Radawa
| Artykuł | 50°7′58″N 22°46′4″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°8'N, 22°46'E, 50°10'N, 22°42'E |
| - błąd | 2326 m |
| Odległość | 106 m |
| wieś | |
.jpg) (c) marekpili, CC BY-SA 3.0 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna | 16 |
| Kod pocztowy | 37-523[3] |
| Tablice rejestracyjne | RJA |
| SIMC | 0612588[4] |
Położenie na mapie gminy Wiązownica _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Wiązownica") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu jarosławskiego  | |
 50°07′58″N 22°46′04″E/50,132778 22,767778 | |
| Strona internetowa | |
Radawa – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jarosławskim, w gminie Wiązownica[4][5].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Wieś należąca do miasta Jarosławia[6] położona była na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie przemyskim ziemi przemyskiej województwa ruskiego[7]. Do 1954 roku istniała gmina Radawa.
Radawa to miejscowość wypoczynkowa w województwie podkarpackim, bajecznie położona w świerkowych i sosnowych lasach. Panujący swoisty mikroklimat, przepływająca rzeka Lubaczówka oraz zalew rzeczny z ośrodkiem rekreacyjnym tworzą dogodne warunki wypoczynkowe. Radawa jest odwiedzana przez liczne rzesze turystów, kuracjuszy, wczasowiczów, a przede wszystkim mieszkańców pobliskiego Jarosławia jak i innych okolicznych miast, z których wielu posiada w Radawie domki letniskowe.
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0612594 | Baty | część wsi |
| 0612677 | Cienkie | przysiółek |
| 0612602 | Galuchy | część wsi |
| 0612683 | Hule | przysiółek |
| 0612690 | Ignasze | przysiółek |
| 0612619 | Koguty | część wsi |
| 0612625 | Kubachy | część wsi |
| 0612631 | Kudryki w Lesie | część wsi |
| 0612648 | Kudryki za Potokiem | część wsi |
| 0612654 | Sidory | część wsi |
| 0612660 | Skibiaki | część wsi |
Historia
Radawa wymieniana była w dokumencie królowej Jadwigi z 1387 r. w sprawie nadania miejscowości na rzecz Jana z Tarnowa. Dawniej nosiła nazwę Rudawa, ponieważ była ośrodkiem produkcji żelaza, które wytapiano już w średniowieczu z miejscowej rudy darniowej. Miejscowa kuźnica wymieniana była w XVII w. jako „oficina metallica”.
Radawa jest wzmiankowana w regestrach poborowych, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej, w 1515[8] i 1589[9] roku.
W XVI w. Anna Alojza Chodkiewicz, żona hetmana Karola Chodkiewicza, darowała wieś zakonowi Jezuitów w Jarosławiu. Spory z nimi toczyła rodzina Lubomirskich o włączenie Radawy, jak też pobliskiej Cetuli, do swoich włości. Tędy przeszły w 1657 roku wojska Jerzego Rakoczego. Po likwidacji klasztoru zakonu Jezuitów w 1777 roku, Radawę nabył hr. Wilhelm Siemieński, która pozostała własnością tej rodziny do 1914 roku, a potem nabyli ją Czartoryscy z Pełkiń. Przez Radawę w 1809 roku przechodziły oddziały napoleońskie[10]. W 1624 roku Radawa była zniszczona przez najazd Tatarów[a]. W 1674 roku Radawa z Cetulą posiadały 52 domy[11][b].
W 1898 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Aleksy Buszko[12].
Wieś znacznie ucierpiała podczas walk nad Lubaczówką w lecie 1915 roku. Pamiątką po tych wydarzeniach jest kwatera żołnierska na miejscowym cmentarzu. Ponownych zniszczeń Radawa doznała w okresie II wojny światowej i walk z UPA.
Kościół
- Cerkiew Greckokatolicka
Cerkiew w Radawie powstała na jakiś czas przed 1515 rokiem[8][c]. W późniejszym czasie parochia została zlikwidowana, a cerkiew stała się filią parochii w Cetuli[d]. Ostatnia cerkiew drewniana pw. św. Michała Archanioła, została zbudowana w 1860 roku. Po wysiedleniu grekokatolików, cerkiew w latach 1948–1949 została rozebrana[13].
- Kościół Rzymskokatolicki
W 1594 roku została poświęcona drewniana kaplica, w której duszpasterstwo misyjne objęli Jezuici z Jarosławia. Prawdopodobnie w latach 1593–1594 przybył do Radawy ks. Piotr Skarga, wówczas chwilowo przebywający w Jarosławiu. Po kasacie Jezuitów, przez rząd austriacki, kaplicę przejęli Franciszkanie-Reformaci z Jarosławia i została powołana parafia Radawa. Podczas I wojny światowej w 18/19 maja 1915 roku kościół i Radawa podczas przebiegu frontu zostały spalone. Nowy kościół zbudowano w 1927 roku.
Oświata
Początki szkolnictwa w Radawie są datowane na pocz. XIX wieku, gdy powstała szkoła parafialna, a jej pierwszymi nauczycielami według Schematyzmów Diecezji Przemyskiej byli: ks. Fruktousos Bochenkiewicz (1824-1830)[14] i ks. Ignacy Zieliński (1830–1932)[15], następnie w latach 1832–1840 posada nauczycielska była nieobsadzona (vacat)[16].
Przydatnym źródłem archiwalnym do poznawania historii szkolnictwa w Galicji, są austriackie Szematyzmach Galicji i Lodomerii, które podają wykaz szkół ludowych, wraz z nazwiskami ich nauczycielami. W latach 1871–1873 była to szkoła trywialna[17], a w latach 1873–1874 parafialna[18] (posada nauczycielska nieobsadzona). W latach 1874–1892 była to szkoła filialna, a od 1892 roku szkoła 1-klasowa. Szkoły wiejskie były tylko męskie, a od 1890 roku były to szkoły mieszane (koedukacyjne). Od 1911 roku szkoła posiadała nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Helena Markowicz (1911–1912)[19] i Leontyna Dublanica (1912–1914?).
- Kierownicy szkoły.
- 1875–1879. Leon Lewicki[20].
- 1879–1887. Antonina Zawadzka[21].
- 1887–1888. Antoni Gryziecki[22].
- 1888–1890. Józef Osada[23].
- 1890–1891. Tytus Teodosiewicz[24].
- 1891–1892. Stanisława Sym[25].
- 1892–1893. Aniela Sym[26].
- 1893–1894. posada opróżniona.
- 1894–1896. Józef Osada.
- 1896–1902. Franciszek Kawalec[27].
- 1902–1904. Jan Jakubiec[28].
- 1904–1905. posada opróżniona.
- 1905–1906. Florian Maczuga.
- 1906–1907. Kazimierz Dziurkiewicz.
- 1907–1914(?). Bronisława Horodecka[29].
- 1879–1887. Antonina Zawadzka[21].
Uwagi
- ↑ W rejestrach poborowych ziemi przemyskiej, z 1628 roku, jest wzmianka że, Radawa posiadała 6 łanów gruntów rolnych i młyn o jednym kamieniu, a także była cerkiew (pop de sinagoga).
- ↑ W rejestrze podymnego ziemi przemyskiej z 1674 roku zapisano: Radawa et Cetula: a personis subditorum utriusque sexus n[umer]o quinquaginta duo in summa [fl] .......52/0. W 1674 roku jest brak wzmianki o cerkwi.
- ↑ W regestrach poborowych poborcy podatkowi ziemi przemyskiej, zapisywali stan majątku opodatkowanego, również zapisali obiekty cerkiewne (pop). Dlatego jest pewne, że w 1515 roku już od jakiegoś czasu, istniała parochia z cerkwią i popem.
- ↑ W rejestrze poborowym ziemi przemyskiej z 1651 roku cerkiew w Radawie nadal była prawosławna, a w roku 1658 jest brak wzmianki o cerkwi, co znaczy, że z powodu konfliktu prawosławno-unickiego parochia uległa likwidacji, a cerkiew została włączona do parochii w Cetuli.
Przypisy
- ↑ Wieś Radawa w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-03-13] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-13].
- ↑ Poczta Polska. Wyszukiwarka kodów pocztowych
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 4.
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie , [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2.
- ↑ a b Radawa na stronie Regestru Poborowego 1515
- ↑ Radawa na stronie Regestru Poborowego 1589
- ↑ Historia Radawy. [dostęp 2017-03-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-13)].
- ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe, tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 143)
- ↑ Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 [dostęp 2017-05-25]
- ↑ Apokryf Ruski/Radawa
- ↑ Status Scholarum Nationalium in dioecesi premisliensis r. l. pro Anno 1824 [dostęp 2017-05-25]
- ↑ Status Scholarum Nationalium dioecesis premisliensis r. l. prp Anno 1831 [dostęp 2017-05-25]
- ↑ Status Scholarum Nationalium dioecesis premisliensis r. l. pro Anno 1833 [dostęp 2017-05-25]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1872 (s. 389) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1874 (s. 424) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1912 (s. 685) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1876 (s. 431) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1880 (s. 398) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1888 (s. 385) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1889 (s. 436) [dostęp 2017-05-26]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1891 (s. 436) [dostęp 2017-05-29]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1902 [dostęp 2017-05-26]
- ↑ Szematyzm Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1893 [dostęp 2017-05-26]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1897 (s. 453) [dostęp 2017-05-26]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1903(s. 565) [dostęp 2017-05-26]
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1914 (s. 760) [dostęp 2017-05-29]
Linki zewnętrzne
- Radawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 376.
- Radawa – opis miejscowości
- Radawa in Galizien [Mapa wsi Radawa w Galicji (1855)
- Siedziba gminy: Wiązownica
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Przysiółki |
|
| Integralne części wsi |
|
| Dawne wsie |
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 50.9 N
- S: 48.95 N
- W: 21.03 E
- E: 23.66 E
Flaga województwa podkarpackiego