Różnówka

Różnówka

Osiedle Biłgoraja
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	biłgorajski
Miasto	Biłgoraj
W granicach Biłgoraja	1 kwietnia 1927[1]
SIMC	0987762
Powierzchnia	3,09[2] km²
Tablice rejestracyjne	LBL
Położenie na mapie Biłgoraja Różnówka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Różnówka
Położenie na mapie województwa lubelskiego Różnówka
Położenie na mapie powiatu biłgorajskiego Różnówka
50°32′05″N 22°42′06″E/50,534600 22,701700
Portal Polska

Różnówka – jedno z 12 osiedli (jednostek pomocniczych gminy)^[3] oraz część miasta Biłgoraja^[4].

Dane ogólne

Różnówka znajduje się w zachodniej części Biłgoraja. Sąsiaduje z osiedlem Bagienna (od strony północno-wschodniej), osiedlem im. Stefana Batorego (od strony wschodniej) i Puszczą Solską (od strony południowej). Po stronie zachodniej Różnówka sięga granicy miasta.

Północną granicę obszaru osiedla wyznacza ulica Stefana Batorego; natomiast wschodnią aleja Jana Pawła II, znajdująca się w ciągu drogi wojewódzkiej nr 835^[5]. Od centrum miasta oraz od większej części jego terenów zabudowanych Różnówka jest oddzielona płynącą południkowo rzeką Białą Ładą^[6].

Biorąc pod uwagę sposób użytkowania terenu, na obszarze Różnówki należy wyróżnić^[6]:

• Obszary o charakterze zabudowy mieszkalnej; dominują domy jednorodzinne, lecz oprócz nich istnieje też pewna ilość bloków.
• Tereny zielone – ogrody działkowe przy ulicy Magnoliowej (w granicach osiedla ok. 17,2ha^[7]), las doświadczalny Zespołu Szkół Leśnych (ok. 4,8ha^[7]) oraz Park im. Stanisława Nowakowskiego (ok. 6,6ha^[7]).
• Obszary niezagospodarowane, w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego przeznaczone głównie pod zabudowę jednorodzinną, bloki i tereny usługowe^[8].

Głównymi osiami urbanistycznymi Różnówki są trzy arterie^[6], mające status dróg powiatowych i noszące miano ulic Włosiankarskiej, Zielonej, Polnej^[9].

W granicach Różnówki znajduje się szereg obiektów usługowych, w tym handlowych; ponadto zlokalizowane są tu instytucje administracyjne i samorządowe. Wśród nich można wymienić placówkę terenową Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego^[10], komendę powiatową policji^[11], urząd pocztowy^[12] oraz jednostki oświatowe – Szkołę Podstawową Nr 4^[13] i Zespół Szkół Leśnych.

Wokół obiektów szkolnych istnieją place sportowe – m.in. boiska – służące ogółowi mieszkańców najbliższej okolicy^[6]. W kwartale pomiędzy ulicami Zieloną, Parkową, Janusza Korczaka i Marii Zapolskiej znajduje się zespół obiektów Wioski Dziecięcej SOS – osiedla mieszkalnego, zbudowanego dla rodzin zastępczych^[14].

Przy ulicy Janusza Korczaka zlokalizowany jest kościół katolicki^[15], siedziba parafii pw. Chrystusa Króla.

Organem uchwałodawczym osiedla jako jednostki pomocniczej gminy miejskiej Biłgoraj jest Rada Osiedla. Organ wykonawczy to Zarząd Osiedla^[16].

Informacje historyczne

Różnówka do XIX w.

Biłgoraj na austriackiej mapie topograficznej z XIX w. Różnówka leży po południowo-zachodniej stronie miasta, łączą ją z nim dwie drogi (dzisiejsze ul. Zielona i ul. Czerwonego Krzyża). Podpisana jest jako H.H., czyli Herrenhaus (niem. pałac, dwór).

Do XVIII w. obszar dzisiejszego osiedla był terenem położonym poza miastem, po jego południowo-zachodniej stronie, po przeciwnej stronie Białej Łady. W połowie XVIII w., po osuszeniu podmokłych terenów nad tą rzeką, powstał tutaj folwark^[17].

Rozwój Różnówki nastąpił w pierwszej połowie XIX w. Ówczesny właściciel Biłgoraja, były szambelan królewski Stanisław Kostka Nowakowski, wzniósł tutaj swój pałac. Gmach otoczono romantycznym parkiem, w którym znajdowała się sieć rzecznych kanałów i oczek wodnych. W tej rezydencji Nowakowski organizował spotkania wzorowane na obiadach czwartkowych króla Stanisława, na które zapraszał wybitnych Polaków. Pałac otaczały kamienne pomniki, upamiętniające m.in. Jana Henryka Dąbrowskiego, Ignacego Krasickiego i Cypriana Godebskiego^[18].

W 1827 w Różnówce znajdowało się 14 domów, zamieszkanych przez 86 osób^[19].

W XIX w. w tutejszym folwarku działał browar, którego roczny obrót wynosił ok. 2 tysiące rubli^[19]. Powstał tutaj też młyn wodny na Białej Ładzie. Do folwarku przynależne były ponadto stawy rybne, położone po przeciwległej (tzn. wschodniej) stronie miasta^[20]. Dziś, znane jako tzw. stawy Ćwikły, znajdują się one w granicach osiedla Piaski, przy ulicy noszącej nazwę Różnówka Stawy.

Różnówka w XX i XXI w.

W latach I wojny światowej (1914-1918) nieużytkowany i zaniedbany pałac Nowakowskiego ostatecznie popadł w ruinę i został rozebrany; pozostał po nim park (obecnie Park im. Stanisława Nowakowskiego) wraz z niewielkimi elementami architektonicznymi^[18].

W 1919 teren Różnówki włączono w granice administracyjne Biłgoraja; stała się ona południowo-zachodnim osiedlem miasta^[20]. Na mapach z tego okresu Różnówka widniała jako osiedle położone na uboczu, połączone z miastem dwiema drogami – dzisiejszymi ulicami Zieloną i Czerwonego Krzyża^[21]. Był to wówczas obszar zamieszkiwany głównie przez przedstawicieli najuboższych warstw społecznych^[20].

W okresie międzywojennym (1918-1939) wciąż istniejący folwark był własnością Skarbu Państwa, oddawaną przezeń w dzierżawę; natomiast młyn wodny znajdował się w rękach biłgorajskich Żydów, którzy w tym czasie znacznie go unowocześnili^[20]. Zabudowa, która znajdowała się wokół tego młyna, nosiła nazwę osiedla Podemłyny (lub Podemłynie)^[19]. W dniach 26 i 27 lipca 1944 roku ziemię folwarczną rozparcelował między chłopów oddział partyzancki AL dowodzony przez Wacława Rózgę^[22].

W latach 60. XX w. rozpoczął się proces szybkiej urbanizacji obszaru Różnówki. Powstał tutaj wtedy m.in. Zespół Szkół Leśnych oraz tyczono kolejne ulice. Obecnie istniejąca zabudowa mieszkalna najwcześniej powstała w kwartale ulicznym, ograniczonym przez ulice Polną, Janusza Korczaka, Parkową, Zieloną. W 1982 zbudowano kościół pw. Chrystusa Króla^[23]. W 1984 oddano do użytku obiekty Wioski Dziecięcej SOS; była to pierwsza tego typu instytucja w Polsce^[14].

Do lat 60. XX w. Biała Łada wokół młyna była szeroko rozlana i tworzyła znaczny akwen. W 1987 zabytkowe drewniane zabudowania młyńskie wraz z mostem i jazami zostały zniszczone przez pożar. Wydarzenie przekreśliło to plany władz miasta, które w młynie chciały utworzyć muzeum^[19].

Do lat 80. XX w. Różnówkę z centrum miasta wciąż łączyły dzisiejsze ulice Zielona i Czerwonego Krzyża. W latach 80. XX w. wybudowano jedne z głównych obecnie arterii komunikacyjnych Biłgoraja, tzn. aleję Jana Pawła II i ulicę gen. Władysława Sikorskiego. Ich powstanie przeorganizowało układ komunikacyjny tej części miasta i wpłynęło na rozwój urbanistyczny Różnówki.

Osiedle Różnówka jako jednostkę podziału administracyjnego w obecnym kształcie formalnie powołano do życia Uchwałą Rady Miasta w Biłgoraju z dnia 25 sierpnia 2004 r^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Słabek: Dzieje polskiej reformy rolnej 1944-48. Wyd. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.