Róża Luksemburg (film)

Róża Luksemburg (niem. Die Geduld der Rosa Luxemburg) – zrealizowany w 1986 roku w koprodukcji niemiecko-czechosłowackiej film biograficzny o Róży Luksemburg w reżyserii Margarethe von Trotta.

Wielokrotnie wyróżniany film M. von Trotty, opowiadający historię życia polskiej i niemieckiej socjalistki, a zarazem kreślący wnikliwy obraz społeczno-ekonomicznej sytuacji Niemiec w epoce wilhelmińskiej. Łącząc konwencję fabularną z paradokumentem, twórczyni pragnęła ukazać również całkiem prywatną stronę burzliwego życia działaczki zgładzonej w 1919 r. przez oficerów prawicowego Freikorps. Film miał pierwotnie realizować Rainer Werner Fassbinder, zamierzając obsadzić w roli tytułowej Jane Fondę (która wiążąco przyjęła propozycję), lecz projekt ten zniweczył zgon reżysera w 1982 r. Premiera odbyła się w kinie „Metropolis” w Bochum.

Fabuła

Od pozorowanej egzekucji w więzieniu we Wronkach (1916 r.), gdzie bohaterka przebywa po aresztowaniu członków Związku Spartakusa, film raz po raz retrospektywnie przypomina zdarzenia z lat minionych, poczynając od wyjazdu 34-letniej Róży do zrewoltowanej Warszawy 1906 roku. Von Trotta wertując życie rewolucjonistki, ukazuje jej pracę partyjną i kolejne związki miłosne, a zwłaszcza związek z Leonem Jogichesem, kiedy to działalność polityczna zderza się konfliktowo z osobistymi relacjami obojga. Zakończenie wojny i przejęcie władzy przez socjaldemokratów przynosi bohaterce uwolnienie, choć nie na długo. Wbrew jej sprzeciwom Liebknecht zbyt szybko wiedzie komunistów do konfrontacji podczas rewolucji listopadowej i oboje spotyka kolejne aresztowanie. W zakończeniu (1919 r.) film ukazuje Luksemburg w ostatnich miesiącach życia: wyczerpaną i złamaną, zaszczutą i ściganą, a wreszcie zastrzeloną i utopioną w berlińskim Kanale Landwehry.

Obsada

Miejsce utopienia zwłok R. Luksemburg nad Kanałem Landwehry

• Barbara Sukowa – Róża Luksemburg
• Daniel Olbrychski – Leon Jogiches
• Otto Sander – Karl Liebknecht
• Adelheid Arndt – Luise Kautsky
• Jürgen Holtz – Karl Kautsky
• Doris Schade – Klara Zetkin
• Hannes Jaenicke – Kostja Zetkin
• Jan Paweł Biczycki – August Bebel
• Míla Myslíková – Julie Bebel
• Karin Baal – Mathilde Jacob
• Winfried Glatzeder – Paul Levi
• Regina Lemnitz – Gertruda
• Barbara Kwiatkowska-Lass – matka Róży
• Dayna Drozdek – Róża w wieku sześciu lat
• Henryk Baranowski – Józef, brat Róży
• Patrizia Lazreg – córka Józefa
• Charles Régnier – Jean Jaurès
• Hans-Michael Rehberg – Waldemar Pabst
• Hans Beerhenke – Ignaz Auer
• Klaus Abramovsky – Artur Stadthagen
• Charles Brauer – dyrektor więzienia we Wrocławiu
• Oldřich Vlach – dyrektor więzienia w Warszawie

Opinie o filmie

„Lexikon des internationalen Films”: Ta ostrożna a emocjonalna biografia kobiety zwraca mniej uwagę na oprawę historyczną, bardziej zaś przybliża przede wszystkim osobiste racje aktywności politycznej. Poruszający inscenizacją, grą aktorów i zdjęciami, film przemawia także treściowo jako refleksja zarówno nad odwagą cywilną i niezłomnym morale politycznym, jak i nad śmiałością utopijnego myślenia.

„Der Spiegel” nr 15/07.04.1986 (Cora Stephan): Film wyzwala ogromną siłę emocjonalną. Ta Róża Luksemburg (w wykonaniu Barbary Sukowej) przyciąga i zniewala, pozostawiając jednak także w bezradności. Taka jest wizja reżyser, która stwarza szczególny urok tego filmu, a zarazem sprowadza go na nice. Margarethe von Trotta nie pracowała nad tworzeniem legendy. Nie wdaje się w polemiki z różnymi punktami widzenia, nic nie wyjaśnia, niczego nie tłumaczy. Pozwala przemawiać samej Róży Luksemburg. Podstawą większości scen i dialogów jest bowiem 2500 jej listów do znajomych i współtowarzyszy. Film wykorzystuje jedynie to, co można udokumentować w ten sposób; jest radykalny i subiektywny, przy czym wierny tylko jednej prawdzie – pochodzącej właśnie od Róży Luksemburg.

Nagrody

• 1986 – Nagroda dla najlepszej aktorki (Barbara Sukowa) na 39. MFF w Cannes
• 1986 – Złota Nagroda Filmu Niemieckiego (za najlepszy film fabularny)
• 1986 – Złota (dla B. Sukowej za najlepszą rolę pierwszoplanową)
• 1987 – Złota Nagroda od Gilde deutscher Filmkunsttheater (za film)

Linki zewnętrzne

• Róża Luksemburg w bazie Filmweb
• Rosa Luxemburg w Filmportal.de. (niem.).
• Rosa Luxemburg w Internet Movie Database. (ang.).