Rębielice Królewskie

Rębielice Królewskie

wieś
(c) Maniex87 z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0 Kościół parafialny pw. św. Rocha w Rębielicach Królewskich
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	kłobucki
Gmina	Popów
Liczba ludności (2008)	848
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-110[1]
Tablice rejestracyjne	SKL
SIMC	0142906
Położenie na mapie gminy Popów Rębielice Królewskie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Rębielice Królewskie
Położenie na mapie województwa śląskiego Rębielice Królewskie
Położenie na mapie powiatu kłobuckiego Rębielice Królewskie
50°59′44″N 18°50′50″E/50,995556 18,847222

Rębielice Królewskie – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie kłobuckim, w gminie Popów.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

Integralne części wsi

Środowisko naturalne

Miejscowości Rębielice Królewskie i Rębielice Szlacheckie znajdują się w północnej części województwa śląskiego w powiecie kłobuckim. Pierwsza z miejscowości przynależy do gminy Popów, natomiast druga podlega gminie Lipie. Obie wsie oddalone są od siebie o około 3 km. Rozgranicza je głównie las, a także rzeka Liswarta, lewy dopływ Warty. Rzeka ta przed wiekami była południową granicą ziemi wieluńskiej, ale także rozdzielała zasięg biskupstwa gnieźnieńskiego i krakowskiego. Same Rębielice Królewskie leżą nad rzeką Górnianką.

(c) Maniex87 z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Rzeka Rębielanka w Rębielicach Królewskich

Pod względem geograficznym wsie znajdują się, według podziału prof. J. Kondrackiego, w pasie północnym Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, zwanym Wyżyną Woźnicko-Wieluńską, a dokładniej w obrębie Wyżyny Wieluńskiej.

Terytorium miejscowości jest zróżnicowane geologicznie. Wierzchnia część to osady polodowcowe: żwiry, piaski, gliny, zaś głębsza to wapienie z okresu górnej jury. Skały podłoża tylko miejscami odsłaniają się spod osadów czwartorzędowych. Znaczący udział pozostałości jurajskich jest dowodem znajdującego się tu w mezozoiku ciepłego morza, którego dobitnym potwierdzeniem jest występowanie skamielin przewodnich, jakimi w przypadku Rębielic Królewskich i Rębielic Szlacheckich są amonity. Największa koncentracja wspomnianych amonitów występuje na tzw. Górze Rębielskiej (251,5 m n.p.m.), która to zbudowana jest przede wszystkim z wapieni jak większość wzniesień na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Gleby w Rębielicach Królewskich należą do najsłabszych. Najlepsze jakościowo zaliczane są do V klasy bonitacyjnej w większości znajdując się na pograniczu możliwości zagospodarowania. Fakt ten świadczy jak najlepiej o mieszkańcach, którzy uprawiają ziemię przy znacznie większym nakładzie pracy, aniżeli na terenach o lepszych możliwościach glebowych. Stan taki ponadto w znacznym stopniu uniemożliwia uprawę bardziej wymagających roślin, ograniczając tutejszych rolników. Nieco lepsze warunki występuje w Rębielicach Szlacheckich, jednakże nie są one i tam zbyt korzystne. Mimo to nie przeszkadza to w znacznych zbiorach nawet przy uwzględnieniu zmniejszonych plonów, co rekompensowane jest przez duży obszar użytków rolnych. Pod względem wielkości zdecydowanie większą miejscowością są obecnie Rębielice Królewskie mając ponad 2000 ha, co stanowi 20% ogólnej powierzchni całej gminy Popów, oraz około 850 mieszkańców, natomiast Rębielice Szlacheckie obszarowo są około trzykrotnie mniejsze i mają około 520 mieszkańców. Obie jednak pod względem gospodarczym nie odgrywają wiodącej roli w swoich jednostkach terytorialnych, zwłaszcza mając na uwadze przedsiębiorstwa prywatne. Jednak pod względem produkcji rolnej należą do czołowych w swoich gminach. W sąsiedztwie znajduje się miejscowość wypoczynkowa: Zawady, która jest pierwszą o charakterze, w jakim według planów rozwijać się ma nie tylko gmina Popów, ale również powiat kłobucki. W promocji ma pomóc realizacja programu „Zielony wierzchołek Śląska” w ramach LEADER +. Uczestniczą w nim prawie wszystkie gminy powiatu poza gminą Miedźno. Jedną z miejscowości, która się ma stać szczególnie atrakcyjna turystycznie są Rębielice Królewskie z racji walorów przyrodniczych. Problemem może tu być pewne oddalenie od głównych arterii komunikacyjnych, choć z drugiej strony może to przemawiać za walorem turystycznym wynikającym ze współczesnym zapotrzebowaniem na turystykę ekologiczną. Jednakże jest to dość odległa perspektywa, ponieważ Rębielice Królewskie i Rębielice Szlacheckie pozbawione są infrastruktury turystycznej niezbędnej do rozwoju tej formy działalności gospodarczej.

Historia

Od pierwszej wzmianki (XIII wieku)

W pierwszych dokumentach miejscowości występują pod nazwą Rambielice, Rambelicze, Rabyelicze. Pierwszą wzmianką, w której pojawiają się Rębielice jest wspomnienie w 1266 roku, kiedy książę Bolesław Pobożny nadał Ubysławowi s. Langnica: Parzymiechy, Kochlew i Rębielice. Miejscowości te przeniesione zostały prawo niemieckie. Wzmiankę tę odnajdujemy w siódmej Księdze podkomorskiej wieluńskiej. Dokument ten informuje również że miejscowości zostały przeniesione na prawo niemieckie. W tym czasie miejscowości te zostają wymieniane jako „terra Rudensis” co najprawdopodobniej należy wiązać z jedną z najstarszych w południowej Wielkopolsce, a najstarszej w Ziemi Wieluńskiej, miejscowości jaką niewątpliwie jest Ruda, która na pewno istniała jeszcze w XI wieku, a być może i wcześniej jednak potwierdzone wzmianki na jej temat dotyczą roku 1106, w którym to roku doszło w niej do zabójstwa w czasie konsekracji kościoła powstałego w 1104 roku. Kolejną jest zamiana z 1268 roku, w którym to książę dał Piotrowi s. Cieszęty (lub też inaczej Cesanty), za Chotynin wsie na prawie niemieckim: Kokanin i Rębielice. Informację na ten temat można odszukać w Kodeksie dyplomatycznym Wielkopolski. W dokumentach XIII-wiecznych pojawia się tylko dwukrotnie i najprawdopodobniej źródła te dotyczą obecnych Rębielic Szlacheckich lub też ówczesnej północnej części Rębielic, które zapewne funkcjonowały w nazewnictwie jako jedna całość z czasem wyodrębniając dwie części zgodnie z ich przynależnością. Zresztą jeszcze do XIX wieku nazwa Rembielice obejmowała obie miejscowości, choć starano się je rozgraniczać zwracając uwagę na właściciela. Same początki Rębielic są wcześniejsze jeszcze o kilkanaście lat.

Historia miejscowości w XIV i XV wieku

Do jeszcze XIX wieku funkcjonowała wspólna nazwa Rembielice tak dla części będącej własnością szlachecką jak i dla części książęcej, później królewskiej, aż w XIX wieku będąc w ekonomii Iwanowice własnością władzy carskiej. Choć i w swojej historii była własnością kilku właścicieli. Mimo iż nazwa obejmowała wspólnie oba terytoria to historia obu jest znacząco inna, choć z przyczyn oczywistej bliskości nierozerwalnie związana. Wsie znajdowały się w zasięgu oddziaływania rynków lokalnych takich jak Danków i Kłobuck będące istotniejszymi miejscowościami na trakcie z Krakowa do Wrocławia. Z tą jednak różnicą, że pierwotnie funkcję tę posiadał głównie Danków, który we wcześniejszym okresie był miastem, a który zatracił swój miejski charakter po nadaniu praw miejskich Krzepicom w 1357 roku. Choć proces osłabienia znaczenia Dankowa jako miasta należy szukać już na samym początku wieku XIV, gdyż spadek jego znaczenia związany jest z ponownym scalaniem państwa polskiego po okresie rozbicia dzielnicowego. Poprzez to utracił on swój pograniczny charakter i znaczenie. Jednakże w wieku XIII to Danków spełniał funkcję głównego rynku lokalnego dla obu Rębielic, które znajdowały się w pierwszym rzędzie pod względem zasięgu tj. do 5 kilometrów odległości. W tym czasie maksymalny zasięg miast w ziemi wieluńskiej wynosił 15 km, mierzonych w tzw. linii powietrznej. Najprawdopodobniej z racji bliskości Rębielice odgrywały znaczącą rolę w zaopatrywaniu wspomnianego rynku. W wiekach późniejszych Rębielice Szlacheckie podlegały Krzepicom, a Rębielice Królewskie Kłobuckowi. Od wieku XIV tereny Rębielic należały do form leśno-polnych, jeśli chodzi o zagospodarowanie. Zresztą sama nazwa miejscowości według jednej z wersji wiąże się wyjątkowo ściśle z lasami. Gdyż nazwa Rębielic (inaczej: Rambielice, Rambelicze, Rabyelicze) wiązana jest z procesem wycinania, wyrąbywania lasów, jakże wówczas powszechnymi, a które przez wieki znacznie wytrzebionymi, o których będzie jeszcze mowa. W 1389 roku Dzierżykraj Tłuk ze Strykowa sprzedał Rębielice Szlacheckie Heinkowi z Przemykowa za 1000 grzewien, suma ta obejmowała również Parzymiechy i Lipie w których posiadanie w tymże roku wchodził wspomniany Heinko. W Kodeksie dyplomatycznym Wielkopolski pojawia się informacja dotycząca sąsiedniej miejscowości Szyszków, wymienione jest, że znajduje się ona między Popowem a Rębielicami Szlacheckimi. Wzmianka ta pochodzi z roku 1395. Ma to dość duże znaczenie z racji faktu, iż w następnych stuleciach Rębielice Szlacheckie wraz z Szyszkowem współtworzyły wspólne jednostki. Następna z roku 1397 wymienia akt sprzedaży Rębielic Szlacheckich. Klemensa z Moskarzewa sprzedaje je za 200 grzywien „nobili Hanczloni”. Wioska ta była uprzednio nadana Klemensowi przez króla Władysława Jagiełłę. Zastanawiającym jest, że w krótkim okresie 8 lat Rębielice Szlacheckie mają wymienionych czterech właścicieli, którzy nie powtarzają się w kolejnych aktach sprzedaży. Przez blisko 50 lat nie pojawiają się informacje o właścicielu Rębielic Szlacheckich, co może świadczyć o dłuższej przynależności ich do wspomnianego „nobili Hanczloni”, którego można by utożsamić z osobą Hinczy z Rogowa, podskarbiego wielkiego koronnego. Którego ród związany był z regionem południowej ziemi wieluńskiej, a szczególnie niedalekiego Działoszyna, którego nazwę można wiązać z herbem Hinczy. Innym powodem ciszy na temat nowych właścicieli przez pół wieku może być brak materiałów źródłowych. W roku 1446 Małgorzata żona Mikołaja zaskarżyła 3 Janów synów Jana Długosza z Grabowej o zajęcie gwałtem jej wsi Rębielice z dziedzictwa matczynego, wartości 600 grzywien. Około roku 1450 Rębielice Królewskie wymieniane są wśród 21 wiosek należących do parafii w Kłobucku, z którą to związane były jeszcze do XIX wieku. Rębielice Królewskie posiadały wówczas 2 łany sołtysie i 21 łanów kmiecych. Informacje te zostały zapisane przez Jana Długosza proboszcza tej parafii w latach 1434-1449, słynnego dziejopisarza. Rębielice Królewskie były jedną z odleglejszych miejscowości w całej parafii, które płaciły snopowe biskupowi krakowskiemu i pieniężną dziesięcinę klasztorowi kłobuckiemu. Jeśli doszukiwać się pierwotnej przynależności do którejś z parafii Rębielic Szlacheckich to najwcześniejsze są wzmianki jakoby podlegały one pod Parzymiechy. Informacja ta datowana jest na rok 1520, kiedy to wspomniane jest, że pleban z Parzymiech pobierał miarę (ćwiertnią) owsa i żyta z łana mesznego i 18 groszy dziesięciny od sołtysa, a od zagrodników dziesięciny po groszu od łana. Wcześniej wspomniane jest płacenie dziesięciny arcybiskupowi w formie dwóch donic miodu (1511 rok). W 1468 roku Rębielice Królewskie stały się zastawem dla Jana i Jakuba z Kobylan, którzy pożyczyli 3500 grzywien Piotrowi Myszkowskiemu herbu Jastrzębiec. W roku 1487 przy podziale ziem Rębielice Szlacheckie dostali Jan i Jakub z Kobylan. Jednak podział ten nie obowiązywał w niezmiennej w formie długo, bo już w roku 1489 doszło do kolejnego podziału ziem na mocy, którego Rębielice przypadły Jakubowi Kobylańskiemu, ten musiał jednak płacić 20 grzywien rocznie Piotrowi Myszkowskiemu pod groźbą utraty m.in. Rębielic.

Właściciele miejscowości od XIII do XVIII wieku

Pierwszym potwierdzonym właścicielem Rębielic Szlacheckich był Bolesław Pobożny, który oddał Ubysławowi synowi Langnica, podkomorzemu wieluńskiemu: Parzymiechy, Kochlew i Rębielice, uprzednio funkcjonujące jako własność książęca. O pierwszym właścicielu nie ma żadnych dokładnych dokumentów poza wiadomością, iż można go utożsamiać z urzędem podkomorzego wieluńskiego w latach 1289-1291 identyfikowanym z kasztelanem rudzkim pełniącym ten urząd w latach 1268-1289, a zresztą jak wynika z materiału źródłowego mógł on być w posiadaniu Rębielic, co najwyżej dwa lata od 1266 do 1268 roku. Rębielic wszedł Piotr syn Cieszęty. O tym właścicielu także nie ma dokładnych danych. W akcie zamiany Rębielice wymieniane są jako wieś przeniesiona na prawo niemieckie. Zamiana ta miała umożliwić budowę zamku w Bolesławcu, do którego budowy potrzebne mu były ziemie Chotynina. Pierwszym potwierdzonym właścicielem Rębielic Szlacheckich był Bolesław Pobożny, który oddał Ubysławowi synowi Langnica, podkomorzemu wieluńskiemu: Parzymiechy, Kochlew i Rębielice, uprzednio funkcjonujące jako własność książęca. O pierwszym właścicielu nie ma żadnych dokładnych dokumentów poza wiadomością, iż można go utożsamiać z urzędem podkomorzego wieluńskiego w latach 1289-1291 identyfikowanym z kasztelanem rudzkim pełniącym ten urząd w latach 1268-1289, a zresztą jak wynika z materiału źródłowego mógł on być w posiadaniu Rębielic, co najwyżej dwa lata od 1266 do 1268 roku. Kolejnym znanym choćby z imienia właścicielem był Dzierżykraj Tłuk ze Strykowa, skarbnik łęczycki. Był on w posiadaniu Rębielic do roku 1389. Po tym roku Rębielice stanowiły własność Heinko z Przemykowa. W 1397 roku Klemens Moskorzewski sprzedaje Rębielice. Był on jednym z najwybitniejszych właścicieli miejscowości. Klemens z Moskorzewa (również Kamieniecki), herbu Pilawa (zm. Moskorzew 1408), kasztelan sanocki, kasztelan kamieniecki. W okresie panowania Władysława Jagiełły Klemens z Moskorzewa pełni urząd podkanclerza królewskiego, uczestniczy w zakładaniu Uniwersytetu i funduje trzy prebendy w katedrze wawelskiej za te oraz inne zasługi wojenne król nadaje mu zamek Kamieniec Podolski. W roku 1387 bierze udział jako podkanclerz Królestwa Polskiego w orszaku królewskim Władysława Jagiełły i Jadwigi W roku 1394 podkanclerzy koronny Klemens buduje istniejący do dziś kościół murowany w Moskorzewie. Buduje również zamek w Odrzykoniu. Umiera w roku 1408 pełniącego urząd podkanclerski w czasach Jagiełły, pochowany w ufundowanym przez siebie kościele w Moskorzewie. Jest protoplastą rodów Moskarzewskich i Kamienieckich. Następnym właścicielem jest tajemniczy „nobili Hanczloni”. W roku 1446 doszło do sporu o miejscowość między Małgorzatą żoną Mikołaja a trzema Janami synami Jana Długosza z Grabowej. Spór wyniknął z zajęcia Rębielic przez Długoszów, a które były dziedzictwem matczynym wspomnianej Małgorzaty. Następnym właścicielem był ród Kobylańskich. W wyniku pierwszego podziału z 1487 roku Rębielice przypadły Janowi i Jakubowi, a już w kolejnym podziale z 1489 wieś znalazła się w posiadaniu tylko Jakuba Kobylańskiego. Wieś jednak była obciążona należnościami wobec Piotra Myszkowskiego, któremu zobowiązano się wypłacać 20 grzywien rocznie pod groźbą utraty Rębielic. Najwybitniejszym właścicielem z rodu Kobylańskich był Krzysztof Kobylański, od 1552 roku związany z Rębielicami. Był on podkomorzym wieluńskim, oprócz Rębielic właściciel rozległych dóbr, był człowiekiem wszechstronnie wykształconym, posiadającym talent poetycki. Należy do rzędu ciekawszych w skali krajowej poetów renesansowych, którzy pisali po łacinie. W 1558 r. wydał zbiór swoich utworów pt. „Variorum Epigrammatum Libellus”, Na szczególną jednak uwagę zasługuje zamieszczona w tym zbiorze bajka ludowa Metamorphoseon Paryuli en purllae o „bracie baranku”, poemacik o metamorfozie dziewczyny i chłopca. Ludowy to motyw, nieznany poetom starożytnym, wprowadził Kobylański do poezji łacińskiej i na tym polega jego nowatorstwo w skali europejskiej. Zamieszczona w jego pracy ilustracja, przypominająca do złudzenia krajobraz działoszyński, stanowi pierwszą w Europie próbę zilustrowania tego tematu baśniowego. Po śmierci Kobylańskiego w 1568 roku majątek jego został podzielony na cztery części: tę z Rębielicami otrzymała Jadwiga Łubnicka. Oprócz Rębielic w jej części znajdowały się: Działoszyn, Szczyty i Raciszyn. Informacji na temat właścicielki nie ma zbyt wiele. Następnymi właścicielami Rębielic Szlacheckich był ród Warszyckich związany z miejscowością, jak i z całą okolicą w XVII wieku. Najwybitniejszym przedstawicielem tegoż rodu jak i najpotężniejszym spośród wszystkich właścicieli miejscowości był Stanisław Warszycki. Pan na Dankowie, starosta piotrkowski, potem kasztelan krakowski. Miecznik łęczycki i wojewoda sandomierski. Syn Andrzeja Warszyckiego. Ten wielki magnat i wojownik wielokrotnie wykazywał dowody wielkiej odwagi i gorącej miłości do kraju. Jedno z pierwszych jego słynnych działań to ufortyfikowanie swojej wsi Danków ok. 1650, którą otoczył wałami i murem z bastionami oraz zbudował fosy napełnione wodą z pobliskiej rzeki. Była to jedyna w Polsce ufortyfikowana wieś i tak niezwykłe dzieło, że nawet Szwedzi nie mogli zdobyć tej twierdzy. Warszycki zdobył wykształcenie w Padwie. W swych majątkach gospodarował się wzorowo, zakładał stawy, kanały, dbał o ludowy przemysł krajowy, rozwijał w swych włościach tkactwo, garncarstwo, budował cegielnie i popierał handel. Gdy w czasie Potopu Szwedzi zajęli zamek w Pilicy i osadzili w nim załogę pod dowództwem Lindorna, Warszycki zebrawszy drużynę uderzył na niego i wypędził z zamku. Potem również odpędził Szwedów spod Dankowa oraz wyparł załogę szwedzką z Krzepic. Również dzielnie uczestniczył w obronie oblężonej Jasnej Góry, dla której m.in. dostarczył 12 dział i stado bydła. Jako jeden z nielicznych magnatów w czasie Potopu nie uciekł za granicę oraz nie przystąpił do propozycji przyłączenia się do najeźdźcy. Po ustąpieniu Szwedów Warszycki szybko oczyścił okolice (głównie Siewierszczyzna) z resztek nieprzyjaciół. Wówczas oberlejtnant i arianin Orzechowski naszedł dobra Warszyckiego. Kasztelan stawił mu czoła w otoczeniu uzbrojonych chłopów. Zaciężni żołdacy Orzechowskiego pokonali kasztelana i gdyby nie pomoc jednego ze sług z pewnością zamordowaliby go. Po tym zdarzeniu Warszycki pozwał Orzechowskiego przed trybunał, który skazał buntownika na karę śmierci. O potędze tego możnowładcy świadczyć może fakt, że mimo prób wpłynięcia przez Orzechowskiego na decyzję trybunału poprzez uruchomienie wpływów u króla i królowej, którzy stawili się w obronie winnego Warszycki postawił na swoim i dał warunek, że odstąpi od domagania się wykonania wyroku tylko wówczas, gdy Orzechowski wyrzeknie się arianizmu. Skazany nie zgodził się jednak na tę propozycję, więc wyrok został wykonany i rozstrzelano go na zamku. W Dankowie gościł m.in. króla Jana Kazimierza, królową Marię Ludwikę, Stefana Czarnieckiego i senatorów odbywających z nim narady nad ratunkiem ojczyzny. W 1669 nabył od Mikołaja Firleja za dopłatą 267 tys. zł wsie i dominia Ogrodzieniec, Bydlin, Włodowice, Kromołów, Zawiercie itd. wraz z górami srebrnymi obok Olkusza. Po zniszczeniach dokonanych przez Szwedów Warszycki po uzyskaniu zamku Ogrodzieniec częściowo odbudował go (w latach 1669-80) podobnie jak miasta i wsie należące do jego posiadłości. Jego silna wola powodowała, że nawet w czasie choroby starał się jednać zwaśnionych. Z Radomia przeniesiono go na noszach do Pilicy, gdzie długo chorował. Mimo to przybył na sejm i został przyjęty przez króla i królową. Epitafia Warszyckiego i jego żony znajdują się na Jasnej Górze. Warto dodać, że była to jedyna kobieta pochowana w klasztorze na ścianie bazylikowej. Dzięki staraniom Stanisława Warszyckiego dobra ogrodzienieckie zostały zespolone z olbrzymimi włościami Warszyckich i w ich rękach pozostawały do 1697. Ufortyfikowana, nie do zdobycia wieś Danków oraz nieprzebrane bogactwa zgromadzone w piwnicach warowni powodowały, że Warszycki miał również wielu zazdrosnych przeciwników. Uważali oni, że twierdzę zbudował przy pomocy diabła i za życia został przez niego porwany do piekła. Choć sam Warszycki miał jeszcze bardziej ambitne plany zwłaszcza, jeśli chodzi budownictwo, kiedy to w około roku 1650 rozpoczął przygotowania do budowy najwspanialszego zamku jaki kiedykolwiek widziano. Budowla miała powstać na obszarze Rębielic Królewskich. Do prac wstępnych przy zaangażowano setki chłopów z licznych włości Warszyckiego. Najbardziej niezwykłym planem było przeniesienie koryta rzeki Liswarty o kilka kilometrów. Właśnie prace przy realizacji tego pomysłu uchodziły za najokrutniejsze, gdyż właściciel osobiście doglądał postępów jak również karał pracujących chłopów. Mimo znaczących postępów prace zostały przerwane z powodu wojny ze Szwedami i zarzucone na dobre. Do dziś można zobaczyć znaczne zagłębienia w ziemi w lesie między Rębielicami Królewskimi a Rębielicami Szlacheckimi, będące fragmentami wykopów pod fundamenty zamku, który nigdy nie powstał. Mówiono, że kasztelan m.in.: przeciążał poddanych robocizną, dręczył ich i katował, był złym chrześcijaninem i być może heretykiem, nie szanował nakazów wiary i kościoła, gardził księżmi, lekceważył nabożeństwo itd. Na jego temat powstało dość dużo legend. Prawdą jest natomiast, iż jeszcze w 170 lat po jego śmierci zachwycano się Dankowem jako doskonałą twierdzą i niemal jedyną w Polsce ufortyfikowaną wsią. Stanisław Warszycki, ożeniony z Heleną Wiszniowiecką, córką księcia wojewody kijowskiego Konstantego, miał jednego syna Jana Kazimierza i dwie córki: Annę (Helenę) i Teresę. Warto wspomnieć jeszcze, że w roku 1669 r. właścicielem zamku w Ogrodzieńcu został Stanisław Warszycki, o którym krąży taka oto legenda: Stanisław Warszycki, był człowiekiem zamożnym, ale złego charakteru. Srogi i nielitościwy był zarówno dla służby jak i dla swoich kolejnych żon. Jedną ponoć za niewierność żywcem zamurował i wysadził tę część zamku, inną chłostał publicznie. Dopóki... nie spotkał swojej Heleny i nie został pantoflarzem. Jednak na starość co złe, to wróciło. Obiecawszy swej córce Barbarze część swego ogromnego majątku jako posag, nie podarował jej nic. Bo chciwy był. Podobno do dziś pilnuje swoich skarbów, których dotąd nikt nie odnalazł. Podczas księżycowych nocy pojawia się pod postacią czarnego psa, obwiązanego brzęczącym łańcuchem, pilnującego dostępu do swoich kosztowności. W późniejszym okresie właścicielami Rębielic Królewskich był ród Ponińskich. Z tego wielkopolskiego rodu nie było wybitnych postaci w okresie w których Rębielice znajdowały się w ich posiadaniu. Natomiast, jeśli chodzi o Rębielice Królewskie miały one kilku znaczniejszych właścicieli. Pierwszym niewątpliwie znaczącym był Jan Hińcza z Rogowa, który był w ich posiadaniu na pewno w połowie XV wieku i jest wspominany przy akcie zastawu Rębielic Królewskich z 1468 roku choć Hincza wymieniony tu jest jako były właściciel, ale nie jest określone w jak wielkiej perspektywie czasowej należy rozpatrywać te zagadnienie. Jan Hincza z Rogowa podobnie jak jego ojciec Hinczka z Rogowa był podskarbim wielkim koronnym. Którego to majątek został podzielony w 1487 roku, a w wyniku tegoż podziału Rębielice Szlacheckie przypadły Janowi i Jakubowi z Kobylan herbu Grzymała. Innym znaczącym właścicielem Rębielic Królewskich stał się w 1581 roku zamek w Krzepicach. Związek ten był długotrwały w roku 1660 na pewno zależność ta ciągle obowiązywała. W tym czasie część rządowa należała do uposażeń kanoników laterańskich w Krzepicach.

Historia obu miejscowości od XVI do XVIII wieku

W późniejszym okresie mamy znacznie mniej informacji źródłowych na temat, Rębielic Królewskich i Rębielic Szlacheckich. Nieliczne informacje dotyczą głównie wielkości Rębielic Szlacheckich, które wymieniają kolejno 4 łany w 1511 roku, 5 łanów w 1518 i 1553 roku, a także wspomniano o 1 łanie sołtysim w 1552 i 1553, a także o 19 kmieciach i jednej karczmie. Fakt istnienia łanu sołtysiego jest potwierdzeniem przeprowadzonej lokacji, którą przeprowadzono najprawdopodobniej w 1266 roku. Od początku XVII wieku Rębielice Szlacheckie, ale również częściowo Rębielice Królewskie stały się własnością rodu Warszyckich. Najwybitniejszym przedstawicielem tego rodu był Stanisław Warszycki, którego plany dotyczyły również Rębielic Królewskich. Gdzie miał powstać najokazalszy zamek. Nie został on zbudowany jednak prace wstępne i tak wycisnęły piętno na ludności głównie miejscowej, w oczach, której Stanisław Warszycki stał się już na zawsze synonimem okrutnika. Kolejny bliżej poznany okres z dziejów Rębielic, szczególnie części szlacheckiej to druga połowa XVIII wieku. Dane z tego okresu dotyczą w szczególności kwestii folwarku szlacheckiego jego zagospodarowania na tle całości ziemi wieluńskiej. W omawianym okresie folwark Rembielice- Szyszków był największym w ziemi wieluńskiej w kategorii folwarków czterowioskowych liczył on sobie według danych z 1769 roku 12,6 łana. Przy tym znaczącym areale ziemi nie dziwi należąca do jednych z największych produkcji zbóż wynosząca ponad 1750 kop. Wielkości te plasowały folwark na trzecim miejscu wśród wszystkich w całej ziemi wieluńskiej. Pod względem zagospodarowania można mówić o ciekawostkach, do jakich nie wątpliwie należy fakt zasiewów rzadkich odmian grochu białego, jak również pasternaku, którego uprawa zupełnie nie występuje w dobrach królewskich w danym okresie, a zresztą i w dobrach szlacheckich nie należy do popularnych, popularnych przynajmniej, jeśli zwróci się uwagę wyłącznie na drugą połowę XVIII wieku. Jeśli chodzi o charakter zagospodarowania to mówimy tu o trójpolówce, trójpolówce corocznym obszarem uprawnym na poziomie 8,4 łana. Na temat Rębielic Królewskich w tym okresie nie ma niestety materiału źródłowego. Jedyne dane z tego okresu lub też związane z tym okresem pochodzą z Katalogu zabytków, który wspomina o chałupie drewnianej z 1786 roku.

Historia społeczno-gospodarczo-oświatowa w XIX-XX wieku

Ziemie Rębielic Królewskich i Rębielic Szlacheckich po 1793 r. zostały przyłączone do państwa pruskiego. Jednakże już w 1807 r., terytorium to stało się częścią Księstwa Warszawskiego, a następnie w 1815 r. włączono je do zaboru rosyjskiego. W okresie władzy Księstwa Warszawskiego utworzona została szkoła elementarna w Rębielicach Królewskich w roku najprawdopodobniej 1808. Dokładnej daty nie można określić, a wiadomo, że we wspomnianym już istniała. Rozwijała się ona dość dobrze choć zapewne nie bez przeszkód, szczególnie po 1815 roku. Trudności wynikały najczęściej z powodu materialnego, gdyż koszty funkcjonowania szkoły przerzucone były głównie na ludność miejscową. Mimo tego i represji ze strony władzy carskiej szkoła funkcjonowała w 1850 roku. Jednakże nie zdołała się ona obronić w najgorszym okresie dla szkolnictwa elementarnego, a szczególnie w okręgu częstochowskim w początkach drugiej połowy XIX wieku. Dlatego też w 1860 roku Rębielice Królewskie nie posiadają szkoły elementarnej. Choć likwidacja nie była długotrwała, to należy pamiętać, że wśród szkół powstałych przed 1815 rokiem ta była jedną z dłużej funkcjonujących właściwie jedną z dziewięciu w okręgu częstochowskim działających nieprzerwanie przez niemal 50 lat. Natomiast jak wynika ze spisu z roku 1875 ponownie mieszkańcy mieli na swój użytek szkołę początkową ogólną. Jeśli mając na uwadze porównanie obu miejscowości to można zauważyć, iż w roku 1827 liczba ludności była zbliżona: w Rębielicach Królewskich 407 mieszkańców, a w Rębielicach Szlacheckich 398 mieszkańców. Jednak zwróciwszy uwagę na liczbę domów można zauważyć iż znacznie lepsze warunki lokalowe posiadały Rębielice Królewskie w których na jeden dom przypadało niespełna 7 osób, gdy w drugiej miejscowości blisko 10 osób na jedno domostwo. W XIX wieku zdecydowanie zwiększyła się ludność Rębielic Królewskich, gdyż w roku 1875 zamieszkiwało je ogółem 1061 mieszkańców w 138 domach. Wzrost ponad 2,5-krotny (dokładnie 260%) w niespełna pół wieku jest znaczący i interesujący tym bardziej że w Rębielicach Szlacheckich przybyło tylko 157 mieszkańców w analogicznym okresie, co stanowiło jedynie 137% stanu z 1827. Tak wielka różnica jest być może związana z rozpoczęciem w drugiej połowie XIX wieku (od 1851 roku) nowej działalności, jaką była jeszcze do lat 90. XX wieku eksploatacja kamienia wapiennego. Jednakże nie jest to bardzo istotny czynnik i właściwie trudno jednoznacznie wskazać ewidentny powód tak zróżnicowanego wzrostu liczby mieszkańców. Choć należy pamiętać, że właśnie około roku 1875 wybuchła w Rębielicach Królewskich epidemia cholery, która spowodowała śmierć dziesiątek osób. Jako wotum w podzięce za oddalenie epidemii zbudowano kaplicę drewnianą, a w 1890 roku zbudowano kościół pw. św. Rocha, i poświęcony 6 października 1890 roku, następnie sprawowana tu była posługa duszpasterska przez kapłanów z Wilkowiecka. Uprzednio ludność Rębielic Królewskich podlegała parafii św. Marcina w Kłobucku. Natomiast pod względem przynależności parafialnej to mieszkańcy Rębielic Szlacheckich podlegali proboszczowi w Dankowie, do którego to przyłączono również mieszkańców północnej części Rębielic Królewskich w 1908 roku. Pod względem obszaru jaki zajmowały obie miejsc to przypuszczam, że obejmowały one tereny nieco większy od obecnego. Na pewno obszarem większym aniżeli współcześnie legitymowały się Rębielice Królewskie, które w 1875 roku zajmowały około 3300 ha, gdy dziś zamyka się ich obszar na nieco ponad 2000 ha. Z czego 83% ziem było wówczas w posiadaniu włościan, 11% stanowiło własność folwarku rządowego, a pozostałe 16% znajdowało się w osiedlu leśnym, które dziś trudno wskazać. Na terenie Rębielic Królewskich istniał okazały zwierzyniec na ogrodzenie, którego zużyto 5017 przęseł. Utrzymaniem tegoż zwierzyńca jak i ogrodzenia mieli zajmować się osadnicy. Wielkość samych Rębielic Szlacheckich jest jeszcze większa od obecnej, ponad 1700 ha w 1875 roku przy około 700 ha obecnie. Główną jednak część ziemi zajmowały lasy które w Rębielicach Szlacheckich zajmowały około 65% wszystkich ziem. Lasy też stanowiły surowiec energetyczny dla istniejącej tu fryszerki „Regina”, która produkowała 3200 pud kutego żelaza, ponadto na terenie wsi znajdowała się również gorzelnia, cegielnia, piec wapienny i młyn „Kępina”. W tym czasie ludność Rębielic Szlacheckich podlegała pod probostwo w Parzymiechach, choć według danych przedstawionych przez parafię w Dankowie do właśnie to do tej drugiej przynależeli, podobnie jak to ma miejsce dziś. Tuż po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, obie miejscowości należały do województwa kieleckiego. Jeszcze przed odzyskaniem niepodległości najbliższe do nie dawna miasta odzyskały prawa miejskie: Kłobuck i Krzepice. Okres dwudziestolecia międzywojennego przebiegał w podobny sposób jak w niemal całej prowincji drugiej Rzeczypospolitej. Szczególnie wyraźnie zarysowały się skutki wielkiego kryzysu i silnej pauperyzacji mieszkańców obu miejscowości. Okres ten pozbawiony był już dużej własności ziemskiej. Gospodarstwa indywidualne rolników nie dawały dostatecznych środków do życia toteż łączono pracę na roli z dodatkowymi zajęciami rzemieślniczymi, zapotrzebowanie wiązało się ze wzrostem cen produktów przemysłowych przy spadku dochodów z tytułu sprzedaży płodów rolnych. W okresie międzywojennym w Rębielicach Królewskich miała mieścić się siedziba gromady. Ponadto znajdowała się tu szkoła podstawowa nie posiadająca formalnie własnego budynku, a biblioteczne zbiory tejże składały się w większości z książek zakupionych z pracy młodzieży szkolnej przy zbiorach w okresie letnim jak pracownicy najemni jak również za pieniądze uzyskane z tytułu zbioru jagód i grzybów. Świadczy to o zaangażowaniu ludności lokalnej w chęci samokształcenia. Do innych instytucji powołanych do życia w tym czasie była ochotnicza straż pożarna, która funkcjonuje w Rębielicach Królewskich od 1917 roku. Obecnie należy do jednych z najprężniej rozwijających się jednostek, a budynek remizy OSP po zeszłorocznym remoncie jest w pełni przystosowany do wszelkiego rodzaju imprez kulturalnych i rozrywkowych. Obecnie spełnia rolę również świetlicy wiejskiej. Przez ponad dwadzieścia lat w remizie znajdowała się biblioteka publiczna. Jednak w wynik połączenia zbiorów z tutejszą biblioteką szkolną została ona przeniesiona do budynku szkoły podstawowej w 1997 roku. Okres drugiej wojny światowej rozpoczął się już 1 września gdy doszło do jednej z największych bitew kampanii wrześniowej pod Mokrą, do której to przygotowania i przemarsze odbywały się w Rębielicach Królewskich. Pomimo waleczności nie udało się w dłuższej perspektywie utrzymać pogranicza, bo należy pamiętać że miejscowość znajdowała się w odległości niespełna 20 kilometrów od granicy z III Rzeszą. Po wojnie obie miejscowości należały do województwo katowickiego. W granicach, którego znajdowały się do reformy w 1975. Gdy utworzony 49 województw znalazły się one w województwie częstochowskim. Ponownie wróciły pod zwierzchnictwo Katowic po kolejnej reformie administracyjnej w 1999 roku wraz z utworzeniem województwa śląskiego. W tym czasie powstały w obu miejscowościach szkoły podstawowe, które w okresie szczytowym tj. pod koniec lat sześćdziesiątych miały ponad czterokrotnie większe grona uczniów wynikało to głównie z wyżu kompensacyjnego po drugiej wojnie światowej. Szkoły podstawowe powstały w roku 1950, a wraz z nimi integralne do nich biblioteki szkolne początkowo ubogie jednak z czasem ich zbiory znacznie się rozszerzyły i osiągają tak jak to ma miejsce w Rębielicach Królewskich blisko 10000 książek. Do innych instytucji powołanych do życia po drugiej wojnie należy Wiejski Ośrodek Zdrowia w Rębielicach Królewskich skupia on ponad pięciokrotnie więcej pacjentów niż liczą sobie sama miejscowość. Z punktu widzenia gospodarczego niewątpliwie największe znaczenie miało uruchomienie na przemysłową skalę eksploatowanie kamieni wapiennych po roku 1958, dotychczas wykorzystywanych głównie przez ludność miejscową w budownictwie stanowiące charakterystyczny rodzaj zabudowy niestety coraz bardziej wypierany przez inne materiały budowlane. Eksploatację wapienia zakończono z powodu nie opłacalności na początku lat dziewięćdziesiątych. Obecnie śladami tej działalności są kamieniołom oraz kilka pieców wapiennych urozmaicających krajobraz. W 1991 roku Rębielice Królewskie doczekały się utworzenia parafii, powstała ona z oderwanych obszarów parafii Danków i Wilkowiecko, a budynkiem kościelnym dotychczasowa kaplica obsługiwana przez kapłanów ze wspomnianego Wilkowiecka. Obecnie od 2003 roku Rębielice Królewskie są kojarzone z największym w Europie wiatrakiem o którym będzie jeszcze mowa w tej pracy.

Rębielice Królewskie obecnie

We wsi znajduje się szkoła podstawowa, przedszkole, Ośrodek Zdrowia, Punkt Apteczny, Kościół Parafialny św. Rocha, cmentarz datowany na 1903 r., bar, Ochotnicza Straż Pożarna, 5 sklepów, kilkanaście zakładów produkcyjno-handlowo-usługowych. Jest też wzgórze wapienne na którym znajdziemy pozostałości po eksploatacji kamienia wapiennego i piecach do wypalania wapna. W okresie letnim ze względu na okazałe wzgórze wapienne, bliskość lasu i pobliską rzeczkę Rębielice są miejscowością wypoczynkową dla mieszkańców górnego śląska, którzy to kupują tu działki i stawiają domki letniskowe. Kościół w Rębielicach Królewskich pw. św. Rocha został wzniesiony w 1890 roku w podzięce za oddalenie zarazy. Pierwotnie istniała tu, według ustnych przekazów osób starszych – drewniana kaplica wzniesiona jako wotum za oddalenie zarazy. W 1890 r. wybudowano kaplicę murowaną pw. św. Rocha, która została poświęcona 6 października 1890 r. i w której duszpasterze z Wilkowiecka sprawowali Mszę św. niedzielną i świąteczną.

W 1908 r. część wsi Rębielice Królewskie (na północ od rzeki Rębielanki) – została odłączona od parafii Wilkowiecko i przyłączona do parafii w Dankowie. 12 marca 1991 r. biskup Stanisław Nowak erygował parafię obejmującą obie części Rębielic Królewskich: wilkowiecką i dankowską. Pierwszym proboszczem został ks. Jarosław Binek. Przystąpił on razem ze swoimi parafianami do gruntownego remontu kaplicy – która stała się kościołem parafialnym. 8 listopada 1992 r. arcybiskup Stanisław Nowak poświęcił uroczyście cmentarz grzebalny, który już od jedenastu lat służył miejscowej wspólnocie. Szukając możliwości powiększenia kościoła ks. Mirosław Turoń przystąpił w maju do budowy zakrystii i nawy bocznej dobudowując całość z prawej strony kościoła na miejscu starej zakrystii. Prace zakończono 2 lipca 1994 r. W 1998 r. przystąpiono do generalnego remontu plebanii. Figura Jana Nepomucena, jest jedną z nielicznych tego typu w powiecie kłobuckim. Znajduje się ona na moście na rzece Rębielance, nieopodal kościoła parafialnego. Powstała ona na początku XX wieku. Przez pierwsze lata znajdowała się ona w miejscu współczesnym, jednak w późniejszym okresie została ona przeniesiona do Wąsosza Górnego, obok szkoły skąd zostało z powrotem przeniesione do Rębielic Królewskich, gdzie znajduje się do dziś. Nie ma wiadomości na temat autora tej figury. Piece wapienne są jednymi z najciekawszych zabytków Rębielic Królewskich, ale również całego powiatu kłobuckiego. Które są świadectwem przeszłości jaka związała przez lata Rębielice Królewskie, a właściwie jej mieszkańców z eksploatacją kamienia wapiennego. Na obszarze Góry Rębielskiej znajdują się cztery takie budowle wykonane z cegieł i z lokalnego surowca, czyli z kamienia wapiennego.

(c) Maniex87 z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Piec wapienny na Górze Rębielskiej

Najstarsze pochodzą z okresu międzywojennego, choć większość ma około 20-30 lat. Nie są one, więc stare, jednak stanowią one ciekawostkę architektoniczną. Ponadto występują tutaj: dziewięćsił bezłodygowy, purchawica olbrzymia. Jeszcze do końca lat sześćdziesiątych XX wieku w Rębielicach Królewskich znajdowała się drewniana chałupa z 1786 roku, która została przeniesiona do skansenu, zresztą jej stan, a także fakt, iż była zbudowana bez ani jednego gwoździa służyła o jakości wykonania jej w końcu XVIII wieku. Budynek ten znajdował się w części północnej wioski. Obecnie jest jeszcze kilkanaście drewnianych chałup z pierwszej połowy XX wieku, jednakże nie są one wykonane tą samą techniką, co wspomniany wcześniej budynek. Najciekawszym miejscem w Rębielicach Królewskich jest kamieniołom po zakończonym wydobyciu kamienia wapiennego w tzw. Rejonie Eksploatacji Kamienia.

Działalność w tym miejscu rozpoczęta była już w roku 1851, jednakże na masową skalę prace wydobywcze rozpoczęły się w 1958 roku. Działalność ta objęła południowo-wschodnią część Góry Rębielskiej. Właśnie ten teren stał się szczególnie lubianym miejscem wycieczek szkolnych jak również prywatnych, a także związanych ze wspinaczką, gdyż pionowe ściany kamieniołomu dobrze spełniają swoją rolę. Do innych atrybutów można zaliczyć powszechność występowania skamielin przewodnich jury: amonitów, poszukiwanych przez pasjonatów. Pod względem przyrodniczym do ciekawych miejsc niewątpliwie należy dolina Liswarty, lewego dopływu Warty. Rzeka przepływa przez lasy rozdzielające Rębielice Królewskie od Rębielic Szlacheckich tworząc przełomy. Popularna wśród wędkarzy oraz turystów, którzy przebywają w ośrodkach wczasowych w sąsiednich Zawadach.

Pędnik, elektrycznej turbiny wiatrowej w Rębielicach Królewskich

W Rębielicach Królewskich na polu znajduje się wiatrak. Pole to jest własnością Józefa Antosa zamieszkałego przy ul. Głównej 41. Urodzony w r. 1932 ślusarz mechanik, przez 25 lat pracował nad konstrukcją największej w Europie elektrowni wiatrowej. Wreszcie w r. 2003 stanęła na wschodnim skraju Rębielic Królewskich potężna konstrukcja stalowa. Ogromny wiatrak z okrągłym skrzydłem został zespawany z setek elementów na miejscu i podniesiony przy pomocy niewielkiej windy. Jego całkowita wysokość ma 54 m, a średnica koła z 280 łopatkami (o powierzchni 300 m kw.) wynosi 32 metry. Ciężar całkowity tej elektrowni to aż 240 ton, jej wytrzymałość na zniszczenie wynosi 65 m/s. „Niestety brak odpowiedniej prądnicy ciągle uniemożliwia panu Antosowi rozpoczęcie produkcji energii elektrycznej.”^[4]. Ten jakże ciekawy obiekt jest jedną z największych atrakcji nie tylko wioski, ale również całego powiatu. Dość często pojawiają się informację na jego temat w prasie i telewizji.

Zobacz też

• Rębielice Szlacheckie
• Jan Kardas
• gromada Rębielice Królewskie

Przypisy

Bibliografia

Źródła drukowane

• Bobrowicz J., Herbarz polski Kaspra Niesieckiego, Warszawa 1979.
• Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława.1367-1423.
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, T. VI, Warszawa 1982.
• Stupnicki H., Herbarz polski i imionospis, Londyn 1963.

Literatura

• Katalog zabytków sztuki w Polsce T.VI, z.7 powiat kłobucki, Warszawa 1963.
• Kiryk F., Kłobuck. Dzieje miasta i gminy (do 1939 roku), Kraków 1998.
• Lipiec J., Szkolnictwo elementarne okręgu częstochowskiego na przełomie XVIII i XIX wieku [W:] Ziemia Częstochowska T. VIII pod red. W. Gryksztasa,Katowice 1970.
• Lipiec J., Szkolnictwo okręgu częstochowskiego w latach 1815-62 [W:] Ziemia Częstochowska T. XI, pod red. M. Stańczyka, Częstochowa 1976.
• Perzanowski Z., Zarys dziejów miasta Kłobucka, Kraków 1958.
• Pokorny S., Czołgi pod Mokrą, Warszawa 1980.
• Rola H., Powstanie styczniowe na ziemi częstochowskiej, Katowice 1965.
• Rosin R., Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu,Warszawa
• Rosin R., Ziemia Wieluńska w XII-XVI w. Łódź 1961.
• Słownik biograficzny historii Polski, pod red. J.Chodery, F. Kiryka, Wrocław 2005.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich T. IX, XIV, pod red. B. Chlebowskiego, F. Sulimierskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1976.
• Szczygielski W., Dzieje ziemi wieluńskiej, Łódź 1969.
• Szczygielski W., Produkcja rolnicza gospodarstwa folwarcznego w wieluńskim od XVI do XVIII w., Łódź 1963.