Radoryż Smolany

Radoryż Smolany
wieś
Ilustracja
Dwór w Radoryżu Smolanym
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

łukowski

Gmina

Krzywda

Liczba ludności (2011)

485[1][2]

Strefa numeracyjna

25

Kod pocztowy

21-470[3]

Tablice rejestracyjne

LLU

SIMC

0677323[4]

Położenie na mapie gminy Krzywda
Mapa konturowa gminy Krzywda, w centrum znajduje się punkt z opisem „Radoryż Smolany”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Radoryż Smolany”
Położenie na mapie powiatu łukowskiego
Mapa konturowa powiatu łukowskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Radoryż Smolany”
Ziemia51°48′12″N 22°07′47″E/51,803333 22,129722

Radoryż Smolanywieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie łukowskim, w gminie Krzywda[4][5].

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Matki Bożej Częstochowskiej w Radoryżu Kościelnym.

Historia miejscowości

Pierwsza wzmianka o wsi Radorzirz pochodzi z roku 1420, kiedy to chłopi protestowali przeciwko pozywaniu ich przez dziedzica tej wsi przed sąd w Lublinie, uważając za właściwy sąd w Radomiu. Wieś była położona po obu stronach granicy ziem łukowskiej i stężyckiej i używano dwóch nazw – Radoryż i Radoryżec, a później Radorzis Magna i Radorzis Parwa. Ponadto Radoryż przynależał do parafii w Tuchowiczu, a Radoryżec od roku 1437 do parafii wojcieszkowskiej. Z Radoryża wywodzi się rodzina Radorziskich, której członkowie w XVI wieku wybudowali pałac otoczony parkiem. Pałac został zniszczeniu podczas potopu szwedzkiego.

W XVIII wieku wieś była własnością kasztelana połanieckiego Antoniego Cieciszewskiego. Jego spadkobiercy opuścili Radoryż dopiero w roku 1863 na skutek represji po powstaniu styczniowym. Już przed rokiem 1848 w Radoryżu istniał dwór, podobnie jak poprzedni otoczony parkiem. Ciągłym problemem była wilgoć, natomiast dumą – biblioteka, która uchowała się do roku 1945 i została wykorzystana przez okolicznych mieszkańców m.in. na opał w czasie wyjątkowo ciężkiej zimy 1945 roku[6]. W Radoryżu zamieszkiwała rodzina Potworowskich, której słynący z sadów majątek (obok majątku krzywdziańskich Szulców) należał do największych w okolicy[7].

Okolice Radoryża wyzwolono spod hitlerowskiej okupacji 22 lipca 1944 roku. Po wojnie majątek rozparcelowano. Dwór i zabudowania folwarczne, mocno zdewastowane, zostały przeznaczone na szkołę rolniczą – Powiatową Szkołę Gospodarstwa Wiejskiego. W pierwszym roku naukę podjęło jednak jedynie ośmiu uczniów, a i oni zrezygnowali przed upływem roku. Następnie, w latach 1945–1947 był tu Ośrodek Przysposobienia Rolniczego, później prowadzono Kurs Administracji Rolnej, następnie Gimnazjum Rolnicze i w końcu Liceum 1. stopnia dla dorosłych, które 1 czerwca 1951 roku zakończyło działalność; pozostało jedynie gospodarstwo rolne podległe oświacie. Działalność edukacyjną wznowiono w 1955 roku, kiedy powstało Technikum Rolniczo-Łąkarskie, choć uczniowie pojawili się dopiero w roku 1957 po częściowo zakończonym remoncie.

Do 1954 roku istniała gmina Radoryż. Pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku Radoryż Smolany zelektryfikowano; wybudowano tu także studnię głębinową i zakończono budowę szosy. W latach 1959–1960 wybudowano nowy gmach szkoły.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.

We wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. ks. kard. Stefana Wyszyńskiego oraz Zespół Szkół im. Władysława Tatarkiewicza (dawne Technikum Łąkarskie).

Świetlica wiejska w Radoryżu Smolanym

3 lipca 2021 otwarto nową świetlicę wiejską. Obiekt o powierzchni użytkowej prawie 300 m² powstał dzięki wsparciu Unii Europejskiej (łączny koszt ok. 1,4 mln PLN), składa się z wielofunkcyjnej sali i wyposażony jest w zaplecze kuchenne, sanitarne i techniczne[8].

Zobacz też

Przypisy

  1. Wieś Radoryż Smolany w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-11-14] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-06-20].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1069 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Teresa Tatarkiewiczowa, Wspomnienia, PIW, 1979, Cytat: W 1945 roku, po zabraniu i rozparcelowaniu Radoryża, chcieliśmy bibliotekę odzyskać i spieniężyć, aby moja matka mogła mieć jakiś własny fundusik. Katalog pozostałych po wypadkach wojennych książek spisany został przez Wereszczyńskiego, uchodźcę z Suwalszczyzny. Katalog ten przedstawiłam w Bibliotece Publicznej w Warszawie, którą szczególnie zainteresowały czasopisma, jako możliwość dopełnienia zdekompletowanych w czasie wojny roczników, oraz książki w obcych językach i dawne wydania klasyków polskich. Zarząd Biblioteki wyrażał nawet chęć wysłania po książki samochodu ciężarowego, który by pozbierał w okolicy Radoryża podworskie biblioteki. Tymczasem sprzeciwiły się temu władze powiatowe, chcąc (za darmo) stworzyć bibliotekę w Łukowie. Część książek została na miejscu, otworzono bowiem w Radoryżu szkołę łąkarstwa. Ostatecznie z całej biblioteki, liczącej ponad tysiąc dzieł, pozostała mi tylko jedna książka, Jasełka Kraszewskiego w oryginalnej radoryskiej oprawie. Oddała mi ją Jadwiga Dmochowska (z Waydlów), której lepiej się powiodło, bo udało się jej odzyskać sporą część książek z biblioteki w Burcu i wśród nich była, widocznie pożyczona z Radoryża, książka Kraszewskiego..
  7. Emilia Stobińska-Józefacka: Palce lizać!, Lublin, KAW 1994, ISBN 83-03-03435-9, s.40.
  8. Świetlica na 600-lecie. „Echo Katolickie”. 28 (1354), s. 5, 2021-07-15. Sielce: Siedlecka Oficyna Wydawnicza „Podlasie” Sp. z o.o.. ISSN 1898-9357 (pol.). [dostęp 2021-07-18]. 

Bibliografia

  • 50 lat. Zespół Szkół Rolniczych w Radoryżu Smolanym 1946-1996. Radoryż Smolany: Komitet Organizacyjny VI Zjazdu Absolwentów, s. 5…7.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lublin Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.35 N
  • S: 50.20 N
  • W: 21.52 E
  • E: 24.25 E
Radoryż Smolany ~22hcjfct.jpg
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Radoryż Smolany (pow. łukowski, woj. lubelskie, Polska) — świetlica wiejska o dumnej nazwie „Centrum wsi Radoryż Smolany”.