Rada Stanu (Królestwo Polskie 1918)

Rada Stanu Królestwa Polskiego, wrzesień 1918
Członkowie Rady Stanu Królestwa Polskiego (uzupełnienie), wrzesień 1918

Rada Stanu Królestwa Polskiego – organ przedstawicielski Królestwa Polskiego, istniejący w 1918 r.

Utworzenie

Rada Stanu została utworzona na podstawie wydanej przez Radę Regencyjną ustawy o Radzie Stanu Królestwa Polskiego z 4 lutego 1918 r.[1] stosownie do art. II i III patentu z dnia 12 września 1917 r. w sprawie władzy Państwowej w Królestwie Polskiem[2], wydanego przez generalnych gubernatorów warszawskiego i lubelskiego, w imieniu cesarza Niemiec oraz cesarza Austrii i króla Węgier.

Kompetencje

Wedle patentu z 12 września w sprawach, których administracja nie została przekazana polskiej władzy państwowej, wnioski mogły być rozpatrywane tylko za zgodą (niem. Zustimmumg) państw okupacyjnych. Generalny Gubernator mógł w tych sprawach wydawać zarządzenia po wysłuchaniu (nach Anhörung) Rady Stanu. Zaś dla zabezpieczenia ważnych interesów wojennych mógł on bez konieczności wysłuchiwania Rady wydawać niezbędnie potrzebne zarządzenia z mocą prawa, które tylko w tym samym trybie mogły być zmienione bądź uchylone. Ustawy i rozporządzenia polskich władz, z których dla ludności wypływają prawa i obowiązki, musiały być przed wydaniem podane do wiadomości Generalnego Gubernatora tego państwa okupacyjnego, w którego obszarze administracyjnym miały wejść w życie, mógł zablokować je w ciągu dni 14 po przedłożeniu.

Skład i organizacja

Rada Stanu składała się z 43 członków mianowanych przez Radę Regencyjną[3], 12 członków wchodzących w jej skład z urzędu[4] oraz 55 członków wybranych przez sejmiki powiatowe (powołane przez okupantów) oraz rady miejskie Warszawy, Łodzi i Lublina[5], w wyborach przeprowadzonych 9 kwietnia 1918 r.[6] W wyborach wzięły udział dwa bloki stronnictw reprezentowane przez Centralny Komitet Wyborczy (Międzypartyjne Koło Polityczne) oraz Narodowy Komitet Wyborczy (koalicja Związku Budowy Państwa Polskiego ze Stronnictwem Narodowym, Ligą Państwowości Polskiej, Klubem Pracy Narodowej, Centrum Narodowym, Demokracją Polską i Stronnictwem Polityki Czynnej) Wśród członków Rady wybranych 9 kwietnia było tylko 15 aktywistów, całą resztę mandatów otrzymali pasywiści. Na czele Rady stał marszałek. Prezydium Rady tworzyli marszałek, dwóch wicemarszałków oraz czterech sekretarzy. Rada Stanu prace prowadziła poprzez 17 komisji: administracyjną, budżetową finansowo-gospodarczą, główną, ochrony lokatorów, ochrony pracy, oświatową, petycyjną, wniosków prawodawczych, redakcyjną, regulaminową, rolną, rugów, sądową, sejmową, wojskową i zdrowia[7].

Działalność

Postanowieniem z 14 czerwca 1918 r. Rada Regencyjna mianowała Franciszka Jana Pułaskiego na stanowisko Marszałka Rady Stanu[8]. Na stanowiska wicemarszałków zostali powołani Józef Mikułowski-Pomorski oraz Stefan Bądzyński, zaś na stanowiska sekretarzy – Eugeniusz Krasuski, August Popławski, Jan Skotnicki i Henryk Wyrzykowski.

Otwarcie Rady Stanu odbyło się 21 czerwca 1918 r. W ramach jedynej odbytej sesji Rada zebrała się na 14 posiedzeniach plenarnych, uchwalając jedynie 4 ustawy[9]. Została rozwiązana przez Radę Regencyjną Orędziem do Narodu Polskiego z 7 października 1918 r. po przyjęciu przez państwa centralne zasad pokojowych 14 punktów Wilsona, zadeklarowaniu niepodległości Królestwa i zamiarze stworzenia nowego rządu[10][11]. Organ ustawodawczy Królestwa Polskiego nie zdążył doprowadzić do końca prac nad wieloma ustawami, jednak przygotowane projekty stały się podstawą dla późniejszych dekretów Naczelnika Państwa.

Przypisy

  1. ↑ Dz.U. z 1918 r. nr 2, poz. 2.
  2. ↑ Dz. Rozp. c. i k. Zarządu Wojskowego w Polsce z 1917 r., Cz. XVI, poz. 75; Dz. Urz. Departamentu Sprawiedliwości Tymczasowej Rady Stanu Nr 5, Dział II.
  3. ↑ Postanowienie Rady Regencyjnej z dnia 26 kwietnia 1918 r. (M.P. Nr 57 z 26 kwietnia 1918 r.)
  4. ↑ Tzw. wirylistów.
  5. ↑ Ordynacya miejska Miasta stołecznego Warszawy : zatwierdzona przez Generał Gubernatora w dniu 5. V. 16., ordynacje wyborcze dla miast oraz sejmików powiatowych (Dziennik rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego z 3 listopada 1916 r. nr 51, poz. 175 i 176), Rozporządzenie generalnego gubernatora lubelskiego z 17 września 1917 r. o samorządzie powiatowym (Dziennik Rozporządzeń c. i k. Zarządu Wojskowego w Polsce z 29 września 1917, cz. XVII, poz. 76).
  6. ↑ Instrukcja wyborcza dla wyrów do Rady Stanu (Monitor Polski nr 1 z 6 lutego 1918, s. 2)
  7. ↑ Jerzy Holzer, Jan Molenda, Polska w pierwszej wojnie światowej, Warszawa 1967, s. 381
  8. ↑ M. P. Nr 72 z 15 czerwca 1918 r.
  9. ↑ Ustawa z 15 lipca o wstrzymaniu eksmisji lokatorów (Dz.U. z 1918 r. nr 8, poz. 17), z 9 sierpnia o przedłużeniu terminu wstrzymania eksmisji lokatorów (Dz.U. z 1918 r. nr 9, poz. 19), ustawa tymczasowa z 4 września o ochronie lokatorów (Dz.U. z 1918 r. nr 10, poz. 21)
  10. ↑ Zieliński 1982 ↓, s. 48.
  11. ↑ M.P. Nr 168 z 7 października 1918 r. oraz Dz.U. z 1918 r. nr 12, poz. 23 z 21 października, równocześnie Rada Regencyjna Dekretem w przedmiocie tymczasowego wykonywania władzy ustawodawczej z 15 października do czasu zapowiedzianego zwołania Sejmu przyznała sobie prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy (Dz.U. z 1918 r. nr 12, poz. 24).

Bibliografia

  • Henryk Zieliński: Historia Polski 1914-1939. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982. ISBN 83-04-00712-6.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Rada Stanu Królestwa Polskiego 1918.jpg
Członkowie Rady Stanu Królestwa Polskiego 1918. Pierwszy rząd (od lewej): Franciszek Pułaski, Franciszek Pius Radziwiłł, Józef Higersberger, Bogdan Broniewski, Jan Stecki, Stanisław Dzierzbicki, Józef Mikułowski-Pomorski, Antoni Julian Nowowiejski, Marian Józef Ryx, Stanisław Kazimierz Zdzitowiecki, Antoni Ponikowski, Janusz Radziwiłł. W drugim rzędzie widoczni: Antoni Wieniawski, Jan Skotnicki, Alfons Parczewski, Andrzej Wierzbicki, Józef Targowski, Antoni Kostanecki, Bolesław Eiger, Mojżesz Pfeffer, Leon Gościcki, Włodzimierz Bronisław Jasiński, Adolf Suligowski, Andrzej Grabiński, Stanisław Libicki, Włodzimierz Karski, Henryk Ciechomski, Czesław Brzeziński, Stanisław Lipczyński, August hr Potocki, Józef Świeżyński, Antoni Bieliński, Witold Marczewski, Władysław Potocki, Janusz Szweycer, Gustaw Simon, Tadeusz Święcki, Teodor Szybiłło, Józef Marczewski, Stefan Bądzyński, Józef Jabłoński, Mieczysław Tadeusz Skarżyński. W trzecim rzędzie: Marian Zbrowski, Antoni Mińkiewicz, dr Nowicki, Bolesław Markowski, dr Ludwik Zieliński, Ludomił Pułaski, Henryk Radziszewski, Władysław Jabłonowski, Antoni Marylski, Oskar Kindler, Adolf Weisblat, Bolesław Sekutowicz, Joel Wegmeister. W czwartym rzędzie: hr Władysław Leon Zamoyski, Kazimierz Fudakowski, Władysław Studnicki, hr Henryk Potocki, Bolesław Malcz, Eugeniusz Krasuski, Jerzy Rosenblatt, Władysław Skup, Józef Wolczyński, Błażej Krzywkowski, Franciszek Wojda, Jan Kosior, Antoni Kujawa, Feliks Starzyński.
Rada Stanu Królestwa Polskeigo 1918 (2).jpg
Członkowie Rady Stanu Królestwa Polskiego (cz.2) Stoją: Stanisław Gustaw Brun, Zygmunt Brudziński, Eustachy Korwin-Szymanowski, Abram Hirsz Perlmutter, Noach Pryłucki, Stanisław Skarbiński, Adam Strzelecki, Gabriel Łuniewski, Piotr Jabłoński, Henryk Grohman, Antoni Minkiewicz, Józef Natanson, Emil Kaszube, Henryk Wyrzykowski, Michał Łempicki, Wojciech hr Rostworowski. Siedzą: Eugeniusz Zieliński, Antoni Humnicki, Józef Jabłoński, Alfred Sokołowski, Feliks Ochimowski, Ludwik Włodek, Bronisław Malinowski, Antoni Aksamitowski, Zygmunt Leszczyński.