Rady Delegatów Robotniczych w Polsce

Tablica z 19 listopada 1958, upamiętniająca pierwsze posiedzenie Rady Delegatów Robotniczych w Żyrardowie, umieszczona na budynku resursy fabrycznej

Rady Delegatów Robotniczych w Polsce – organy przedstawicielskie robotników i chłopów, powstające głównie z inicjatywy Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) i Polskiej Partii Socjalistycznej – Lewicy oraz różnych grup politycznych na ziemiach polskich od listopada 1918.

Najliczniejsze i najbardziej radykalne rady działały w Kraśniku, Lublinie, Płocku, Warszawie, Zamościu oraz Zagłębiu Dąbrowskim (robotnicy Zagłębia rozbroili stacjonujące tam załogi austro-węgierskie i utworzyli własne siły wojskowo-policyjne, tak zwaną Czerwoną Gwardię[1]). O wpływy w radach rywalizowały głównie Polska Partia Socjalistyczna, Komunistyczna Partia Robotnicza Polski, Narodowy Związek Robotniczy i żydowska partia Bund, co spowodowało, że rady – z powodu bardzo różnych i odległych od siebie poglądów na temat odbudowy Polski i jej przyszłego ustroju – nie wyłoniły ośrodka kierowniczego[2].

Na ziemiach byłego Królestwa Polskiego powstało ponad 100 rad skupiających około 500 tysięcy robotników i chłopów. Po wycofaniu się PPS-u, który miał w radach największe wpływy i innych partii oraz decyzji władz rady zlikwidowano w lipcu 1919.

Rady robotnicze na terenach Polski powstawały również podczas Rewolucji 1905. W lipcu 1944 r. Koło Robotnicze KRN, które koordynowało tworzenie i działalność komitetów fabrycznych, i Wydział Robotniczy CKL wydały pierwszą wspólną odezwę, w której wezwały załogi do obrony zakładów i urządzeń przemysłowych przed ewakuacją do Niemiec i do ich przejęcia w chwili wyzwolenia kraju[3]. Idea rad robotniczych obecna była zaraz po II wojnie światowej w latach 1944–1947[4], i podczas wydarzeń Października 1956[5]. 19 listopada 1956 Sejm PRL uchwalił ustawę o radach robotniczych[6]. Obowiązywała ona do 20 grudnia 1958[7]. Rady i komitety strajkowe były też powołane w latach 1980–1981 na fali strajków robotniczych i wydarzeń Sierpnia 1980.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Portal Wiedzy w Onet: Rady Delegatów Robotniczych w Polsce.
  2. ↑ Rady Delegatów Robotniczych w Polsce, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-04-15].
  3. ↑ Zbigniew Marcin Kowalewski: Przemysł w ręce narodu, www.1917.net.pl [dostęp 2022-07-31] (pol.).
  4. ↑ Padraic Kenney: Budowanie Polski Ludowej. Robotnicy a komuniści 1945–1950. W.A.B., 2015. ISBN 978-83-280-1593-7.
  5. ↑ Portal Wiedzy w Onet: Rady robotnicze.
  6. ↑ Ustawa z dnia 19 listopada 1956 r. o radach robotniczych., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2022-07-31].
  7. ↑ Aleksander Kochański, Okres od V 1945 do XII 1975, [w:] Elżbieta Brodzianka (red.), 100 lat polskiego ruchu robotniczego. Kronika wydarzeń., Warszawa: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch”, Książka i Wiedza, 1978, s. 313.

Media użyte na tej stronie

Żyrardowska Rada Delegatów Robotniczych (tablica).jpg
Autor: Jarosław Góralczyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica z 19 listopada 1958 r., upamiętniająca pierwsze posiedzenie Rady Delegatów Robotniczych w Żyrardowie, umieszczona na budynku resursy fabrycznej.

Treść tablicy: W TYM BUDYNKI W DNIU 19 XI 1918 ROKU ODBYŁO SIĘ PIERWSZE POSIEDZENIE ŻYRARDOWSKIEJ RADY DELEGATÓW ROBOTNICZYCH

SPOŁECZEŃSTWO ŻYRARDOWA

19 XI 1958 R