Radosław Gradišnić

Radosław Gradišnić − książę Zety w latach 1148/1149-1183. Ostatni władca Zety podbitej stopniowo za jego panowania przez sąsiednią Raszkę.

Życie

Radosław urodził się według relacji Popa Duklanina podczas pobytu jego ojca Gradihny na wygnaniu w Raszce w początkowych latach drugiego panowania króla Jerzego Bodinovicia, czyli po 1125 roku^[1]. Pokój, który teraz zapanował skłonił do powrotu wielu zbiegów. Gradihna panował 11 lat. Zmarł i został pochowany w klasztorze św. męczenników Sergiusza i Bachusa^[1]. Z Raszki po interwencji Jerzego Bodinovicia i przywróceniu na tron jego sojusznika Urosza I Gradihna wraz z synami zbiegł do Zahumla, a następnie do Dracza pod opiekę namiestnika bizantyńskiego. Stamtąd prowadził w następnych latach walkę, która doprowadziła do obalenia króla Jerzego. W 1131 roku Gradihna objął władzę królewską w Zecie^[2]. Kraj był jednak wyniszczony wieloletnia wojną domową i zdany na łaskę silniejszych sąsiadów: Bizancjum i Raszki^[3].

Gradihna zmarł w 1142 roku. Władzę w państwie objął po jego śmierci Radosław, który w 1148/1149 roku^[4] podczas wizyty w Konstantynopolu przyjął tytuł książęcy, rezygnując z roszczeń do korony królewskiej i samodzielności^[3]. Nie ustrzegło go to w następnym roku od najazdu wielkiego żupana Raszki Urosza II. W 1147 roku Normanowie włoscy Rogera II zdobyli bizantyńskie Korfu, Korynt i Teby. Cesarz bizantyński Manuel I Komnen wyparł ich w 1149 roku przy pomocy Wenecjan z Korfu i podjął przygotowania do najazdu na Italię. W tej sytuacji Normanowie zwrócili się do władającego Węgrami Belosza i jego brata Urosza II, wielkiego żupana Raszki^[5]. Korzystając z zaangażowania Manuela na zachodzie Urosz II wraz z młodszym bratem Desą zaatakowali Zetę, zajmując 2/3 jej terytorium. Radosław Gradišnić zbiegł do Kotoru. W jego ręku pozostały tylko miasta na wybrzeżu. Zagrożony przez Raszkan, zwrócił się o pomoc do Bizancjum i otrzymał posiłki z Dracza. Jednocześnie Belosz posłał braciom na pomoc oddziały węgierskie. W tej sytuacji Manuel II zrezygnował z wyprawy przeciw Normanom i zgromadzone w Avlonie wojska skierował przeciw Raszce. W krótkim czasie wyparł Urosza II z Zety i zajął Raszkę z wyjątkiem Rasu. Urosz II zbiegł w góry skąd starał się nękać Bizantyńczyków wypadami. W następnym roku (1150) Belosz wyruszył przeciw Bizantyńczykom na czele wojsk węgierskich. Połączone siły węgiersko-raszkańskie poniosły jednak druzgoczącą klęskę nad rzeką Tarą^[6].

W wyniku zawartego traktatu pokojowego zostały przywrócone granice Zety sprzed najazdu^[7]. W 1162 roku^[7] kolejny wielki żupan Raszki Desa, wezwany przez opozycję przeciwko rządom Radosława odebrał mu prawie całe państwo pozostawiając wąski pas wybrzeża od Skadaru do Kotoru. W 1166 roku cesarz Manuel I Komnen odebrał Radosławowi miasta nadmorskie tworząc bizantyński okręg administracyjny zarządzany przez duksa Dalmacji i Dioklei rezydującego w Kotorze, Skadarze lub Barze. Kneziowi Radosławowi cesarz pozostawił jedynie posiadłości i dwory położone na zapleczu tych miast. W 1183 roku dukat bizantyński i pozostałości królestwa Zety przyłączył do swego państwa Stefan Nemania, kładąc kres rządom ostatniego władcy Zety^[3].

Związki rodzinne

Z nieznaną z imienia żoną Radosław miał syna Michała. Wdowa po Michale w 1189 roku znalazła się na wygnaniu w Dubrowniku^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Charles Cawley: Medieval Lands. Foundation for Medieval Genealogy, 2006–2009.
• John Fine: The Early Medieval Balkans. Warszawa: The University of Michigan Press, 1991. ISBN 0-472-08149-7.
• T. Wasilewski: Historia Jugosławii do XVIII wieku. W: W. Felczak, T. Wasilewski: Historia Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1985. ISBN 83-04-01638-9.