Radomir Putnik

Radomir Putnik

Радомир Путник

Vojvoda
Data i miejsce urodzenia	24 stycznia 1847 Kragujevac
Data i miejsce śmierci	17 maja 1917 Nicea
Przebieg służby
Lata służby	1863–1917
Siły zbrojne	Królewskie Wojska Serbskie
Stanowiska	szef sztabu generalnego
Główne wojny i bitwy	wojna serbsko-turecka, wojna serbsko-bułgarska, I wojna bałkańska, II wojna bałkańska, I wojna światowa
Odznaczenia

Radomir Putnik (ur. 24 stycznia 1847 w Kragujevacu, zm. 17 maja 1917 w Nicei) – serbski vojvoda (marszałek), wieloletni Szef Sztabu, dowódca wojsk serbskich podczas I i II wojny bałkańskiej, naczelny dowódca wojsk serbskich w czasie I wojny światowej, w 1914 zwyciężył armię austro-węgierską w bitwie nad Kolubarą.

Młodość

Urodził się jako syn Dimitriego Putnika, nauczyciela w Kragujevacu. Uczęszczał do szkoły artylerii w Belgradzie, którą ukończył w 1863 roku. W późniejszych latach był założycielem Akademii Wojennej w Serbii. W 1879 ożenił się z Ljubicą Bojowić, córką kapitana, z którą miał 7 dzieci (3 córki i 4 synów).

Putnik słynął z tego, że był bardzo ascetycznym i introwertycznym mężczyzną, lecz bardzo profesjonalnie i skrupulatnie podchodzącym do swoich obowiązków. Bardzo dużo palił, co w przyszłości miało odbić się na jego stanie zdrowia.

W latach 1876-1878 uczestnik wojny serbsko-tureckiej, której efektem było odzyskanie niepodległości przez Serbię. Od 1886 do 1895 profesor w Akademii Wojennej. Od 1889 Szef sztabu armii serbskiej, jednakże konflikt z królem Milanem I Obrenowiciem i jego następcą Aleksandrem zmusił go do ustąpienia i zatrzymał jego karierę. W 1903 pucz wojskowy obalił dynastię Obrenowiciów, wynosząc na tron dynastię Karadziordziewiciów. Po wojskowym zamachu stanu przeciwko królowi Aleksandrowi I, zamordowanemu przez organizację Czarna Ręka, Putnik został zrehabilitowany i przywrócony do służby na stanowisko szefa sztabu. W 1903 zostaje awansowany do stopnia generała. Był twórcą reorganizacji armii serbskiej i zwolennikiem promocji młodych, zdolnych oficerów.

Wojny bałkańskie

W 1912 po wybuchu I wojny bałkańskiej stał na czele zwycięskich starć armii serbskiej w walkach z Turkami. 24 października 1912 rozgromił armię turecką Zeki Paszy w bitwie pod Kumanowem. W wyniku zasług wojennych po tej bitwie otrzymuje awans na najwyższy stopień vojvody (marszałka) Serbii. Radomir Putnik był pierwszym oficerem, który otrzymał stopień vojvody (marszałka polnego). Podczas II wojny bałkańskiej 30 czerwca 1913 wojska serbsko-czarnogórskie (190 tysięcy żołnierzy) pod jego dowództwem pokonały w bitwie nad rzeką Bregalnicą w Macedonii 130 tysięczną armię bułgarską. Po wojnach bałkańskich minister wojny.

I wojna światowa

Putnik w swoim biurze

Po wybuchu I wojny światowej mianowany przez króla Piotra I głównodowodzącym wojsk serbskich. Mimo kłopotów ze zdrowiem stanowisko przyjął i dowodził 3. Armią serbską. Podczas walk obronnych autor wielkich militarnych zwycięstw nad armią Austro-Węgier (wykonawcami byli przeważnie młodsi oficerowie, Putnik z uwagi na zły stan zdrowia większość czasu spędzał w sztabie planując operacje bojowe). Po wojnach bałkańskich wojsko serbskie było zaprawione w bojach i dobrze znało się na rzemiośle wojennym w trudnym górzystym terenie. Sprawiło to, że ofensywa Austro-Węgier na Serbię w 1914 roku nie zakończyła się sukcesem. W sierpniu 1914 wojska serbskie pokonały wojska austro-węgierskie w bitwie na górze Cer. Putnik był autorem spektakularnego zwycięstwa nad armią austro-węgierską nad rzeką Kolubarą (grudzień 1914), która zakończyła się odbiciem zajętego wcześniej przez Austriaków Belgradu i wkroczeniem wojsk serbskich na terytorium Austro-Węgier. Pokonanie 450 tysięcznej armii generała Potiorka było wybitnym dziełem sztuki wojennej. Po tym zwycięstwie nastąpiła stabilizacja frontu na linii rzek Dunaj-Sawa-Drina do jesieni 1915 roku.

Na jesieni 1915 roku wojska niemieckie, austro-węgierskie i bułgarskie dowodzone przez marszałka Augusta von Mackensena, z trzech stron rozpoczęły ofensywę przeciwko Serbii siłami ok. 300 tysięcy żołnierzy. Otoczone wojska serbskie nie miały szans na zwycięstwo i po przegranych bitwach nad Moravą, na Ovczym Polu i decydującej na Kosowym Polu na przełomie listopada i grudnia 1915 roku Putnik rozkazał wycofanie sił przez Czarnogórę w stronę Albanii z nadzieją na udaną ewakuację na Wyspy Jońskie. Z powodu braków zaopatrzenia, zimowa przeprawa sił serbskich przez wrogo nastawiony kraj została okupiona ogromnymi stratami. Szacuje się że z powodu zimna, głodu i ataków nieprzyjaciela zginęło ok. 100 tysięcy żołnierzy serbskich. Do wybrzeża Adriatyku udało się dotrzeć ok. 125 tysięcy żołnierzy. Zostali oni przetransportowani przez francuską flotę na wyspę Korfu w celu przegrupowania.

W 1916 Radomir Putnik złożył dowództwo i przeszedł w stan spoczynku. Ciężko schorowany (z uwagi na słabość do tytoniu, cierpiał na rozedmę płuc) wyjechał do Francji na leczenie. Po dotarciu do Francji witany był z wielkimi honorami, a rząd francuski podarował mu willę. 17 maja 1917 zmarł we francuskiej Nicei. Jest uznawany za jednego z najwybitniejszych serbskich wojskowych.

Odznaczenia

Serbskie odznaczenia wojskowe
	Order Gwiazdy Jerzego Czarnego, Krzyż Wielki
	Order Gwiazdy Jerzego Czarnego, Wielki Oficer
	Order Gwiazdy Jerzego Czarnego z Mieczami, Wielki Oficer
	Order Gwiazdy Jerzego Czarnego z Mieczami, Komandor
	Order Gwiazdy Jerzego Czarnego z Mieczami, Oficer
	Order Orła Białego, Komandor
	Order Orła Białego, Oficer
	Order Orła Białego, Kawaler
	Order św. Sawy, Krzyż Wielki
	Order Krzyża Takowy, Komandor
	Order Krzyża Takowy, Oficer
	Order Takowa z Mieczami, Kawaler
Odznaczenia obce i międzynarodowe
	Order Korony Żelaznej, III klasy (Austro-Węgry)
	Order Zasługi Wojskowej, Wielki Krzyż (Bułgaria)
	Legia Honorowa, Wielki Oficer
	Order Korony, Wielki Oficer (Rumunia)
	Order św. Stanisława, I klasy (Imperium Rosyjskie)
	Order św. Stanisława z Mieczami, III klasy (Imperium Rosyjskie)
	Order Świętego Jerzego, IV klasy (Imperium Rosyjskie)
	Order św. Michała i św. Jerzego, Krzyż Komandorski (Wielka Brytania)