Radwanowice

Radwanowice

wieś
Dwór wraz z otoczeniem w Radwanowicach
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Zabierzów
Liczba ludności (2013)	651
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-064[1]
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0343881
Położenie na mapie gminy Zabierzów Radwanowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Radwanowice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Radwanowice
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Radwanowice
50°08′54″N 19°42′34″E/50,148333 19,709444

(c) Mprezes at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Zima w Radwanowicach

Dawny młyn Chechło na Rudawce przy Dubiu

Kościół

Ośrodek fundacji A. Dymna

Radwanowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zabierzów na krawędzi Rowu Krzeszowickiego. Znajduje się na Wyżynie Olkuskiej wchodzącej w skład Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.

Położenie

Wieś Radwanowice graniczy z Rudawą, z Dubiem, Szklarami w lesie, Pisarami, Brzezinką i Kobylanami w lesie.

Radwanowice położone są w odległości ok. 20 km na zachód od Krakowa i ok. 7 km na wschód od Krzeszowic, na krawędzi Rowu Krzeszowickiego oraz na grzbiecie wzgórza, oddzielającego ten Rów od Doliny Szklarki. Z tego miejsca rozciąga się malowniczy widok na głębokie zapadlisko Rowu Krzeszowickiego i na przeciwległy Garb Tenczyński. Na północny wschód od Radwanowic znajduje się wzgórze Wietrznik osiągające wysokość 403 m n.p.m., a na zachód Wielka Skała o wysokości 355 m n.p.m.

Części wsi

Historia

Pierwsze informacje o wsi Radwanowice sięgają XIV w., wzmiankowana była w 1329 roku. Informacje mówiły o licznej szlachcie zagrodowej w tej miejscowości. W końcu XIV w. miała 35 dziedziców. W XVII w. karmelici z klasztoru w Czernej byli w zatargu z miejscowymi dziedzicami, które – zdaniem mnichów – „prawie jedną jaskinią łotrowską stały”. Zakazali swoim poddanym z innych wiosek pod karą pieniężną jakichkolwiek kontaktów z mieszkańcami Radwanowic. W księgach parafii rudawskiej zanotowano w 1597 imię prostytutki Katarzyny z Radwanowic^[4]. Mnisi nie mogli ścierpieć, że ich poddani, głównie bogaci kamieniarze z klasztornych kamieniołomów marmurów, bywali w jej towarzystwie. Uważali, że zamiast grzesznych wizyt u niej, mogli posiedzieć w klasztornej karczmie przy piwie. Mnisi narzekali też, że ich poddani „zamiast trunku przystojnego i posiedzenia uczciwego, kartami się o pieniądze bawią”. Hazardzistów karano surowo – wymierzano im po 30 postronków plag w obecności gromady.

Do końca XIX w., w Radwanowicach nie mieszkał ani jeden chłop^[5]. Prawie każdy mieszkaniec Radwanowic posiadał jeszcze w XX w. szlachecki herb^[6]. W końcu XVIII w. Radwanowice miały 44 dziedziców. W 1789 r. wieś zamieszkiwało 317 osób. W drugiej poł. XIX w. większość gruntów należała do trzech właścicieli. Wybudowano wówczas strażnicę graniczną, określaną mianem „dworu”. W początkach XX w. przeprowadzono częściową meliorację. W latach 1815–1846 wieś położona była na terenie Wolnego Miasta Krakowa, potem w zaborze austriackim, a w czasie II Rzeczypospolitej w powiecie chrzanowskim w województwie krakowskim.

W 1928 r. powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Radwanowicach^[7].

Od 26 października 1939 do 18 stycznia 1945 wieś należała do gminy Kressendorf w Landkreis Krakau, dystryktu krakowskiego w Generalnym Gubernatorstwie. Podczas II wojny światowej mieszkańcy Radwanowic współpracowali z ruchem oporu. We wsi działały dwie organizacje wojskowe: Narodowa Organizacja Wojskowa i Bataliony Chłopskie. W odwecie niemieccy żołnierze 20/21 lipca 1943 r. przeprowadzili pacyfikację wsi. Zginęło wówczas 30 osób – zdradzonych przez jednego z mieszkańców^[8][9] – 2 kobiety i 28 mężczyzn^[10]. Cztery lata później na cmentarzu w Rudawie postawiono pomnik upamiętniający ofiary tamtej zbrodni. Za udział w działaniach wojennych wieś została odznaczona Krzyżem Walecznych. W 1946 r. wieś miała 628 mieszkańców.

Jesienią 1954 r. wieś została przyłączona do gromady Rudawa w ówczesnym powiecie chrzanowskim w woj. krakowskim. 1 stycznia 1973 r. znalazła się w gminie Rudawa. 15 stycznia 1976 gmina Rudawa została zniesiona przez połączenie z gminą Zabierzów. W latach 1975–1998 miejscowość leżała w województwie krakowskim. W 2002 r., w miejsce zlikwidowanej szkoły samorządowej, powstały Integracyjna Szkoła Podstawowa im. Ofiar Pacyfikacji Radwanowic i Integracyjne Przedszkole. Ich organem prowadzącym jest Oświatowe Towarzystwo Integracyjne^[11].

16 września 2006 r. do Radwanowic przybyło 106 uczestniczek konkursu Miss World, które spotkały się z podopiecznymi miejscowego schroniska dla niepełnosprawnych. W 2014 r. nadano nazwy ulicom.

Zabytki

• Zespół dworski wraz z kapliczką, stajnią, stodołą, sadem, starodrzewem, drogą dojazdową z drzewami oraz staw – został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[12].

Legenda o założeniu wsi

Mieszkańcy Radwanowic od pokoleń przekazują sobie legendę o powstaniu wsi. Według niej, założycielem był zaufany rycerz Bolesława Szczodrego – Radwan^[13]. Brał on udział w wyprawie na Ruś Kijowską, podczas której zasłynął niesłychanym męstwem. Legenda głosi, że rycerz ów był jednym z zabójców biskupa Stanisława i po jego morderstwie i ucieczce króla na Węgry osiedlił się w Radwanowicach.

Niektórzy historycy łączą powstanie wsi Radwanowice z nadaniem przez Bolesława Wstydliwego rycerzom z rodu Radwanitów części puszczy w południowych okolicach Krakowa.

Współczesność

Dwór w Radwanowicach wraz z 55-hektarowym gospodarstwem rolnym w 1921 r. kupił Franciszek Tetelowski. Po jego śmierci w 1941 r. majątek przejęła jego najstarsza córka, Zofia. Druga córka, Irena Tetelowska-Szewczyk w 1969 r. zginęła w katastrofie lotniczej pod Zawoją^[14].

Zofia Tetelowska 20 maja 1987 r. przekazała dwór i cały swój majątek na rzecz utworzenia Fundacji im. Brata Alberta. Prezesem Zarządu Krajowego Fundacji od 1989 r. jest ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski.

Fundacja prowadzi na terenie całego kraju 36 placówek dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Cztery z nich znajdują się w Radwanowicach:

- Schronisko dla Niepełnosprawnych im. Zofii Tetelowskiej i Stanisława Pruszyńskiego,

- Warsztaty Terapii Zajęciowej im. bł. ks. Bronisława Markiewicza,

- Świetlica Terapeutyczna,

- Środowiskowy Dom Samopomocy im. ks. kard. Franciszka Macharskiego^[15].

W Radwanowicach Fundacja buduje kolejny obiekt dla niepełnosprawnych, którym jest Dom Podolski^[16].

W Schronisku dla Niepełnosprawnych Anna Dymna prowadzi grupę teatralną – Teatr Radwanek.

7 września 2003 r. na frontonie kapliczki dworskiej wmurowana został tablica upamiętniająca mieszkańców Korościatyna k. Monasterzysk i Kresów Wschodnich, pomordowanych przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińską Armię Powstańczą w latach 1939 - 1947. Inicjatorką wmurowania tablicy była siostra zakonna Agata Muraszka ze zgromadzenia sióstr adoratorek, rodem z Korościatyna. Tablicę w czasie zjazdu byłych mieszkańców owej kresowej wioski ich potomków, poświęcił ks. prałat Antoni Sołtysik z parafii św. Mikołaja w Krakowie, a kazanie wygłosił o. Adam Studziński, rodem spod Żółkwi. Odsłonięcia dokonała Helena Zaleska, która w czasie rzezi wioski straciła matkę i sama też została ranna^[17].

W 2004 r. powstał w Radwanowicach klub sportowy "Iskra"^[18].

9 listopada 2021 r. w parku przy Schronisku dla Niepełnosprawnych otwarto Kresową Drogę Krzyżową. Poświęcił ją ks. dr Henryk Zątek.

Turystyka

Położone na obszarze Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie Radwanowice są dobrym punktem wypadowym do zwiedzania tych posiadających duże walory krajobrazowe, przyrodnicze i geologiczne dolinek przecinających wzniesienia Wyżyny Olkuskiej. Radwanowice znajdują się bezpośrednio przy wylocie Doliny Szklarki w sąsiedztwie wylotów Doliny Będkowskiej i Doliny Racławki. Przebiegające przez miejscowość szlaki turystyki pieszej umożliwiają zwiedzenie również pozostałych dolinek.

Komunikacja

Do wsi można dojechać autobusami linii aglomeracyjnej nr 278, która kursuje na trasie Bronowice Małe – Rudawa – Krzeszowice.

Szlaki turystyczne

– z Radwanowic przez wschodnie zbocza Doliny Szklarki do Szklar.

– przez Łączki i całą długość Doliny Będkowskiej do Jerzmanowic.

– przez Dubie do Doliny Racławki.

Przypisy

Bibliografia

• Biuletyn Informacji Publicznej gminy Zabierzów
• PiotrP. Hapanowicz PiotrP., StanisławS. Piwowarski StanisławS., Monografia Gminy Zabierzów, Urząd Gminy Zabierzów, 2009, s. 102–104, ISBN 978-83-913222-2-2 .
• Radwanowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 456 .