo Polskie

Na mocy traktatu granicznego z 11 listopada 1817 przeprowadzono korektę granicy polsko-pruskiej i Pyzdry z okolicą zostały włączone do Królestwa Polskiego, w którym utworzono polski powiat pyzdrski z siedzibą w Pyzdrach. Oficjalnie pruski landrat pyzderski funkcjonował do 1818 z tymczasową siedzibą już poza Pyzdrami; w 1818 zdecydowano o wybraniu siedziby urzędu landrata (powiatu) we Wrześni i nazwaniu tej jednostki powiatem wrzesińskim. W 1818 Pyzdry powróciły do województwa kaliskiego i pozostały w Królestwie Polskim do zakończenia I wojny światowej (1918), kiedy Rada Regencyjna Królestwa Polskiego ogłosiła deklarację niepodległości. Pyzdry były najbardziej na zachód wysuniętym miastem Królestwa Polskiego (przejście graniczne znajdowało się w Borzykowie). W 1867 Pyzdry utraciły prawa miejskie.

Od 1918

W 1918 Pyzdry znalazły się na terytorium odradzającej się Rzeczypospolitej Polskiej. Miasto do 1932 znajdowało się w powiecie słupeckim w województwie łódzkim, a w wyniku reformy administracyjnej w tym samym roku i likwidacji powiatu słupeckiego znalazły się w powiecie konińskim. W pierwszej połowie 1936 dochodzi do ekscesów o podłożu antysemickim^[14].

Miasto zostaje wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej 22 stycznia 1945 roku przez oddziały 69 armii 1 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej^[15].

W 1948 Pyzdry zostały wydzielone z powiatu konińskiego i znalazły się w powiecie wrzesińskim, gdzie znajdowały się do 30 czerwca 1975. Następnie miasto i gmina Pyzdry do 31 grudnia 1998 wchodziły w skład województwa konińskiego. Od 1 stycznia 1999 ponownie wchodzą w skład powiatu wrzesińskiego. 16 marca 2012 w Pyzdrach złożył wizytę prezydent RP Bronisław Komorowski^[16]^[17].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Pyzdr w 2014^[2].

Zabytki

(c) pl, CC BY-SA 3.0

Kościół farny

Pofranciszkański kościół Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela

Pomnik z okazji 700-lecia miasta Pyzdr (1957)

Na terenie miasta znajduje się 11 obiektów zabytkowych:^[18]

historyczny układ urbanistyczny z XIII–XIX w. (nr rej. 795/Wlkp/A z 28.05.2010)^[19]
kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z polowy XIV w., przebudowywany w XV w. i w latach 1865-1870, ul. Farna (nr rej.: kl.IV-73/34/58 z 3.10.1958)
zespół klasztorny franciszkanów z połowy XIV–XVIII w., ul. Kaliska (nr rej.: kl.IV-73/35/58 z 3.10.1958):
- kościół Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela
- klasztor na skarpie nad rzeką Wartą, przebudowany w 1690 w stylu barokowym, w zabudowaniach poklasztornych obecnie znajduje się m.in. Muzeum Ziemi Pyzdrskiej
pozostałości zamku i muru miejskiego z I połowy XIV w. (nr rej.: 120 z 1.06.1968)
pozostałości murów miejskich z 1339 w domu przy ul. Kaliskiej 36 (nr rej.: 1595 z 10.09.1974)
dom z I połowy XIX w., ul. Kaliska 29 (nr rej.: 412/154 z 9.01.1989)
dom z I połowy XIX w., ul. Kaliska 37 (nr rej.: 504/245 z 4.05.1994)
dom drewniany z 1768, Rynek 17 (nr rej.: kl.IV-73/89/56 z 30.07.1956), dwutraktowy z sienią przelotową i czterosłupowym podcieniem, kryty łamanym dachem
dom szachulcowy z początku XIX w., Rynek 19 (nr rej.: 960/A z 5.03.1970)
dom z I połowy XIX w., ul. Zwierzyniec 6 (nr rej.: 449/190 z 19.09.1990)
wiatrak holender z 1903 (nr rej.: 450 z 1.02.1969)

W przeszłości w Pyzdrach było aż siedem kościołów, jednak do dnia dzisiejszego pozostały dwa.

Edukacja

Zespół Szkolno-Przedszkolny w Pyzdrach
- Przedszkole Samorządowe, ul. Szybska 17
- Samorządowa Szkoła Podstawowa, ul. Szkolna 2

Pozostałe informacje

Pierwsze udokumentowane użycie armaty na ziemiach polskich nastąpiło w 1383^[20]^[21] roku podczas oblężenia Pyzdr. Pisał o tym w swoich kronikach Jan z Czarnkowa.

Zobacz też

Pyzdry (stacja kolejowa)
Synagoga w Pyzdrach
Cmentarz żydowski w Pyzdrach
Mikołaj z Pyzdr
Bitwa pod Pyzdrami (1331)
Bitwa pod Pyzdrami (1863)

Przypisy

↑ Burmistrz Pyzdr. [w:] bip.pyzdry.pl [on-line]. Biuletyn Informacji Publicznej, 2014-12-02. [dostęp 2016-06-27]. (pol.).
↑ ^a ^b Pyzdry w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 16.
↑ Volumina Legum, t. II, Petersburg 1859, s. 28.
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 107. ISSN 1734-6118. [dostęp 2010-07-16].
↑ Słownik krajoznawczy Wielkopolski. Włodzimierz Łęcki (przew. kom. red.). Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 223–224. ISBN 83-01-10630-1.
↑ Zygmunt Gloger: Geografia historyczna ziem dawnej Polski. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1903, s. 94–98.
↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.), Władysław Walewski (red.). T. 9. Warszawa: Władysław Walewski, 1888, s. 332.
↑ Marcin Hlebionek: Bolesław Pobożny i Wielkopolska jego czasów, wyd. Avalon, 2010, s. 73.
↑ Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314), Poznań 2002, s. 97.
↑ K. Jasiński, Ubelin — mincerz pyzdrski z końca XIII wieku, „Wiadomości Numizmatyczne”, R. XII, 1968, z. 3-4, s. 190-191.
↑ Marian Biskup, Wojny Polski z Zakonem Krzyżackim 1308-1521 Wydawnictwo Marpress Gdańsk 1993, s.23.
↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
↑ SzymonS. Rudnicki SzymonS., Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015, s. 464, ISBN 978-83-7666-363-0, ISBN 978-83-7666-412-5 .
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 337
↑ Prezydent Bronisław Komorowski z wizytą w Pyzdrach. [dostęp 2012-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-11)].
↑ Prezydent Komorowski z wizytą w Wielkopolsce
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 254-255 [dostęp 2012-06-22] .
↑ Deczyja w sprawie wpisania do rejestru zabytków historycznego układu urbanistycznego miasta Pyzdry
↑ Encyklopedia Staropolska.
↑ Strona Muzeum Regionalnego w Pyzdrach. muzeum_pyzdry.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-30)]..

Bibliografia

Anders P., Czerniak R. M., Kowalski P., Winiecki A.: Pyzdry - miasto nad Wartą. Wyd. ABOS, Poznań 1993

Linki zewnętrzne

Pyzdry, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 332 .

[1] Burmistrz Pyzdr. [w:] bip.pyzdry.pl [on-line]. Biuletyn Informacji Publicznej, 2014-12-02. [dostęp 2016-06-27]. (pol.).

[populacja2016-2] Pyzdry w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[3] Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 16.

[4] Volumina Legum, t. II, Petersburg 1859, s. 28.

[5] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 107. ISSN 1734-6118. [dostęp 2010-07-16].

[6] Słownik krajoznawczy Wielkopolski. Włodzimierz Łęcki (przew. kom. red.). Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 223–224. ISBN 83-01-10630-1.

[7] Zygmunt Gloger: Geografia historyczna ziem dawnej Polski. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1903, s. 94–98.

[8] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.), Władysław Walewski (red.). T. 9. Warszawa: Władysław Walewski, 1888, s. 332.

[9] Marcin Hlebionek: Bolesław Pobożny i Wielkopolska jego czasów, wyd. Avalon, 2010, s. 73.

[10] Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314), Poznań 2002, s. 97.

[11] K. Jasiński, Ubelin — mincerz pyzdrski z końca XIII wieku, „Wiadomości Numizmatyczne”, R. XII, 1968, z. 3-4, s. 190-191.

[12] Marian Biskup, Wojny Polski z Zakonem Krzyżackim 1308-1521 Wydawnictwo Marpress Gdańsk 1993, s.23.

[13] M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.

[14] SzymonS. Rudnicki SzymonS., Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2015, s. 464, ISBN 978-83-7666-363-0, ISBN 978-83-7666-412-5 .

[15] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 337

[16] Prezydent Bronisław Komorowski z wizytą w Pyzdrach. [dostęp 2012-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-11)].

[17] Prezydent Komorowski z wizytą w Wielkopolsce

[18] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022, s. 254-255 [dostęp 2012-06-22] .

[19] Deczyja w sprawie wpisania do rejestru zabytków historycznego układu urbanistycznego miasta Pyzdry

[20] Encyklopedia Staropolska.

[21] Strona Muzeum Regionalnego w Pyzdrach. muzeum_pyzdry.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-30)]..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

Wsie	Baraniec Białobrzeg Ciemierów Ciemierów-Kolonia Dłusk Dolne Grądy Górne Grądy Kolonia Janowska Kolonia Lisewo Kruszyny Ksawerów Lisewo Łupice Modlica Pietrzyków Pietrzyków-Kolonia Rataje Ruda Komorska Tarnowa Tłoczyzna Trzcianki Walga Wrąbczynek Wrąbczynkowskie Holendry Zamość Zapowiednia
Osady	Białobrzeg Ratajski Olsz Zimochowiec
Przysiółki	Glinianki Królewiny
Osady leśne	Benewicze Kamień Lisiaki
Integralne części wsi	Tarnowiec-Lasek Żdżary

Miasta	Miłosław Nekla Pyzdry Września
Gminy miejsko-wiejskie	Miłosław Nekla Pyzdry Września
Gminy wiejskie	Kołaczkowo

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miejska Górka Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rydzyna Rychwał Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Przynależność wojewódzka	gubernia kaliska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–32) woj. poznańskie (1956–75)
Miasta (1867–1932 → i ← 1956–75)	Kazimierz (Biskupi) (do 1870) Kleczew (do 1870 i 1919–32) Lądek (do 1870) Pyzdry (do 1870 i 1919–32) Skulsk (do 1870) Słupca Wilczyn (do 1870) Zagórów (do 1870 i od 1919)
Gminy wiejskie (1867–1932 → i ← 1973–75)	Budzisław (do 1870) Ciążeń (do 1932) Dłusk (do 1932) Emilienheim (do ?) Grodziec (do 1923 →) Kazimierz (Biskupi) (1870–1932) Kleczew (1870–1932) Lądek (od 1925) Młodojewo (do 1932) Oleśnica (?–1932) Ostrowite Przyjma (do 1870) Pyzdry (1870–1919) Skulsk (191?–1922) Skulska Wieś (do 1932) Słupca (od 1973) Strzałkowo (od 1973) Szymanowice (do 1932) Trąbczyn (do 1932) Wilcza Góra (do 1932) Zagórów (1870–1919) Zagórów (od 1973)
Gromady (1954–72)	Brudzewo (← 1956–71) Ciążeń (← 1956–72) Cienin Kościelny (← 1956–72) Cienin Zaborny (← 1956–72) Drążna (← 1956–61) Giewartów (← 1956–72) Grabina (← 1956–61) Graboszewo (← 1956–59) Kąty (← 1956–61) Kopojno (← 1956–57) Kowalewo Sołectwo (← 1956–61) Lądek (← 1956–72) Łukom (← 1956–72) Młodojewo (← 1956–72) Oleśnica (1958–72) Ostrowite (← 1957–72) Ostrowo Kościelne (← 1956–71) Siernicze Wielkie (← 1957) Słupca (1962–72) Strzałkowo (← 1956–72) Trąbczyn (← 1956–72) Zagórów (← 1956–57)

Przynależność wojewódzka	gubernia kaliska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–38) woj. poznańskie (II RP) (1938–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta	Golina (do 1870 i od 1921) Kleczew (← od 1932) Konin (do 1973 →) Pyzdry (← 1932–48 →) Rychwał (do 1870 i od 1921) Słupca (← 1932–55 →) Ślesin (do 1870 i od 1921) Tuliszków (do 1870 i 1919–39 →) Władysławów (do 1870 i 1919–34) Zagórów (← 1932–55 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Brzeźno (do 1954) Ciążeń (← 1932–48 →) Dąbroszyn (do 1954) Dłusk (← 1932–48 →) Golina Golina (191?–21) Gosławice Grodziec (← od 1923) Kazimierz Biskupi (← od 1932) Kleczew (← 1932–54) Kramsk Krzymów (od 1973) Lądek (← 1932–54) Młodojewo (← 1932–54) Oleśnica (← 1932–54) Ostrowite (← 1932–54) Piorunów (do 1939) Piotrkowice (← 1922–54) Russocice (do 1870 i 1877–19??) Rychwał (191?–21) Rychwał (od 1973) Rzgów Skulsk (od 1973) Skulska Wieś (← 1932–54) Sławoszewek (do 1954) Stare Miasto Szymanowice (← 1932–48 →) Ślesin (191?–21) Ślesin (od 1973) Trąbczyn (← 1932–54) Tuliszków (do 1939 →) Wilczogóra (Wilcza Góra) (← 1932–54) Wilczyn (od 1973) Władysławów (1870–77 i 19??–1939 →) Wysokie (do 1954)
Gromady (1954–72)	Białobłoty (1954–55 →) Biela (1954–57) Biskupice (1954–61) Borowiec Stary (1954–58) Brzeźno (1954–72) Budzisław Kościelny (1954–72) Cienin Kościelny (1954–55 →) Cienin Zaborny (1954–55 →) Cukrownia Gosławice (1954–67) Dobrosołowo (1954–71) Drążna (1954–55 →) Giewartów (1954–55 →) Golina (1954–72) Gosławice (1954–72) Grabienice (1954–57) Grabina (1954–55 →) Grodziec (1954–72) Ignacewo (1954–57) Jabłków (1954–57) Kaliska (1954–57) Kawnice (1954–72) Kazimierz Biskupi (1954–72) Kijowiec (1954–59) Kleczew (1954–72) Kopojno (1954–55 →) Kowalewo Sołectwo (1954–55 →) Kramsk (1954–72) Królików (1954–59) Krzymów (1954–72) Kuchary Kościelne (1954–61) Lądek (1954–55 →) Licheń Stary (1954–72) Lisiec Wielki (1954–71) Łukom (1954–55 →) Młodojewo (1954–55 →) Modlibogowice (1954–59) Modła (1954–59) Morzysław (1958–67) Niesłusz (1954–57) Ostrowąż (1954–61) Ostrowite (1954–56 →) Paprotnia (1954–59) Piaski (1954–57) Piotrkowice (1954–71) Potaźniki (1954–57) Radolina (1954–57) Rudzica (1954–57) Rychwał (1954–72) Rzgów (1954–72) Siąszyce (1954–57) Siernicze Wielkie (1954–56 →) Skulsk (1954–72) Sławęcinek (1954–57) Sławsk (1954–72) Stare Miasto (1954–72) Ślesin (1954–72) Święte (1954–61) Trąbczyn (1954–55 →) Wilczyn (1954–72) Wysokie (1954–72) Zagórów (1954–55 →) Złotków (1954–59)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne