Rękawiczki

Kolekcja rękawiczek.
Rękawiczki z haftowanym mankietem. Metropolitan Museum of Art

Rękawiczki – zaliczane do galanterii okrycie dłoni z jednym lub pięcioma palcami, z różnej długości mankietem zakrywającym przedramię, noszone dla ozdoby, ochrony przed chłodem, brudzącymi lub szkodliwymi substancjami.

Historia rękawiczek

Rękawice płytowe, XVI wiek

Rękawice znano już w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie, gdzie stosowano je dla ochrony przed zimnem, ubrudzeniem rąk, przed skaleczeniem przy pracy[1][2]. Podczas prac polowych noszono rękawice w formie woreczków[1]. Grecy i Rzymianie nakładali na palce osłonki także podczas jedzenia (jedzono palcami). Chrześcijanie podczas sprawowania liturgii stosowali rękawiczki już w średniowieczu. Stały się one symbolem godności i władzy, najpierw biskupiej, potem także świeckiej. Metalowe rękawice stosowano do zbroi rycerskiej[1].

Mitynki. Amsterdam Museum

Około 1000 roku rękawice pojawiły się w stroju kobiecym. Wyrabiane je ze skóry, także futerkowej, z tkanin, filcu, a w XIII wieku pojawiły się pierwsze dziane rękawice[1]. W XVIII wieku stały się bardzo popularne, początkowo używały je tylko zamożniejsze niewiasty[3]. Charakterystyczne dla tego okresu są zwłaszcza długie rękawice, zakrywające całe ręce do sukni z krótkimi rękawami. Takie rękawiczki później zakładano do sukni balowych[1]. Występowały one w postaci pięciopalczastej lub jako tzw. mitynki lub mitenki, rękawiczki bez palców, okrywające palce do połowy lub z jednym palcem i klapką zakrywającą pozostałe (znane już od przełomu XIV i XV wieku). Wykonane były z tkanin jedwabnych, wełnianych lub dzianin a także koronki[1]. Pod koniec XVIII wieku także ubogie osoby nosiły okrycia dłoni zrobione samodzielnie z białych nici, głównie jednopalczaste[3].


W różnych epokach okrycia dłoni były różnie zdobione np. haftem, wyszywane perłami i kamieniami szlachetnymi, złotymi guzikami, frędzlami[1]. Szczególnym rodzajem rękawiczek znanym w pierwszej połowie XVI wieku były tzw. rękawiczki rzezane, które charakteryzowały się rozcięciami na palcach w ich zgięciach[2]. Do lat trzydziestych XIX wieku rękawiczki sprowadzano głównie z zagranicy. Później zaczęto produkować je także w Polsce. Znani rękawicznicy to Gross w Warszawie, Niwet, Schipold, Sandman[3].

Rodzaje rękawiczek

Ze względu na kształt[4]

  • pięciopalcowe
  • z jednym palcem
  • mitynki, mitenki - z odsłoniętymi palcami

Ze względu na wykonanie[4]

Wyrabianie rękawiczek to rękawicznictwo, a rzemieślnik zajmujący się tym to rękawicznik[4]. Wytwórcy rękawic w przeszłości zrzeszali się w cechach. Cechy rękawiczników wyodrębniono we Francji w 1190 roku, w Polsce, w Krakowie w 1440 roku[2]. Wyprawianie skór na rękawiczki to białoskórnictwo[5].

Rękawice specjalne

Rękawica z lateksu

Lateksowe, sterylizowane rękawiczki zakładane są przez personel medyczny w celu zapobieżenia zakażenia rany obsługiwanego pacjenta oraz zarażenia siebie czynnikami zakaźnymi mogącymi znajdować się we krwi, płynach ustrojowych, wydzielinach i wydalinach pacjenta. Współcześnie stosuje się także rękawice nitrylowe, winylowe[6].

  • w sporcie
    • rękawiczki rowerowe
    • rękawice do walki na pięści
      Najprostsze rękawice były tworzone z rzemieni ze skóry wołowej, którymi ciasno owijano dłonie.
    • rękawice bokserskie
    • naparstnik - rękawica łucznika
    • rękawice bramkarza
    • rękawice narciarskie i do innych sportów zimowych, często z ochraniaczami.
  • w informatyce
    • rękawice VR umożliwiające odbieranie wrażeń dotykowych w komputerowych systemach sztucznej rzeczywistości.

Rękawice w kulturze

  • W obyczajach średniowiecznych
    • rękawice były symbolem prawa i władzy; noszenie pięciopalcowych rękawiczek było przywilejem szlachty, symbolem stanu szlacheckiego
    • rękawice należały do insygniów cesarskich
    • suzeren po przyjęciu od wasala przysięgi wierności wręczał mu rękawicę, laskę lub kopię, stanowiącą symbol oddania mu lenna (zobacz: inwestytura)
    • rzucenie rękawicy (zastępczy symbol uderzenia ręką, spoliczkowania) oznaczało wyzwanie na pojedynek, podjęcie rękawicy oznaczało przyjęcie wyzwania
    • rękawiczka u kapelusza lub hełmu rycerskiego oznaczała oddanie się damie serca, rękojmię miłości
  • w wolnomularstwie białe rękawiczki oznaczające pracę i czystość moralną są elementem stroju rytualnego
  • w symbolice
    • władza, godność, szlachectwo, honor rycerski
    • siła, wyzwanie, ochrona, obrona
    • poselstwo, nowina, pozdrowienie, powitanie
    • rękawica to tajemnica, ukrywanie tożsamości, niecne zamiary
    • zdejmowanie prawej rękawicy oznaczało pokojowe zamiary, szczerość, do dziś pozostało jako element savoir-vivre'u przy powitaniu
    • czystość i godność oznacza użycie rękawiczek w tradycji Kościoła katolickiego

Rękawiczki w powiedzeniach

  • o ubogiej szlachcie mówiono: "nago – a w rękawicach, z kordem – a boso"
  • Robić coś w rękawiczkach oznacza postępowanie delikatne, taktowne, dyplomatyczne, także - bez "brudzenia sobie rąk"
  • Pracować w rękawicach – robić coś niezgrabnie, byle jak
  • Zmieniać jak rękawiczki – zmieniać łatwo, często.
  • Znoszone rękawiczki – kobieta "z przeszłością"
  • Pasuje jak rękawiczka – przylega dobrze, dokładnie
  • Czysta rękawiczka kryje brudne ręce – pozory, łapówkarstwo

Cytaty

"...Strój także szlachcianek
Najuboższych różni się od chłopskich katanek:
...
I żną zboże, a nawet przędą w rękawiczkach."
A. Mickiewicz, "Pan Tadeusz", 6,390-394

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f g Sztuka świata. T. 18. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, ISBN 978-83-213-4726-4.
  2. a b c Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
  3. a b c Zygmunt Gloger: Encyklopedia staropolska ilustrowana. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1985, ISBN 83-214-0411-1.
  4. a b c Słownik języka polskiego (red. Mieczysław Szymczak). T. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1981, ISBN 83-01-00284-0.
  5. Słownik języka polskiego (red. Mieczysław Szymczak), T. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1978.
  6. Rękawice medyczne. [dostęp 2021-07-21].

Media użyte na tej stronie

Pair of gauntlets, Germany, late 16th century.jpg
Autor: Rama, Licencja: CC BY-SA 2.0 fr
pairs of gauntlets, Germany, end of the 16th century
PVC-Handschuh.jpg
Autor: — Melkom, Licencja: CC-BY-SA-3.0
A PVC-Glove
Gloves MET CI40.194.30dig.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC0
British; Gloves;
Een paar mitaines, objectnr KA 20160.tif
Autor: Amsterdam Museum, Licencja: CC0
Een paar mitaines

Identificatie
Titel: Een paar mitaines
Objectnummer: KA 20160
Objecttype: vrouwenkleding accessoire mitaine
Huidige locatie: in depotOmschrijving Lees de omschrijving

Vervaardiging
Vervaardiger: onbekend
Datering: 1780 – 1800
Materiaal: katoen
Afmetingen: 40 cm. (lengte) x 10.5 cm. (breedte)

Verwerving en rechten
Verworven: schenking 2 september 1998
Licentie: CC CC0
Naamsvermelding: Amsterdam Museum
Duurzaam webadres: http://hdl.handle.net/11259/collection.29080
Centre de Documentació Museu Tèxtil de Terrassa- Reserves- Teixits- Guants002.JPG
Autor: Kippelboy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Documentation Center and Textile Museum of Terrassa